Tarımsal dayanaklar yine yapılandırıldı
Tarımsal takviyeler tekrar yapılandırıldı. Hem de tarımda hiç alışık olmadığımız kadar kısa bir müddette karara bağlandı ve uygulamaya geçildi!
Uygulanabilir kapsamlı bir üretim modeli olmaktan çok yüklü olarak nakdî kısıtlar ön plana çıkarılarak hazırlandığı gözlerden kaçmayan destekleme modelini çiftçiler anlamaya çalışıyor, anlayanlarda temkinli yaklaşıyor.
Yeni destekleme modelinde kapsamlı bir dayanışma olmadığı, tabanın görüşleri gereğince dikkate alınmadan hareket edildiği, bir mutabakat eseri olmadığı, gereğince olgunlaştırılmadan alel-acele alana sürüldüğü ve birinci raunt da istediği puanları alamadığı gelen değerlendirmelerden anlaşılıyor.
Tarımda gelenek haline gelen ya da kronikleşen evvel kararı verip sonra meseleleri tartışırız anlayışı burada da nüksetmiş görünüyor.
Dayanak ödemelerinin yapılacağı vakit, ödemelerin yapılacağı ölçü ve ödemelerin yapılacağı kaideler düşünüldüğünde ve bu durum yıllık enflasyon oranları ile kıyaslandığında Tarım Bakanlığının çiftçileri mutlu etmesi sıkıntı görünüyor. Ayrıyeten yeni destekleme modelinin ziraî üretime katkısının da beklenenin gerisinde kalacağı tartışılıyor.
Milli ve yerli tohum üretimi neden gereken dayanağı görmüyor?
Yeni destekleme modelinde ziraî sivil toplum kuruluşları, çiftçi temsilciliği ismine kendilerini yok saydırmayı başarırken firma sahipleri açısından çeşitli kalemlerde varlıklarını göstermiş görünüyorlar!
Yeni modele nazaran patateste sertifikalı tohum kullanım takviyesi başka sertifikalı tohum kullanım takviyelerinden 5-6 kat daha fazla! Sertifikalı tohum takviyesi değerli lakin patateste sertifikalı tohumların büyük çoğunluğu yabancı menşeli, yerli patates çeşitleri ise şimdi tescil edildi ve üretimde hayli yetersiz. Buna karşın bu türlü bir uygulama düşündürücü! Ayrıyeten yeni takviye modelinde asıl olması gereken, hatta ana başlık olarak yer alması gereken yerli tohum çeşidi kullanım takviyesini bu dayanak modelinde göremedik!
Üniversitelerin, mahallî yükle çalışan tarım şirketlerinin ve her şeyden önceliklisi bakanlık enstitülerinin elinde, ıslah tekniği ile geliştirilmiş yüzlerce ulusal ve yerli tohum çeşitleri varken neden sertifikalı tohum takviyesi içerisinde farklı bir “yerli ıslah edilmiş tohum çeşidi” kullanma takviyesi yer almamaktadır! Halbuki ülkemiz uzmanlarının eliyle ıslah edilmiş tohum çeşitlerine farklı bir takviye verilseydi kendi kaynaklarımızı kullanmış olmanın yanında bu alanda çalışan onlarca kurum, binlerce uzmanın çalışmalarında daha çok süreklilik sağlanır, kendi kendimize yeterliliğimiz güçlenirdi. Ayrıyeten şöyle bir slogan herkes güzel gelirdi; “desteklemede yerli ve mili kaynaklar öncelikli olacak!”
Tarımın kronik meseleleri bir türlü azalmıyor! Bu kronik meselelere yenileri eklenmemeli!
Son vakitlerde tarımın adeta bilgi notu ile yönetiliyor olması, bilgi notlarını hazırlayanlar mevzunun uzmanları olsalar da onu anlayıp sürece koyanların mevzuyu kapsamlı bir halde bilmemelerinin belirleyici olması ve bunun alana yansıması yeni meseleleri doğuruyor. Ayrıyeten hazır bilgi notları, her vakit talep edeni değil bilgi notunu hazırlayanları geliştiriyor.
Tabandan ve alandan gelmeyen üst seviye bürokratlar ziraî sıkıntıları konuşmaktan sıkılıyor, alanları farklı olduğu için doğal olarak tahlil bulmaya da kapasiteleri yetmiyor, kendi buyruğundaki işçiden de daima görüş almaya izzeti nefisleri mani oluyor ve böylelikle ilerleme yavaşlıyor.
