Usta tiyatrocu ve sinema oyuncusu Genco Erkal’dan acı haber geldi. Bir müddettir kan kanseri ile uğraş eden Genco Erkal, 86 yaşında vefat etti.
Genco Erkal kimdir?
Genco Erkal, 28 Mart 1938’de İstanbul’da doğdu. Babası deniz subayı Reşat Bey, annesi moda dizayncısı ve terzi Nebahat Erkal idi. Usta oyuncu, Galatasaray Lisesi İlkokulu’nda yatılı okuduktan sonra orta tahsilini Robert Koleji’nde, yükseköğrenimini İstanbul Üniversitesi’nin Psikoloji Kısmı’nda tamamladı.
Tiyatroya küçük yaştan itibaren ilgi duydu. Robert Kolej’deki öğrencilik günlerinde tiyatro ile ağır olarak ilgilendi. Ailesi tiyatroculuk yapmasını onaylamadığı için üniversitede psikoloji eğitimi aldı, tiyatro ile amatör olarak uğraştı. 1957’de amatör bir oyuncu olarak Genç Oyuncular topluluğunun kuruluşunda yer aldı.
Genco Erkal’ın profesyonel tiyatroya başlaması, Muhsin Ertuğrul’dan gelen teklifle oldu. Birinci profesyonel oyunu Kenter Tiyatrosu’nda sahnelenen ‘Çöl Faresi’ isimli oyundaki rolü idi. Birinci profesyonel rejisi de Kenter Tiyatrosu’nda Ionesco’nun tek perdelik ‘İskemleler’ ve ‘Ders’ oyunlarına yaptığı reji oldu. Oyunculuk ömrüne Kenter Tiyatrosu’ndan sonra Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu’nda ve Ankara’da askerlik yaparken temas ettiği Ankara Sanat Tiyatrosu’nda devam etti. 1963’te Arena Tiyatrosu’nda sahnelenen ‘Aslan Asker Şvayk’ oyunundaki ‘Şvayk’ rolü ile periyodun tek tiyatro mükafatı İlhan İskender Ödülü’nü kazandı. Akabinde Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu’nda ‘Keşanlı Ali Destanı’nı yönetti.
Genco Erkal, Nikolay Gogol’un ‘Bir Mecnunun Hatıra Defteri’ isimli hikayesini tiyatroya uyarladı ve Türkiye’de oynanan birinci tek kişilik oyun olarak 1965’te Ankara Sanat Tiyatrosu’nda sahneledi. Erkal, 1969, 1992 ve 2014’te farklı yorumla sahnelediği bu eser, onunla özdeşleşti. Ankara Tiyatrosu’nda Asaf Çiğiltepe’nin sahnelediği “Arturo Ui’nin Önlenebilir Yükselişi” oyunu ile Brecht tiyatrosu ile tanıştı.
Genco Erkal, 10 yıl değişik tiyatrolarda oyuncu ve direktör olarak çalıştıktan sonra 1969 yılında Mehmet Akan, Şevket Altuğ, Ferit Erkal, Arif Erkin Güzelbeyoğlu ve Nurten Tunç ile birlikte devrimci bir tiyatro topluluğu olan Dostlar Tiyatrosu’nu kurdu. Genç Oyuncular’ın devamı olarak kurulan Dostlar Tiyatrosu’nun birinci oyunu 15 Ekim 1969’da sahneye konan ‘Ha Me Ka Ha Ha Pe’ idi. ‘Durdurun Dünyayı İnecek Var’ın akabinde 1970’te sahnelenen ‘Rosenbergler Ölmemeliydi’ grubun çıkış oyunu oldu. Bu oyunu ‘Asiye Nasıl Kurtulur’ (1971), ‘Havana Duruşması’ (1971) isimli belgesel oyun, ‘Kafkas Tebeşir Dairesi’ uyarlaması ‘Analık Davası’ (1971), ‘Azizname (1973) ve ‘Alpagut Olayı’ (1974) izledi. Turhan Selçuk’un Abdülcanbaz çizgi romanının, Nazım Hikmet’in Kerem Üzere şiirinin uyarlamalarını sahneye koydu. 1978 yılında Brecht’in oyunlarından uyarladığı ‘Brecht Kabare’yi sahneledi. Dostlar Tiyatrosu’nun takımı salonsuzluk ve bütçe meseleleri sebebiyle 1980’lerde dağıldı ve Dostlar, yapım tiyatrosu olarak oyunlar sahnelemeye devam etti.
Yaroslav Haşek’ten Aslan Asker Şvayk, Gogol’den Bir ‘Delinin Hatıra Defteri’, Bertolt Brecht’ten ‘Galileo’, Maxwell Anderson’dan ‘Yalınayak Sokrates’, Nazım Hikmet’ten ‘Kerem Gibi’, Can Yücel’den ‘Can çeşitli ödüller’ kazandığı ünlü rolleri ortasında yer alır. Oyuncu ve tiyatro yönetmeni olarak birçok mükafata kıymet görüldü; çeşitli kurumlar tarafından ömür uzunluğu muvaffakiyet mükafatı ile ödüllendirildi.
1993-1998 yılları ortasında, Paris’te ve Avignon Şenliği’nde Fransızca da oynamaya başlayan Genco Erkal, üç Fransız imalinde rol aldı: Nazım Hikmet’ten ‘Sevdalı Bulut’, Philippe Minyana’dan ‘Ou vas-tu Jeremie?’ ve Paulo Coelho’nun ünlü romanından uyarlanan ‘Simyacı’…
Senfonik konserlerde Prokofiev’in Peter ile Kurt, Stravinski’nin Askerin Hikayesi, Fazıl Say’ın Nazım isimli yapıtlarını anlatıcı olarak seslendirdi.
Önemli memleketler arası sinema şenliklerinde gösterilen ve birçok ödül kazanan At, Faize Hamle, Hakkari’de Bir Mevsim, Camdan Kalp ve uzun bir ortadan sonra 2008 yılında çevrilen Pazar: Bir Ticaret Masalı, Çağan Irmak’ın senaryosunu yazdığı ve yönettiği, 2010 yılında vizyona giren Prensesin Uykusu sinemasında sinemalarının başrolünde oynadı. 1982 yılında At ve 1983 yılında Faize Hamle sinemaları ile ‘En Düzgün Erkek Oyuncu’ kısmında Antalya Sinema Şenliği’nde iki kere Altın Portakal’ aldı. TRT televizyonu için Haldun Taner’in ünlü müzikli oyunu Keşanlı Ali Destanı’nı yönetti ve oynadı.
2008 yılında “Sivas’93” isimli belgesel tiyatro oyununu yazdı ve yönetti. Oyuncuların birden fazla role girdiği bir epik tiyatro örneği olan bu oyunda, 1993 yılında Sivas Madımak Oteli’nde çıkarılan bir yangın sonucu ölen otuz üç kişinin öyküsünü bahis edindi. Oyun, Türkiye ve Avrupa genelinde sahnelendi.
2009 yılında, Amerikalı tarihçi ve tiyatro muharriri Howard Zinn tarafından 1999 yılında yazılan “Marx in Soho” isimli tek kişilik tiyatro oyununu güncelleyerek “Marx’ın Dönüşü” ismiyle sahneledi.
Sanat ömrü, Ayşe Yüksel tarafından “Güneşin Sofrasında – Genco Erkal’ın Dostlar Tiyatrosu Serüveni” (2020) ismiyle kitaplaştırılmıştır.