Ekonomim’den Şebnem Turhan’ın haberine nazaran Türkiye iktisadında KOBİ’ler üretim, istihdam ve ihracatta epey büyük bir yer kaplıyor. Yüksek enflasyonla çaba kapsamında uygulanan sıkı para siyaseti ticari işletmelerin krediye erişiminde düşünceler yaşatıyor. Bu ezaları en fazla yaşayan ise küçük ve orta ölçekli işletmeler. Türkiye iktisadında KOBİ’ler üretim, istihdam ve ihracatta hayli büyük bir yer kaplıyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) bilgileri KOBİ kredilerinde takipteki alacak oranının son 1 yılda arttığını, ticari kredilere nazaran ise çok daha yüksek düzeylere işaret ettiğini gösteriyor. Datalara nazaran 27 Eylül ile biten hafta itibariyle ticari kredilerde takipteki alacak oranı yüzde 1,49 iken KOBİ kredilerinde bu oran yüzde 1,87 düzeyinde. KOBİ’lerde son bir yıllık süreçte kredi hacmi yüzde 30,7 artarken takipteki alacak ölçüsü yüzde 402 artış gösterdi.
Yabancı para kredi kullanımı zor
Kredi büyümesine yönelik muafiyetler sektörel ayrımlarla belirleniyor. İmalatçı ve ihracatçı KOBİ’lerin kullandıkları krediler uygulanan kredi büyümesi hudutlarından muaf tutulurken bu vasıfları taşımayan KOBİ’lerin kredileri hudutlar dahilinde bulunuyor. Bilindiği üzere TL cinsi ticari kredi büyümesinde aylık büyüme hududu yüzde 2. KOBİ’lerin büyük bir kısmı yabancı para kredi kullanım şartlarını da sağlayamadığı için bu kredi tipinden de yararlanamıyor. TL cinsi ticari kredi faizleri ise yüzde 60’a yakın seyrediyor. Evvelki aylarda bu oran yüzde 70’e yakınsamıştı. Yüksek faizler ile yabancı para kredi kullanılamaması küçük ve orta ölçekli işletmelerin finansmana erişimlerini epeyce kısıtladı. Tıpkı formda büyük firmaların daha uygun maliyetli olarak yöneldiği yurtdışı tahvil ihraçları da bu ölçekli firmalar için çok mümkün olamıyor.
Takipteki alacak bakiyesi artıyor
BDDK haftalık bilgilerinden yapılan hesaplamaya nazaran 27 Eylül ile biten hafta itibariyle KOBİ kredilerinin bakiyesi geçen yıl birebir haftaya nazaran yüzde 30,7 büyüdü ve 3 trilyon 873 milyar 757 milyon liraya yükseldi. Tıpkı haftada KOBİ kredilerinde takipteki alacaklar da 72 milyar 630 milyon liraya geldi. Takipteki alacakların hacmi geçen yıl birebir haftaya nazaran yüzde 40,2 artış gösterdi. Yapılan hesaplamalar KOBİ kredilerinde takipteki alacakların toplam KOBİ kredilerine oranının 27 Eylül haftasında yüzde 1,87’ye çıktığını ortaya koydu. Geçen yıl birebir hafta itibariyle bu oran yüzde 1,75 düzeyinde bulunuyordu. Bir yılda KOBİ kredilerinin takipteki alacak oranı artarken ticari kredilerde ise farklı bir seyir yaşandı. Yeniden BDDK haftalık bilgilerine nazaran 27 Eylül itibariyle ticari ve öteki kredilerin hacmi 11 trilyon 472 milyar 702 milyon lira düzeyinde. Ticari ve öbür kredilerde takipteki alacak hacmi ise 170 milyar 819 milyon lira. Ticari ve başka kredilerde takipteki alacak oranı 27 Eylül itibariyle yüzde 1,49 düzeyinde. Geçen yıl tıpkı haftada bu oran yüzde 1,56 idi. Bu seyir KOBİ kredilerinde takipteki alacak oranı yükselirken ticari ve öbür kredilerde oranın yatay bir seyir izlediğini ortaya koyuyor.
En makûs oran küçük işletmelerde
BDDK aylık dataları KOBİ’lerin ölçeklerine nazaran detaylandırıyor. Bu bilgiler en son ağustos ayı sonu itibariyle açıklandı. BDDK aylık bilgilerinden yapılan hesaplamalar ise KOBİ’ler ortasında takipteki alacak oranı en süratli artan ölçeğin küçük işletmeler olduğunu ortaya koydu. BDDK aylık datalarına nazaran ağustos sonu itibariyle toplam KOBİ kredilerinde takipteki alacak hacmi 68 milyar 740 milyon lira. Mikro işletmelerde takipteki alacak hacmi 21 milyar 365 milyon lira, küçük işletmelere kullandırılan kredilerde 22 milyar 489 milyon lira ve orta büyüklükteki işletmelere kullandırılan kredilerde takipteki alacak ölçüsü ise 24 milyar 885 milyon lira düzeyinde bulunuyor. KOBİ kredi hacmi ise birebir ay 3 trilyon 858 milyar 231 milyon lira. Mikro işletmelerde bu kredinin 1 trilyon 125,5 milyar lirası, küçük işletmelere 1 trilyon 170,6 milyar lirası, orta ölçekli işletmelere ise 1 trilyon 562,1 milyar lirası kullandırılmış durumda. Datalardan yapılan hesaplamalara nazaran bu yıl ağustosta toplam KOBİ kredilerinde takipteki alacak oranı yüzde 1,78, mikro işletmelerde yüzde 1,89, küçük işletmelerde yüzde 1,92, orta ölçekli işletmelerde ise yüzde 1,59 düzeyinde bulunuyor. Geçen yıl birebir aya nazaran küçük işletmeler haricinde tüm ölçeklerde takipteki alacak oranı geriledi.
Son çeyrekte de talep yavaşlaması devam edecek
Bankacılık dalı kaynakları KOBİ’lerin bilhassa küçük işletmelerin özkaynak güçleri de olmadığı için fi nansmana erişim külfetini çok daha önemli yaşadığını lisana getirdi. Görece daha büyük ölçekli işletmelerin fi nansman problemi devrinde kendilerini 3-5 ay koruyabilirken küçük işletmelerin en fazla 2 ay tutabildiğini belirten bankacılık kesimi kaynağı büyüklerin ise çok daha korunaklı olduğuna işaret etti. Kaynak, yaşanan meşakkatlerin küçükten başlayarak üste gerçek çıktığını vurguladı. Merkez Bankası banka kredileri eğilim anketi üçüncü çeyrek sonuçları işletmelerin banka kredilerine olan talebinde azalışın üçüncü çeyrekte zayıfl ayarak devam ettiğini ortaya koyarken son çeyrekte de talep düşüşünün devam edeceği öngörüldü. Anket sonuçlarına nazaran, yabancı para cinsinden açılan krediler dışındaki tüm kredilere olan talepte azalış gözlendi. Yeniden TCMB banka kredileri eğilim anketi sonuçları işletmelere kullandırılan kredilere uygulanan şart ve kurallar, ortalama krediler ve daha riskli krediler üzerindeki kar marjlarındaki artış seyri zayıfl ayarak devam etti. Vadeye ait şart ve kuralları gevşemeye devam etti, öteki durum ve koşullara ait şart ve kuralların ise temelde tıpkı kaldı.