Ekonomim’den Hüsen Gökçe’nin haberine nazaran İktisat idaresi, temeli bölgelerarası gelişmişlik farkının azaltılmasına dayanan lakin bugüne kadar istenilen sonucun alınamadığı teşvik sisteminde esaslı değişikliğe hazırlanıyor. Bu kapsamda Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararda değişiklik yapılacak. Yeni teşvik sisteminin omurgasını, sayıları 26’ya ulaşan kalkınma ajansları oluşturacak. Kimi teşvikler kaldırılacak, kimilerinin oran ve mühletleri yine belirlenecek.
Teşvikte yeni periyodun ismi Türkiye Yüzyılı Yatırım Atağı olacak. Bununla ilgili birinci adım yüksek teknoloji eserlerini üretecek girişimcilere 2030 yılına kadar 30 milyar dolarlık kaynak aktarılmasını öngören HIT-30 programı ile atıldı. Program kapsamında; elektrikli araçlar, batarya, çip, güneş, rüzgar ve Ar-Ge alanındaki yatırımlar için belli alt sonlar konularak çağırıya çıkıldı. Program aslında hala yürürlükte olan Proje Bazlı Teşvik Sistemi kapsamında verilen teşvikleri kapsıyor.
Kalkınma Ajanslarından bilgiler toplandı
Teşvik sistemindeki değişimin ikinci ayağında ise Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar uyarınca verilen bölgesel teşvik sistemi olacak. Yeni teşvik sisteminde ana aktör bölgesel kalkınma faaliyetleri yürüten kalkınma ajansları olacak. Hazırlıklar kapsamında, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, kalkınma ajanslarından görev bölgeleriyle ilgili yatırım gereksinim tahlili istedi. Ajanslar, bölgelerinde muhtaçlık duyulan yatırım alanlarıyla dalları belirleyip Bakanlığa iletmeye başladılar. Bu datalar tahlil edilerek bölgesel bazda yatırım alanları tespit edilecek.
Teşvik bölgesi sayısı artırılacak
Halen sosyo ekonomik gelişmişlik endeksi sıralamasına nazaran göre 6 bölgeden oluşan teşvik sisteminde, bölge sayısı artırılacak. Bu sayının 7 yahut 8’e yükseltilmesi bekleniyor lakin 8 bölge seçeneğinin daha büyük ihtimal olduğu üzerinde duruluyor. Teşvik bölgelerinde, mevcutta olduğu üzere vilayetler sosyo ekonomik gelişmişlik endeksindeki yerlerine nazaran sıralanacak.
Yürürlükteki teşvik sisteminde sağlanan; vergi, prim, faiz üzere alanlardaki istisna ve indirimlerin bir kısmı yeni devirde kaldırılacak. Kimilerinin ölçüleri ise bölge ve kesime nazaran artırma yahut azaltma tarafında değiştirilecek. Hibe takviyesi yerli üretime verilecek, yani yerli üretilmiş eseri kullanarak yatırım yapılanlar hibe dayanağından yararlanabilecek.
Genel Teşvikler kaldırılacak
Yatırım teşvik sistemi hala; Genel Teşvikler, Öncelikli Yatırım Hususları, Stratejik Yatırımlar ve Bölgesel teşvikler olmak üzere toplam 4 kategoriden oluşuyor. Bölgesel teşvik vilayetler ortasındaki gelişmişlik farkının giderilmesine yönelik, vilayetlerin sosyoekonomik gelişmişlik endeksine nazaran 6 bölgeye ayrıldığı bir sistem üzerinden veriliyor.
Öncelikli Yatırım Mevzularında yapılan yatırımlar, makul yatırım hususlarının 5’inci bölge dayanaklarıyla desteklenmesini içeriyor. Yeni devirde bu uygulama öncelikli yatırım mevzularında aşikâr revizyonlarla devam edecek. Stratejik Yatırımlar kapsamında ise cari açığın azaltılmasına katkı sağlayacak katma kıymeti yüksek yatırımlar destekleniyor.
Bir müddet evvel çeşitli kategorilerde davetlere çıkılan HIT-30 programına yürürlükte olan Proje Balı Teşvik sistemi kapsamındaki teşvikler veriliyor. Genel Teşvik Sistemi ise teşvik edilmeyecek yatırım mevzuları dışında kalan tüm yatırımları kapsayan bir sistemi söz ediyor.
Yeni devirde bu Genel Teşvik Sisteminin kaldırılması planlanıyor.
Toplam 9 dayanak ögesi var
Şu anda yatırımlara; KDV istisnası, Gümrük Vergisi Muafiyeti, Vergi İndirimi, Sigorta Primi Patron Payı Takviyesi, Sigorta Primi Personel Payı Takviyesi, Faiz yahut kar Hissesi Dayanağı, Yatırım Yeri Tahsisi ve KDV İadesi olmak üzere toplam 9 dayanak ögesi veriliyor.
Stratejik Yatırımların Teşvikinde bu 9 takviye ögesinin tamamı uygulanıyor. Öncelikli Yatırım Bahisleri ve Bölgesel Teşvik Uygulamalarında KDV iadesi dışındaki tüm dayanak ögeleri yer alıyor.
Genel Teşvik Uygulamalarında ise yalnızca KDV istisnası ile Gümrük Vergisi Muafiyeti sağlanıyor.
Kalkınma Ajansları Türkiye’nin gündemine birinci olarak 2001 yılında hazırlanan AB ile İştirak İştiraki Evrakı ile birlikte girdi. Devlet Planlama Teşkilatı(DPT) ile TÜİK’in ortak çalışmasında Türkiye’de İstatistiki Bölge Üniteleri tanımlandı. Bugün sayıları 26 olan bölgesel kalkınma ajansları ise 2006 yılından itibaren kurulmaya başlandı.
Kalkınma Ajansları, 12 bölgeden oluşan DÜZEY-1 ve 26 bölgeden oluşan DÜZEY-2 olmak üzere iki kategoride yer alıyor.