Ekonomim’den Hüseyin Gökçe’nin haberine nazaran Uzun müddettir yıllık bazda gerileyen teşvik dokümanlı yatırımlar Temmuz ayında kıpırdanmaya başladı. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı verilerine göre teşvik dokümanlı yatırımlar Temmuz ayında, bir evvelki aya nazaran yüzde 81.8 artarak 115 milyar liraya yükseldi. Teşvikli yatırımda geçen yılın tıpkı ayına nazaran artış ise yüzde 20.4 olarak hesaplandı. Lakin yıllık artış Temmuz’da yüzde 61.78 olarak açıklanan enflasyonun çok çok altında kaldı. Ocak-Temmuz periyodunda ise erime sürüyor. Bu vakit diliminde yapılan teşvikli yatırımlar geçen yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 33.7 azalarak 863 milyar 496 milyon liradan, 572 milyar 219 milyon liraya indi.
Türkiye HIT-30 programıyla yüksek teknoloji alanında 2030 yılına kadar 30 milyar dolarlık yatırım teşviki vermeye hazırlanırken, yürürlükteki teşvik mevzuatı kapsamında yapılan yatırımlar çok tatmin edici düzeyde ilerlemiyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın yatırım teşvik bültenine nazaran Temmuz ayında 115 milyar 251 milyon liralık sabit yatırım öngören 1059 proje teşvik dokümanına bağlandı. Bunun 15 milyar 433 milyon liralık kısmı yabancı sermayeli şirketler, 99 milyar 819 milyon lirası ise yerli şirketler için düzenlendi. Teşvik dokümanına bağlanan yatırım sayısı geçen yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 10.8 gerileyerek 1059’a inmesine karşın, teşvikli yatırım meblağında yüzde 20.4 artış oldu.
Bültene nazaran Temmuz ayında artış oranı yüzde 20.4 hesaplanmasına karşın, Bakanlığın geçen yıl Temmuz ayında açıkladığı teşvik datalarına nazaran değişim çok daha yüksek oldu. Sanayi Bakanlığı geçen yıl Temmuz ayına ait teşvikli yatırım meblağını 67 milyar 100 milyon lira olarak duyurmuştu. Lakin son bültende geçen yıl Temmuz ayının teşvik fiyatı 95 milyar 100 milyon lira olarak güncellendi. Bu farklılık yürürlükteki mevzuatın, teşvik dokümanlarında revizyona imkan tanımasından kaynaklanıyor. Kimi firmalar aldıkları teşviki iptal edebilirken, evrakta öngörülen yatırım ölçüsünü da artırabiliyorlar.
7 aylık gerileme yüzde 33’ü aştı
Ocak-Temmuz periyodunda ise 572 milyar 219 milyon liralık sabit yatırım öngören 6 bin 692 teşvik dokümanı düzenlendi. Teşvik evraklı yatırım fiyatı geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 33.72 azalırken, düzenlenen doküman sayısı da yüzde 28.02 azaldı. Bu yatırımlar kapsamında öngörülen istihdam ise yüzde 24.18 azalarak 196 bin 22’den, 148 bin 616’ya geriledi. Yatırımların yüzde 46.4’ü 1’inci bölgeye, yüzde 15.39’u 2’nci bölgeye, yüzde 14.05’i 3’üncü bölgeye yapıldı. 5’inci bölgeye yapılan yatırımların oranı yüzde 5.40, 6’ncı bölgeye yapılan yatırımların oranı ise yüzde 3.42 olarak hesaplandı.
Yatırımların yarısı gelişmiş 8 ile yapılacak
Teşvik sisteminin bölgeler ortasındaki gelişmişlik seviyesinin azaltılmasını amaçlamasına karşın, yatırımların bölgesel dağılımı bu hedefe ulaşılmasının sıkıntı olduğunu gösteriyor.
Temmuz’da teşvik evrakına bağlanan yatırımların yarısı, Türkiye’nin en gelişmiş 8 vilayetini kapsayan 1. Bölgeye planlanıyor. 115 milyar liralık yatırımın yüzde 49’u; Ankara, İstanbul, İzmir, Bursa, Kocaeli, Antalya, Eskişehir ve Muğla’ya yapılacak.
Yatırımların yüzde 2.5’ine karşılık gelen 2 milyar 982 milyon lirası, Adıyaman, Aksaray, Bayburt üzere vilayetlerin yer aldığı 5’inci bölgede yapılacak. Yüzde 6.1’i ise endekse nazaran Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl üzere en az gelişmiş vilayetlerin yer aldığı 6’ncı bölgeye yapılacak.