M. Emin Zararsız, “Kamuda çalışanların birden fazla fiyat almaları sorunu” başlığıyla Karar Gazetesinde yayımlanan tahlilinde 7521 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeleri kıymetlendirdi.
M. Emin Zararsız yazısında, kamu işçisinin birden fazla yerden fiyat alma problemini 5 başlıkta ele almıştır. Bunlar şu haldedir:
-Birincisi memurlar ve öteki kamu vazifelileri asli takım ve misyonları yanında kurum ve kuruluşların yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu, istişare konseyi üyelikleri ve komite, heyet, komite ile gibisi organlarda misyon alabilirler mi?
-İkincisi misyon alabilirlerse birebir anda birden fazlasında vazife alabilirler mi?
-Üçüncüsü tıpkı anda birden fazlasında vazife alabilirlerse her birinden de fiyat alabilirler mi?
-Dördüncüsü bu fiyatı kim belirlemektedir, bir sonu bulunmakta mıdır?
-Beşincisi vergi mevzuatı açısından birebir anda farklı patronlardan elde edilen fiyat gelirlerinin vergilendirilmesi açısından yapılması gerekenler var mıdır, nelerdir?
İki gün halinde yayımlanan evrakta dikkat çeken kısımlar şu formdur:
1- Birden fazla yerden fiyat alma sorunu 2001 yılında aslında çözümlenmişti
“1 Ağustos 2001 tarihine kadar birebir anda birden fazla kurum ve kuruluşun yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu, danışma kurulu üyeliğinde ve komite, heyet, komite ile gibisi organlarda misyon alan memurlar ve öteki kamu vazifelileri bunların her birinden fiyat alabilirdi. Fakat 631 sayılı KHK’da yaılan düzenlemeyle kamu vazifelilerinin asli vazifeleri yanında birebir anda birden fazla yerde görevlendirilmeleri halinde birden fazla yerden fiyat almaları yasaklanmıştır.”
2- Kurum içi ve kurum dışı tartışması nedeniyle 2011 yılında yine düzenleme yapıldı
“Hatta gerek kurum içinden gerekse kurum dışından bu üzere görevlendirmelerin yapılması halinde bir ayırım olup olmadığı konusunda yaşanan bir tereddüt nedeniyle kelam konusu hüküm AK Parti hükümeti periyodunda 11/10/2011 tarihli ve 666 sayılı KHK’nin 5 inci unsuruyla şu halde değiştirilmiştir: “Memurlar ve öteki kamu görevlilerinden, kurum ve kuruluşların yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu, müşavere şurası üyelikleri ve komite, heyet, komite ile gibisi organlarda vazife alanlara, kurum içi ve kurum dışı ayrımı yapılmaksızın bu vazifelerinden yalnızca biri için fiyat ödenebilir. Bu unsurun uygulanmasında oluşacak tereddütleri gidermeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.”
3- Teorik olarak fiyat ödemesi yapılmayabilirdi
“631 sayılı KHK’nin 12 nci unsuru “. fiyat ödenebilir.” biçiminde düzenlenmiştir. Münasebetiyle bu biçimdeki vazifelerin hiçbirinden fiyat ödemesi yapılmaması da teorik olarak mümkündür.”
4- Birden fazla yerde gören alan kamu çalışanının fiyatları nasıl belirleniyor?
“Kurum ve kuruluşun yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu, danışma kurulu üyeliğinde ve kurul, heyet, komite ile gibisi organlarda vazife alanlara ödenecek fiyatlar 2014 yılına kadar bu kurum ve kuruluşlar ortasında bir ayırım olmaksızın hepsi için Yüksek Planlama Kurulu tarafından belirlenen fiyatla hudutlu iken, 2015 yılından itibaren ikili bir ayırım yapılmaya başlanmıştır.”
Yüksek Planlama Kurulu yahut Cumhurbaşkanı Kararıyla fiyat sonuna tabi olmayan kurumlar şu haldedir:
Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası A.Ş., Türkiye Halk Bankası A.Ş., Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O., Türkiye Emlak İştirak Bankası A.Ş., Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası A.Ş., Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş., Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş., Borsa İstanbul A.Ş., bunların iştirakleri, Türk Telekomünikasyon A.Ş. (Hazine hissesi %25), Türk Hava Yolları A.O. (Hazine/TVF hissesi %49,13) ve Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş. idare, kontrol yahut tasfiye şuralarında alınacak görevler
5- Birden fazla yerden fiyat alma düzenlemesi kapsamına alınan kamu personeli
“631 sayılı KHK’da 7521 sayılı Kanunla yapılan düzenleme kapsamında “memurlar ve öteki kamu görevlileri” kavramına girip girmediği tartışmalı olan belediye liderleri, belediye meclisi üyeleri ve vilayet genel meclisi üyeleri ile bu kavrama girmeyen kontratlı işçi ve personeller de kapsama dahil edilmişlerdir.”
6- Kamu çalışanlarının kapsama girmeyen özel kesime ilişkin kuruluşların idare heyetlerine da atanabilmesinin türel alt yapısı oluşturulmuştur:
“Ayrıca bu fıkrada hususun evvelki halinde yer almayan “özel yahut kamu ayrımı gözetilmeksizin her statüdeki” kurum ve kuruluşun yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu, danışma kurulu üyeliği ve kurul, heyet, komite ile gibisi organlar kapsama alınmışlardır. Hasebiyle kapsama giren kamu çalışanlarının kamudaki asli misyonlarının yanında özel bölüme ilişkin kuruluşların idare konseyinde misyon almaları da mümkün hale getirilmektedir. Bu düzenleme ile mesela bir bakan yardımcısı, bir vali, bir belediye lideri yahut bir belediye meclis üyesi özel bölüme ilişkin bir kuruluşun yönetim kurulu üyesi olabilecektir.”
