Türkiye’nin ihracat ra-kamları birinci 7 ay itiba-rıyla yüzde 4.1’lik artışa işaret etse de ihracatçı sonuç-tan mutlu değil. Geçen yı-la nazaran en az yüzde 10 büyüme olması gerektiğini belirten ih-racatçılar, “Nefes alamıyoruz. İktisat siyasetleri bu türlü gi-derse 2024 yıl sonu amacı olan 267 milyar dolarda negatif yön-de sapma olacak” yorumu yaptı. Türkiye ihracatının lokomotifi ana kesimlerde yaşanan küçül-melere dikkat çeken ihracatçı-lara nazaran, Türk ihracatçısı sü-per ligden alt lige düşüyor ve bu daha buzdağının görünen yüzü.
‘Pahalı’ da olsa alınan kredile-rin geri ödenme sürecinin baş-ladığını da lisana getiren ihracatçılar, bu sürecin ‘sancı-lı’ ve ‘yıkıcı’ olacağı kaygısını paylaşarak, nakit krizinin bir-çok firmayı oyundan kopara-cağına işaret etti. Geçen yılın kasım ayından itibaren Mer-kez Bankası’nın siyaset faizini yükseltmeye başlamasıyla ban-kalar da düğmeye basmış hem mevduat hem de kredi faizleri-ni artırmaya başlamıştı. Tica-ri kredide faizler 58.5’i, muhtaçlık kredisinde de yüzde 76’ları bu-lurken, iş dünyasının temsilci-leri, uzun vakittir krediye eri-şimin çok kıymetli olduğundan şikayet ediyordu.
“Faizler ödenip borç çevrilmeye çalışılacak”
8 ila 12 ay vadeli alınan kre-dilerde geri ödeme sürecinin ağustos sonu başlayacağını hatırlatan Türkiye İhra-catçılar Meclisi (TİM) Başkanı Mustafa Gül-tepe, yılın son çeyre-ği ile 2025’in başında şirketlerde yaşanacak ‘sıkışmaya’ dikkat çek-ti.
“Ucuz olan kredile-rin ödeme müddetleri bit-ti, artık kıymetli kredilerin geri öde-meleri başlıyor” diyen Gültepe, “Fir-malar kredi borçlarını öteleye-meyeceğini için faizini ödeyip borcu çevirmeye çalışacak. Bu yılın son çeyreği ve 2025’in birinci çeyreğinde değerli kredi borç-ları şirketleri sıkıştıracak. Hat-ta sıkıştırma başladı bile. Şir-ketler bu yükü kaldıramaz” di-ye devam etti.
“Konkordato sayısı %100 artacak”
Şu anda endüstriyi spesifik ola-rak destekleyecek bir siyaset izlenmediğini söyleyen TİM Başkanı Gültepe, “Mevcut po-litikaların çıktılarını 2025 Ocak-Mart devrinde alaca-ğız. Muhtemelen OVP’de gün-cellenecek. Lakin görünen o ki mevcut kur siyasetleriyle 267 milyar dolar maksadına ulaşmak güç olacak” dedi.
Bu süreçte bir-çok firmanın oyun dışında ka-lacağını da kaydeden Gültepe, 2023 yılı toplamında 500 kon-kordato ilan edilirken, bu yılın birinci 7 ayında bu sayıya ulaşıldı-ğını belirtti. Yıl sonuna kadar konkordato sayısında yüzde 100’lük artış olabileceğini ön-gören Gültepe, “Hem sayı hem de bedel olarak geri dönmeyen kredilerdeki artış bu süreci hız-landırıyor” dedi. Üretimin can çekiştiği yorumunu yapan Gül-tepe, “Küçülüyoruz, talebin kü-çülmeye tesiri yüzde 20. Asıl tesir yüzde 80 ile iktisat poli-tikaları” diye konuştu.
