Yağışların azlığı ve kuraklık Türkiye’yi etkilemeye devam ediyor.
Tarımın başşehri olarak bilinen Konya Ovası’nda ise obrukların oluşumu her geçen gün artarken, yapılan son araştırmalarda yaklaşık 3 bin obruk kayıtlara geçti.
Konya Teknik Üniversitesi Obruk Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Fetullah Arık,
“Bölgede obruk aktifliği ve sayıca da artış devam ediyor. Bölgedeki obruklara baktığımız vakit, çoklukla örtü çökmesi halinde belirleyebiliriz. Yani ana kaya üzerindeki günceller üzerinde meydana gelen obruklar formunda. Ortak özellikleri ziraî alanlarda meydana gelmiş olması, yerleşim alanlarına da yakın olarak meydana gelmesi.
Bu durumda baktığımız vakit AFAD’ın Afet Riski Sistem içerisinde kayıtlı 605 obruğa ek bu yıl için bir 10 ile 15 obruk daha eklediğini söyleyebiliriz. Fakat bölgede sığ derinlikli çökme yapılar var. Tekrar son oluşan obruklardan bir tanesi Hotamış bölgesinde hayli sığ bir obruk lakin geniş düzey oldu.
Bu şekil obrukları dahil ettiğimiz vakit sayıların 3 binleri bulduğunu söyleyebiliriz. Lakin sayının çok fazla bir manası yok. Bölge içerisinde hem kuraklık devam ediyor, hem de yer altı suyu kullanımı giderek artıyor. Münasebetiyle obruk oluşumlarının suratının artarak devam edeceğini öngörüyoruz”
dedi.
“Yer altı su düzeyi de giderek düşüyor”
Bölgenin tek su kaynağının yağışlar olduğunun altını çizen Prof. Dr. Fetullah Arık,
“Bölge kapalı havuz olduğu için havza dışarıdan beslenemediğinde ve son yıllarda bilhassa 2019’dan sonraki dönem içerisinde daima olarak yıllık ortalama yağışların altında seyrettiği ve kış yağışları bilhassa kar yağışları olmadığı için havzadaki yeraltı kaynakları beslenemiyor ve yer altı su düzeyinin düştüğünü izliyoruz. Bu kuraklığın sonucu bunu bir de vatandaşın su talebiyle karşılaştırdığı vakit, su talebi de giderek artmakta.
Hem hayvancılık için hem tarım için ağır bir su kullanımı kelam konusu ve yer altı düzeyi de giderek düşüyor. Gerçek olan tek şey var, lokal altı düzeyinin giderek düştüğü. Bu düşümün sonucunda yer altındaki boşlukların genişlemesiyle mümkün olabiliyor ve obrukların artmasına neden oluyor. Burada vatandaşımız için şunu söyleyebiliriz; bölge natürel ki tarım için epey kıymetli bir alan. Hem şeker pancarının randımanı ve kalitesi açısından hem de mısırın randımanı açısından epey kıymetli ve başarılı sonuçlar alınıyor.
Ancak bunun sürdürülebilmesi için su tüketiminin daha inançlı bir halde yapılması gerekiyor. Zati bölge içerisinde evvelki vakitlerde söylediğimiz yabanî sulama bölgede terk edilmiş vaziyette. Şu anda çabucak herkes basınçlı sulama sistemlerinde. Ona karşın su tüketimi hayli fazla ve bitkinin gereksiniminden fazla güya su veriyoruz üzere görünüyor.
Bunu natürel uzmanları daha uygun bilirler. Bitkinin muhtaçlığı kadar ve bu bölgede daha az su tüketen bitkilerin özendirilmesi yoluyla tahminen obrukları bugün durduramayız lakin orta ve uzun vadede yalnızca azaltabiliriz”
sözlerini kullandı.
