Anayasa Mahkemesi’nde (AYM) ferdî müracaat kabulünün 12’nci yıl dönümü nedeniyle, ‘Bireysel Müracaatın İkinciliği Prensibi Çerçevesinde Tesirli Müracaat Hakkı’ bahisli sempozyum düzenlendi. Sempozyuma AİHM, AYM, Yargıtay ve Danıştay’dan hukukçular ile üniversitelerin öğretim vazifelileri konuşmacı olarak katıldı. AİHM yargıcı Saadet Yüksel, tabir özgürlüğü bağlamında AYM ve AİHM içtihatları ortasındaki farkın giderek azaldığını; fakat 15 Temmuz darbe kalkışması sonrasında, AİHM’de Türkiye aleyhine açılan kişisel müracaat sayısının arttığını belirtti. Yüksel, “Bu konferans serisine katıldığım her sene bu sayıyı paylaştım, aktüel sayısı paylaşmak yararlı olabilir. Aktüel olarak; Türkiye aleyhine AİHM’de 24 bin dava evrakı var. Mahkeme önünde bekleyen tüm evrakların yüzde 37’sini bu davalar oluşturuyor. Bugün burada, AYM ferdi müracaat sisteminin yıl dönümünü kutlarken, bu sistemin Türkiye’nin insan haklarına yaptığı değerli katkılardan da bahsetmek istiyorum. Ferdî müracaat hem ulusal hukuk sistemini güçlendirmiş hem de Türkiye’deki yargı makamlarının yaptığı değerlendirmelerin AİHM nezdinde güçlü bir rol oynamasına imkan sağlamıştır” tabirlerini kullandı.
‘YERİNDE KULLANILIRSA İŞ YÜKÜ AZALACAKTIR’
AYM raportörü Hüseyin Kaya, bu yılki sempozyum başlığının manalı olduğunu kaydederek, “Bu sempozyum başlığının, ‘Etkili müracaat hakkı’ olarak seçilmesini, AYM raportörü ve büyük bir iş yükü altında ezilen sıkıntılı bir insan olarak manalı buluyorum. Zira tesirli müracaat hakkı hakikaten tam düzgün anlaşıldığı vakit ve yerine getirdiği vakit eminim ki AYM’nin ve doğal olarak AİHM’in de iş yükü azalacaktır” dedi.
‘İNFAZ YARGIÇLARININ KARARLARI ÖNÜMÜZE GELİYOR’
İnfaz Kanunu’nda yapılan değişikliklerle ferdî müracaat ihlallerinin azaltılmasının amaçlandığını vurgulayan Kaya, “Disiplin cezaları, bu Ceza ve Güvenlik Önlemleri Kanunu’nda yer alıyor. Hücreye koyma ve odaya kapatma cezası verildiyse durdurucu tesiri oluyor; yani infaz yargıcının onayıyla devam edilebiliyor. Yalnız tabi disiplin cezaları bunlardan ibaret değil. İnfaz yargıçları, temel hak ve özgürlükleri ilgilendiren, bilhassa özel hayat, aile hayatı üzere ya da haberleşme hürriyeti, söz hürriyeti üzere birçok alanda kararlar veriyor. Bunlarda otomatik bir durdurma yetkisi yok; fakat biz uygulamaya bakarak hareket ettiğimiz için şöyle bir durum ortaya çıkıyor; infaz yargıçları karar vermeden evvel genelde ceza infaz kurumları, infazı gerçekleştirmiyor. Bilhassa disiplin cezası ve mevzuat gereği iki istisnada karar veremiyorlar, başkalarında de ise mümkün olduğunca bekliyorlar. Ferdî müracaatta, infaz hakimliğinin, temele girmeden verdiği kararlar önümüze geliyor. Mevzuatta yer alan 4’üncü hususa dayanarak bu türlü hareket ediyor. Bilhassa yetkili olmadığını söyleyerek verdiği karar cinsleri var. O vakit olağan biraz evvel bahsettiğim münasebette de kişisel müracaat ve tesirli müracaat hakkıyla temaslı kurulan bir kurumun, infaz hakimliği kurumunun, ‘Ben burada vazifeli değilim’ diye çekildiği vakit güya hiç bu kanun çıkarılmamış üzere oluyor ve tesirli müracaat hakkı ortasında zahmetli şeylere neden oluyor” diye konuştu.
Kaya, AYM önüne gelen ferdî müracaatlarla ilgili, “Bireysel müracaat açısından baktığımız vakit, örneğin kalabalık ortamda tutulma, azap yasağını, makûs muameleyi ilgilendiren alanlarda ya da sıhhat şartları üzere öteki konular üzere sorunlarda, bu formda edim yüklemeden karar vermesi önemli sonuçlar doğurabiliyor. Burada mesela Yargıtay Ceza Dairesi’nin bir kararına yer verdim. Burada mesela havalandırma imkanından yararlanamama problemi var. Ceza İnfaz Kurumu, ‘Bir inşaat faaliyeti var, o nedenle yararlandırılmadığını’ söylüyorlar. İnfaz hakimi ve bakanlığın itirazı üzerine Ağır Ceza Mahkemesi aslında kabul kararı veriyor. Diyorlar ki; ‘Bu mahpusun yararlanması gerekir’ diyor. Yargıtay bunun üzerine, ‘Sen yönetimin yerine geçerek karar tesis edemezsin’ diyor. Bu mevzuat açısından olabilir; fakat Anayasal pencereden, ferdî müracaattan baktığımızda nihayetinde bu temel hakkı ilgilendiren bir sıkıntı ve sorun kişisel müracaattan evvel çözülmemiş oluyor” değerlendirmesinde bulundu.