“İhracatçı üstün ligden düşürülüyor”
Türk ihracatçısının kadro olarak takımını muhteşem lige uy-gun kurduğunu ve orada müca-dele ettiğini lisana getiren Mus-tafa Gültepe, “Takım güzel, kural-lara uygun oynamaya devam ediyoruz lakin bir oburu geli-yor ve ‘sen alt kümeye in’ diyor. O denli bir politi-ka yapılıyor ki seni alt kümeye itiyor. Madem ki yük-sek döviz enf-lasyona yol açı-yor, şu anda ne-den hala fiyatlar yükselmeye de-vam ediyor? Bu-nun matematiği yok. Bu saat-ten sonra artık yavaş yavaş de-ğil birden düşelim, biz de uğraş-mayalım” dedi.
“Kurla işimiz yok fakat döviz karpuzdan ucuz”
Türkiye’nin kıymetli değil ‘çok çok paha-lı’ ülke pozisyonuna geldiğini tabir eden Gültepe, bu nedenle siparişlerin de içerde tutulamadığını belirt-ti. Türkiye’nin rakiple-rine nazaran yüzde 40-50 da-ha değerli bir noktaya geldiğini söyleyen Gültepe, “İhracatçı-nın kur’a takıldığı istikametinde al-gı yanlış. Bizim kur’la işimiz yok. Bugün yalnızca Uzakdoğu, Mısır değil Avrupa’da dahi kimi ülkelerden daha değerli durum-dayız. Bu yıl kur’un artışı yüz-de 25, maliyetlerimizin artı-şı yüzde 100’ün üzerinde. Eko-nomi siyasetleri değişmediği sürece yarın da iki sene sonra da tartışacağız” yorumunu yap-tı.
Mustafa Gültepe, “Mehmet Şimşek’in siyasetlerinden şi-kayetçi misiniz?” sorusu üzeri-ne, “Enflasyonla gayret et-memiz lazım. Bu türlü durumlar-da ziyan edebiliriz. Bir boyuttan sonra sürdürülebilir olmaktan çıkıyor. Bu periyotta endüstrici biraz unutuldu. Türkiye’de şu anda en ucuz şey döviz. Karpuz-dan da ucuz” diye karşılık verdi. Kurun son 3 ayda hiç artmadı-ğını fakat enflasyonun yüksel-diğini belirten Gültepe, “Ha-ni kur enflasyonu tetikliyordu. Döviz 3 aydır artmıyor lakin fi-yatlar yükselmeye devam edi-yor. Doların 33 TL ile 37 TL ara-sında olmasında hiçbir fark yok” dedi.
“30 milyar dolarlık bölüm gözardı ediliyor”
Özellikle hazır giysi sektö-ründe yaşanan küçülmelerin ‘endişe verici’ boyuta ulaştığı-nı söyleyen Gültepe, dalda yüzde 50’lere varan oranda ka-pasite düşüşleri olduğunu be-lirtti. Gültepe, “Bu bölüm 30 milyar dolar kazandırıyor. Bu-nun 20 milyar doları net döviz girdisi. Dünya Bankası’ndan 3.5 milyar dolar para aldık diye açıklama yapılıyor. Denize gir-mişiz, çıkmak için basacak yer yok. İşletmeler yaşamak için mecburen küçülüyor” dedi.
Onur Kılıçer: Mobilyada kapasite küçülmeleri başladı
Mobilya kenti Kayseri’de konuşan Akdeniz Mobilya, Kağıt ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği İdare Şurası Lideri R. Onur Kılıçer, “Türkiye’nin en büyük markaları Kayseri’de. Türkiye Avrupa’nın 1 numaralı üreticisi, MDF’de dünyanın dördüncüsüyüz. Lakin bugün Kayseri’den bin 450 dolara sarılan yatak odası grubu 450 dolara yurtdışında mal edilebiliyor” dedi. Mobilya fiyatlarının enflasyon artışının gerisinde kaldığını söyleyen Kılıçer, “Enflasyon yüzde
70 açıklanırken bir yatak odasının fiyatı fakat yüzde 50 arttı” dedi. Bölgedeki birçok elektrikli mesken aletleri firmasının ayakta kalma uğraşı verdiğini vurgulayan Küçüker, “Kuzey Afrika’nın en büyük tedarikçisi olan bir firma şu anda üretimi yavaşlatıyor. Konkordato ilan eden yatakçılarımız var. Personel çıkarmalar başladı. Hepimiz enflasyonla uğraş ediyoruz lakin tıpkı vakitte hayatta kalma gayreti de veriyoruz” dedi.