7- Birden fazla yerde misyon alınırken ödenecek fiyat artırıldı mı?
“Birinci fıkra kapsamına giren bireylere, anılan fıkra kapsamında yürüttükleri misyonlar nedeniyle huzur hakkı, fiyat, ikramiye üzere her ne isim altında olursa olsun bir ayda yapılabilecek ödemelerin toplam net fiyatı (108.000) gösterge sayısının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak meblağı geçemez. (1 Temmuz – 31 Aralık 2024 periyodunda her ay için en fazla 108.000 x 0,907796 = 98.041,96 TL ödenebilecektir. Bu düzenlemeden evvel 1 Temmuz – 31 Aralık 2024 devri için aylık 27.887,57 TL fiyat ödeniyorken Kanunun kabulüyle birlikte %350’den fazla artış yapılmış oluyor.) Lakin evvelki durumda yılda iki sefer bir aylık fiyatında ödeneceği öngörülen ek ödeme ise kaldırılmaktadır. Ayrıyeten evvelki sistemde üstte belirtildiği üzere rastgele bir üst sona tabi olmayan kamu sermayeli banka ve borsalar ile bunların iştiraklerinin; sermayesi kısmen yahut büsbütün Hazineye yahut Özelleştirme Yönetimi Başkanlığına ilişkin olup özelleştirme sonucunda kamu hissesi yüzde 50’nin altına düşen Devlet iştiraklerinin; uydu yörünge durumlarının haklarına sahip olan sermayesinin tamamı Hazineye ilişkin şirketin idare, kontrol yahut tasfiye heyetlerinde misyon alanlara da artık yetkili organları yahut temel kontratları uyarınca belirlenen fiyatlar değil, 108.000 gösterge sayısının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak meblağı geçemeyecek bir fiyat ödenecektir. Hatta bir özel sektör şirketinin yönetim kurulu üyesi olan Kanun kapsamındaki kişi için de lakin bu meblağda ödeme yapılabilecektir.”
8- Kamu şirketleri neden tek kişi tarafından yönetilmiyor?
Kamu iktisadi teşebbüslerinin tabi olacağı rejim ve işleyiş 8/6/1984 tarihli ve 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Kararında Kararname ile düzenlenmiştir. Bu KHK’nın 6 ncı unsuruna nazaran teşebbüslerin idare şuralarının bir lider ve beş üyeden oluşacağı karara bağlanmıştır. Evvelki 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununa nazaran anonim şirketler en az beş kişi tarafından kurulabiliyor ve idare şuraları (idare meclisi) ise en az üç bireyden oluşuyorken (m. 277 ve 312); 13/01/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda anonim şirketler artık bir kişi tarafından kurulabilek (m. 338) ve yönetim kurulu da bir şahıstan oluşabilecektir (m. 359). Münasebetiyle anonim şirketler tek kişi ile kurulup yönetilebilmektedir. Öbür taraftan bakanlıkların bağlı kuruluşları, mesela Hazine ve Maliye Bakanlığının bağlı kuruluşu olan Gelir Yönetimi Başkanlığı, Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının bağlı kuruluşu olan Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Tarım ve Orman Bakanlığının bağlı kuruluşu olan Orman Genel Müdürlüğü örgütlenme yaygınlığı, işçi sayısı, bütçe büyüklüğü vb. birçok yönden yönetim kurulu olan KİT’lerden çok fazla büyük olmasına karşın yalnızca bir lider yahut genel müdür tarafından yönetilmektedir. Özelleştirme sonucunda kamu hissesi yüzde 50’nin altına düşen Devlet iştirakleri hariç olmak üzere tüm KİT’lerin, bağlı iştiraklerin, iştiraklerin, özelleştirme portföyünde bulunanların, kamu sermayeli bankaların, başka kamu işletmelerinin ve fonlarının idare şuraları rahatlıkla kaldırılabilir.
M. Emin Zarar’ın Karar Gazetesinde yayımlanan detaylı değerlendirmesinde birinci yazı için buraya, ikinci yazı için şuraya
M. Emin Zararsız kimdir?
1984 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. Yüksek lisansını birebir üniversitede (1988), doktorasını Selçuk Üniversitesi’nde (1995) tamamladı. İkinci yüksek lisansını İngiltere Leicester Üniversitesi’nde (1997) yaptı. Sırasıyla Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde Araştırma Vazifelisi, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı’nda Planlama Uzman Yardımcısı ve Planlama Uzmanı, Başbakanlık Müsteşar Yardımcısı, Başbakanlık Müsteşarı (V), Gümrük Müsteşarı, SGK Başkanı, Milli Eğitim Bakanlığı Müsteşarı, YÖK Üyeliği ve Başbakan Başmüşaviri misyonlarında bulundu. İş ve toplumsal güvenlik hukuku, anayasa hukuku, insan hakları, kamu idaresi ve eğitim bahisleri en önemli ilgi alanlarıdır.