Muhakkak bir sistem ve disiplin; hem iş hem mesleksel disiplin sağlanamayınca, bürokratik takım kendi yetersizliğini muadil misyondaki yetkililerin yetersizliğini ileri sürerek kapatmaya çalışıyor. Yetersizlik doruktan bakmayı beraberinde geriyor.
Yıllar uzunluğu aşikâr oranda var olan tarım hafızası son yıllardaki kurum dışı ve alan dışı çok sirkülasyondan ötürü büyük ölçüde silinmiş durumda ve bu durum işleyişte kopuklukları ve tutarsızlıkları beraberinde getiriyor.
Tohum üretiminde kaliteli ve verimli yerli çeşitler mevcutken hala yabancı çeşitler ön planda, yerli ve ulusal firmalarımız! Yabancı menşeili tohumdan bir türlü vazgeçmiyor.
Tarım bakanlığının en zayıf olduğu alan olan Hayvancılıkta sıkıntılar konuşulmakla kalıyor. Çiftçi ve üretici kederini anlatınca hepsi tek kefeye konuluyor ve birinci algıyla muhatap alınıyor. Problemleri çözmeye ve üretimi artırmaya yönelik kılavuzluk yapılamıyor.
Ziraî mevzuatların güncellenmesinde yetersiz kalınıyor. Mevzuatların güncellenmesinde paydaşların yer alması kapsamlı bir halde sağlanmıyor. Bu durum uygulamada, kabullenme ve sahiplenme sıkıntısını beraberinde getiriyor.
Tarımın ana ögeleri, yapılanma ve işleyişlerini yenileyemediği için ve yenilenmeyi yalnızca yönetimci değişikliği mesabesinde ele aldığı için, tarımın pahalı ve üretken kuruluşları da yapılanmalarını yenileyemiyorlar, alışılmışın dışına çıkamıyorlar.
Ziraî kurum ve kuruluşlarda yaygınlaşan yeni bir huyda; asli vazifelerini ve öncelikli işlerini görsele kurban etmeleri oluyor. Ziraî eğitim ve yayın hedefli çalışmaların odağında artık neredeyse çiftçi yok! Bu kuruluşlar ve çalışmaları yürütenler eğitim, tanıtım ve kılavuzluk özelliğinden sıyrılarak gitgide gösteri maksatlı görsele yönelmiş durumda.
Tarımda alanda çalışan işçi gitgide azalıyor. Alanda çalışma, teknik işçi tarafından cazibesini kaybediyor. Bunu cazip hale getirecek bir sistem ve gereklilik geliştirilmiyor. Maalesef bakanlık koridorlarında makam kovalamak daha cazip hale gelmiş durumda! Bakanlıkta yükselme, aşikâr bir hiyerarşi, emek, deneyim ve disiplinle olmayınca bu görünüm kaçınılmaz oluyor!
Tarım ve Orman kendi yolunu belirlemeli
Tarım ve Orman, net ve kesin olarak artık bir ortada yürümüyor. Ziraî üretimin en ağır olduğu periyotlar yaz devirleri, bu periyotlarda maalesef orman yangınları da ağırlaşıyor ve tarımın lokomotif kademesi ormana ağırlaşınca ziraî üretim ve faaliyetleri denetim dışı kalıyor. Bugün bile işleyişte tarım ve orman başka iki bakanlık üzere hareket ediyor.
Tarımla ilgili konuşan çok fakat nitelikli konuşan yok! Muhalefetinde tarımla ilgisi yok! Tarımla ilgili bir planı ve projesi yok! Son yıllarda belediye kaynaklarıyla tohum alıp çiftçiye dağıtmayı, tohumların niteliğini bile bilmeden, hangi yörede nasıl randıman vereceğini bilmeden tohum dağıtmayı ziraî hizmet ve tarıma katkı sanacak hizada bir ziraî zihniyetleri var! Lakin bir gerçek var ki, bir taraf kaybetmeye başlayınca kazanma ihtimali olan öteki tarafta nitelik aranmıyor artık! Maalesef!
Çiftçi ülkenin en sabırlı bölümlerinden birini oluşturmaktadır. Fakat şu da bir gerçektir ki, her vakit sabrın niteliğini fonksiyonelliği sağlayanların aldıkları kararlar ve tavırları belirlemektedir.
Biz tekrar de optimist olalım, tarımın bu kronik meselelerinin yanına ayrıyeten birde destekleme meselesinin eklenmeyeceğini, işlerin yeterli gideceğini umalım!
Ali Bayram SARIGÜL