Burak Yakin: Kuyumcuya baskınla olmaz, sistem değişmeli
Mücevher İhracatçıları Birliği Lideri ve TİM Yönetim Kurulu Üyesi Burak Yakın, son günlerde kuyumculara yönelik kontrol baskınlarını gündeme taşıyarak, uygu-lamanın yanlış olduğunu söyledi. “Biz de kayıt altına alınmak istiyoruz” diyen Yakın, ‘baskın’ uygulamasını hakikat bul-madıklarını, asıl kayıtdışılığın nedeninin uygulanan muhasebe sistemi olduğunu belirtti. Yıllardır ‘altın temelli muhasebe’ sistemi istediklerini akataran Yakın, “De-netime karşı değiliz lakin katıt-dışı olanlara baskın yapılsın.
Za-ten kesimde düzgün çalışan, vergisini veren kuyumculara baskın yapıldı. Öbür yandan biz altın bozdururken 2-3 tane evrak imzalatıyoruz lakin her müşteri bunu imzalamıyor” dedi. Al-tın temelli muhasebe sisteminin uygulanmasıyla kesimin yüzde 90 kayıt altına alınacağını vurgu-layan Yakın, şöyle devam etti: “Bi-zim 17-18 milyar dolar ihracatımız var. Bir de hudut ticareti ile giden var. Bir de yabancı kredi kartıy-la satılan 3 milyar dolar var. Bu hizmet ihracatında sayılıyor.”
Kutlu Karavelioğlu: Makinede gölge iktisat yüzde 25’e ulaştı
TİM Başkanveki-li ve Makina ve Aksamları İhra-catçıları Birliği İdare Konseyi Lideri Kutlu Karavelioğlu, sek-tördeki zahmetlerden birinin de ‘gölge ekonomi’ olarak tanım-ladığı kayıt dışılık olduğunu söyledi. Dalda işini hakkıyla yapanlar, AR-GE’ye yatırım yap-anlar ve bunları kopya edenler formunda ikili bir yapı olduğunu lisana getiren Karavelioğlu, “Avru-pa’da buna kayıt dışı iktisat demiyorlar, gölge iktisat de-meyi tercih ediyorlar. Zira kimi dalların denetlenemeyeceği, denetlemenin fizibilitesinin olmayışı üzere sorun var. Avru-pa’da yüzde 1 üzere bir kayıt dışılık varsa bizde yüzde 24- 25’e ulaştı” dedi.
Zeki Kıvanç: Tekstilde kapasiteler % 40’a düştü
Dokumacılık işiyle uğraşan Adana Sanayi Odası Başkanı ve Zeki Kıvanç, dokumacılık sektöründe-ki daralmalara dikkat çekti. Dokumacılık ihracatının 1.5 yıldır geri gittiğini kaydeden Kıvanç, “Tekstil ve konfeksiy-onda işler âlâ gitmiyor. 6-7 aydır İplik fabrikalarında kapasiten-in yüzde 40’ı çalışıyor. Her gün kan kaybediyoruz” dedi. Bir yanda orta eleman sıkıntısını artmasına paralel öteki yanda da istihdam kayıpları yaşandığı-na işaret eden Kıvanç, “Her ne kadar işlerimiz dertli da olsa, çalışanlarımızı kaybetmeme ismine to-plamda 4 bin 500 lira bütün çalışanlarımıza seyyane dayanak verdik” diye konuştu.
Nurdoğan A. ERGÜN