Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’ndab (TCMB) Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdür Yardımcısı Altan Aldan ve Uzman Yardımcısı Didem Yazıcı tarafından hazırlanan “Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne (AB) İhracatında Talep Şartları ve Pazar Hissesi Gelişmelerinin Etkisi” başlıklı tahlil, TCMB’nin blog sayfası Merkezin Güncesi’nde yayımlandı.
Tahlilde, dış talebin, global ölçekteki nakdî sıkılaşmanın da tesiriyle 2023 yılında ivme kaybettiği ve ihracat artışını sınırladığı fakat 2024 yılının birinci 8 ayında Türkiye’nin ihracatının bir evvelki yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 3,9 artarak 170,8 milyar dolara yükseldiği vurgulandı.
Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı olan AB özelinde, ihracattaki değişimde dış talep şartlarının ve pazar hissesi gelişmelerinin katkılarının Eurostat tarafından yayımlanan aylık dış ticaret dataları ile sektörel bazda incelendiği tahlilde, “AB’nin toplam ithalatı 2023 yılı başından itibaren düşüş eğilimi gösteriyor. 2023’ün ocak ayında 252 milyar euro olan aylık ortalama ithalat 2024 yılı ağustos ayında 201 milyar euro seviyesine geriledi. AB pazarındaki olumsuz talep şartlarına karşın Türkiye’nin birebir periyotta AB’ye olan ihracatı aylık ortalama 8,7 milyar dolardan 8,9 milyar dolar düzeyine çıktı.” değerlendirmesinde bulunuldu.
Tahlilde, Türkiye’nin AB’ye ihracatındaki son periyot gelişmelerin, pazar hissesi açısından manalı bir gelişime işaret ettiği aktarılarak, “Ocak-ağustos devirleri baz alındığında, Türkiye’nin AB ithalatındaki hissesi son yıllarda artarak 2024 yılında yüzde 4,1 ile tarihi doruğuna çıktı.” tabirleri kullanıldı.
İhracat artışının belli bir daldan kaynaklanmasının, süreklilik açısından risk ögesi olabildiği vurgulanan tahlilde, bu nedenle AB’ye ihracat artışı ile pazar hissesi kazanımının sektörel yayılımının tespitinin, ihracat dinamiklerini anlamak ve gelecek periyottaki ihracat performansını öngörebilmek açısından kıymetli olduğu belirtildi.
Türkiye’nin AB’ye ihracatında motorlu kara taşıtı imalatı bölümü en yüksek hisseye sahip
Tahlilde, AB’nin toplam ithalat değişiminin Türkiye’nin ihracat değişimine katkısı çabucak hemen tüm bölümlerde negatif iken, birçok kesimin AB’de pazar hissesini artırarak ihracatta artış sağladığı anlatıldı.
Bu durumun, Türkiye’nin AB piyasasında rekabet gücünün arttığına işaret ettiği kaydedilen tahlilde, şu değerlendirmelere yer verildi:
“Örneğin, Türkiye’nin AB’ye ihracatında yaklaşık yüzde 21 ile en yüksek hisseye sahip olan motorlu kara taşıtı imalatı bölümünde, AB ithalatındaki talep bazlı gerileme kesimin 2024 yılı birinci 8 aylık ihracatında, 2023 yılı birebir periyoduna kıyasla, 630 milyon euro azalışa neden olmuş. Öte yandan, tıpkı devirde pazar hissesi kazanımı ihracata 793 milyon euro katkıda bulunmuş ve böylelikle dalın toplam ihracatı 163 milyon euro artmış. Pazar hissesi kazanımının ihracata en yüksek katkısı ise 976 milyon euro ile ana metal endüstrinde olmuş. Toplamda bakıldığında, AB’nin ithalatındaki gerileme ihracatta 2,4 milyar euro zayıflamaya neden olurken, pazar hissesi kazanımları ihracata 3,5 milyar euro katkıda bulunmuş ve bu sayede toplam imalat sanayi ihracatı 1,1 milyar euro artmış.”
Türkiye’nin AB pazarındaki hissesi son periyotta besbelli biçimde artıyor
Tahlilde, Türkiye’nin AB’ye ihracatında en yüksek hisseye sahip olan motorlu kara taşıtı imalatı kesiminde AB talebindeki gerilemenin 4,7 yüzde puan olumsuz tesirine rağmen pazar hissesi kazanımının ihracat artışına 5,9 yüzde puan katkıda bulunduğu ve toplam ihracatın yüzde 1,2 oranında arttığı kaydedildi.
Oransal olarak bakıldığında petrol eserleri ve öteki ulaşım araçları kesimlerinde pazar hissesi kazanımlarının ihracata hayli yüksek katkıda bulunduğuna dikkatin çekildiği tahlilde, ana metal sanayi, kimyasal eserler, elektrikli teçhizat, metalik olmayan mineral hususlar ile bilgisayar ve elektronik eserlerin imalatı kesimlerinde de düşen ithalat talebine rağmen pazar hissesi kazanımları sayesinde ihracatın arttığı aktarıldı.
Tahlilde, zayıf talep şartlarının giysi eşyası, makine ekipman, fabrikasyon metal eserleri, dokuma ve deri eserleri dallarındaki ihracatın gerilemesinde tesirli olduğu belirtilerek, “Özetle, bulgularımız, Türkiye’nin AB pazarındaki hissesini son periyotta besbelli bir biçimde arttırdığını ve bu artışın birçok bölüme yayıldığını gösteriyor. AB’nin ithalat talebinin önümüzdeki devirde beklentilerle uyumlu olarak artması ile birlikte pazar hissesi kazanımlarının yanı sıra dış talep artışının da ihracatımıza dayanak vereceğini kıymetlendiriyoruz.” tabirleri kullanıldı.