Obruk oluşmadan evvel işaretler geliyor
Konya’da obrukların giderek yerleşim alanlarına yanlışsız yaklaştığına değinen Prof. Dr. Fetullah Arık,
“Bölgede 3 – 4 yıllık çalışmayla obruk hassas alanların bir haritası çıkarıldı ve söylediğimiz obrukların tamamı hassas alanlar içerisinde meydana geldi. Hasebiyle artık burada bir tehlike haritasının da yapılması gerekiyor. Bilhassa insanlara ve insan yapılarına vereceği zararın boyutlarının ortaya konması gerekiyor. Zira giderek yerleşim alanlarına gerçek yaklaşıyor. Obruk oluşmadan evvel yerdeki çukurluklar bunu muhakkak eder.
Geçmişte su birikmeyen yerlerde su birikiyorsa, yerde çatlaklar oluşmuşsa, yerde, asfaltta, delik yahut çatlaklar, kırıklar oluşmuşsa daha evvelce rahatça açılan kapı ve çekmeceler sıkışıyorsa, açılmıyorsa artık çökme başlamış demektir. Bir de vatandaşlarımız ekseriyetle oturduğu yerde obruklar oluşmadan evvel yer altından gürültüler duyduğunu söz ediyor. Bu çökme anının başladığını gösterebilir.
Obruklar çökmeye başladıktan sonra tavanlarda kopmalardan ötürü yer altı suyu bulanıklaşıyor ve kuyulardan bulanık su akabiliyor. Bunların da gözlenmesi halinde artık yakınlarda bir obruğun oluştuğunun göstergeleri ortaya çıkmış demektir. Vatandaşlarımız buna nazaran dikkatli olmaları gerekmekte”
biçiminde konuştu.
“Obrukların vatandaşlar tarafından doldurulması hakikat bir usul değil”
Oluşan obrukların vatandaşlar tarafından doldurulmasının gerçek bir formül olmadığını belirten Arık,
“Obrukların kabaca doldurulması mümkün fakat vatandaşımız bunu kendi usulleriyle yapmamalı. Obrukların kendine mahsus mühendislik karakteristikleri vardır. Hasebiyle bir uzmanın olması, inceleyip ona nazaran bir düzgünleştirme söylemesi gerekiyor. Bilinen birçok formül var. Doğal değerli teknikler bunlar. Obrukların yerlerden toplanan gereçlerle doldurulmasıyla çoklukla daha sonra yine çökmeler yaşanabiliyor ve bu ikinci tehlikeye işarettir.
Dolayısıyla vatandaşın bunu kendi başına doldurmasından çok bir mühendislik hizmeti almasında fayda var. Burada dereceli materyal dediğimiz iri bloklardan yırtma deliklerinin tıkanarak, işçi üzerine giderek incelenerek yerleştirilmesi obruklarda tam olmasa da geçirimsizliği sağlayan bir formül ve uygun obruklarda derinliği 10 metreden daha az olan obruklarda çok başarılı olarak uygulanabiliyor.
Ancak yer altında birden fazla ilişkili boşluk olma riski kelam konusu olduğu vakit evvel alttaki yutma deliklerine ulaşılabiliyorsa buraların doldurulması, en son üzeri killi gereçle dolgulanması kıymetli. Bir de natürel enjeksiyon dediğimiz yer altına beton verilmesiyle ilgili yollar var. Deliklerin tıkanabilmesi için o da bir formül. Yeniden hacmi genişleyebilecek olan betonun kullanılması farklı bir yol olarak verilebilir ve bunlar kombine bir biçimde kullanılabilir.
Önemli olan obruğun mühendislik yapısının ortaya konması, pozisyonunun, derinliğinin hangi ünitede olduğunun belirlenmesi gerekiyor. Ona nazaran de düzgünleştirme usulünün verilmesi lazım. Vatandaşa söyleyebileceğimiz en değerli şey, kendi formülleriyle değil, bir mühendis bilgisi almış olmaları gerekiyor”
diye konuştu.