Ekonomim’den Hüseyin Gökçe’nin haberine nazaran Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 24 Temmuz’da ana çizgileriyle duyurulan HIT-30 programının ayrıntıları netleşti. HIT 30 programı kapsamında toplam 30 milyar dolarlık destekleme bütçesi belirlendi. Dayanaklar hala yürürlükte olan Proje Bazlı Teşvik Sistemi kapsamında verilecek.
2030 yılına kadar elektrikli araçlar, batarya, çip, güneş, rüzgar ve Ar-Ge alanlarında yapılacak yatırımlar için toplam 19,7 milyar dolarlık dayanak sağlanacak. Daha sonra çıkılacak davetlerle birlikte toplam destekleme bütçesi 30 milyar doları bulacak. Yatırımcılara; fiyatsız yatırım yeri, gerekli eserlerde kamu alım garantisi, güç faturasının yüzde 50’sine kadarlık kısmın karşılanması üzere geniş kapsamlı teşvikler verilecek. Yüksek öncelikli teknoloji alanlarında, özel projelere kapsamlı takviye ve teşviklerin sağlandığı HIT-30 olarak isimlendirilen sistem kapsamındaki projeler, hala yürürlükte olan Proje Bazlı Teşvik Sistemi kapsamında verilen teşvik ögelerinden yararlandırılacak. HIT-30 kapsamında; mobilite, sağlıklı ömür, haberleşme ve uzay, yerli imalat, dijital teknolojiler, yarı iletkenler, yeşil güç ve paha zinciri olmak üzere toplam 8 öncelikli yatırım alanı belirlendi. Bu alanlarda 33 yatırım konusu belirlendi.
Takviyeler 2032’ye kadar sürecek
HIT-30 Programının sunduğu imkan ve dayanaklardan 31 Aralık 2025 tarihinden evvel başlayan yatırımlar yararlanabilecek. Program kapsamında desteklenmesi planlanan proje sayısı ve büyüklüğü, üretim kapasitesi ve niteliği üzere konular, yatırım konusu özelinde farklı olacak. HIT-30 kapsamında tanımlanan özel teşvik paketlerinden yararlanma müddeti yatırımın konusuna nazaran 2030- 2032 yıllarında sona erecek. Her bir yatırım konusu için yatırımlar gerçekleştikçe, gayelere ulaşılma düzeyine nazaran özel ayrıcalıklar kademeli olarak azaltılacak ve sonlandırılacak. Belli bir yatırım alanında hedeflenen proje sayısı ve kapasite büyüklüğüne ulaşıldığında o yatırım alanı için HIT-30 programı kapsamında yeni takviye müracaatları alınmasına son verilecek.
ÇAĞRIYA ÇIKILAN 6 TEMEL ÜRETİM ALANI
I-HIT-ELEKTRİKLİ ARAÇLAR-5 milyar dolar
Yıllık minimum 150 bin elektrikli araç üretimi kapasitesi sağlayacak, yüksek yerli katkı oranına sahip, Ar-Ge merkezi kurulumunu da içeren yeni yatırımlar desteklenecek. Belli sayıda araç için gümrük vergisi muafiyeti ve/veya yüzde 15’e varan hibe dayanağı, yüzde 80’e kadar vergi teşviki, istihdam takviyesi, vergi muafiyeti, yatırım yeri tahsisi, finansman dayanağı.
II-HIT-BATARYA 4.5 milyar dolar
Türkiye’nin bilhassa Avrupa pazarına yönelik ihracat potansiyelini kıymetlendirecek düzeye getirilmesi amaçlanıyor. Toplam 4.5 milyar dolar takviye sağlanacak. Ar-Ge yatırımlarını da içeren 80 GWh’lık üretim kapasitesi oluşturulacak. Yatırımlarda en az 5 GWh kapasite yanı sıra, hücre dahil üretim koşulu aranacak. 2030 yılına kadar üretilecek MWh başına 6 bin dolara kadar hibe dayanağı sağlanacak. Hibe oranı yüzde 25, vergi teşviki yüzde 60’a kadar olabilecek. Vergi muafiyeti, yatırım yeri tahsisi, finansman dayanağı sağlanacak.
III-HIT-ÇİP 5 milyar dolar
Toplam 5 milyar dolarlık dayanak bütçesiyle, 65nm yahut daha ileri teknolojide yıllık en az 1 milyon pul üretimi kapasitesinin oluşturulması hedefleniyor. Davet kapsamında çip paha zincirinin ingot, wafer, test ve paketleme üzere ögelerini kapsayan yatırımlar da desteklenecek. Çip yatırımına yüzde 30’a kadar sermaye katkısı, yüzde 10’a varan hibe, yüzde 80’e varan vergi teşviki ile yatırım yeri tahsisi, istihdam takviyesi, vergi muafiyeti ve finansman dayanağı verilecek.
IV-HIT-Güneş 2.5 milyar dolar
Yüksek yerli katkı ve Ar-Ge merkezi yatırımlarını da içeren toplam 15 GW’lık hücre üretim kapasitesi oluşturulması hedefleniyor. Bu kapsamda, ingottan başlayan hücre üretimine yönelik yatırımlarda taban 5 GW’lık üretim kapasitesi istenecek. Diğer bir tabir ile program ile en az 3 yatırım projesinin hayata geçirilmesi öngörülüyor.
V-HIT-Rüzgar 1.7 milyar dolar
Bütçe ile yeni teknolojiler, off shore türbinler üzere büyüyen alanlar ile türbinin kritik bileşenlerinin üretimine yönelik projeler desteklenecek. Entegre OEM yatırımları, türbinin kritik bileşenlerine yönelik yatırımlara yüzde 20’ye varan hibe, yüzde 60’a varan vergi teşviki verilecek. İstihdam takviyeleri, vergi muafiyeti, yatırım yeri tahsisi ile finansman takviyesi olacak.
VI-HIT Ar-Ge 1 milyar dolar
Toplam 1 milyar dolarlık hibe takviye bütçesiyle, öncelikli teknoloji alanlarına odaklanan 10 global ölçekli Ar-ge merkezinin kurulması hedefleniyor. Proje kapsamında AB Endüstriyel Ar-Ge Yatırım Puan Tablosu sıralamasında birinci 1000 firma içinde yer alan firmaların en az 250 Ar-Ge çalışanı istihdam sağlayacak Ar-Ge merkezi yatırımları desteklenecek. İşçi masraflarının yüzde 50’sine kadar hibe, Ar-Ge işbirliklerine hibe, kurumlar vergisi istisnası ve vergi muafiyetleri sağlanacak.
PROJELERDE ARANAN NİTELİKLER
1-Yeni teknolojileri odağa alması
Geleneksel teknolojilere dayalı, pazara girişi zorlaştıran, oturmuş ve ağır rekabet şartlarının hakim olduğu, gelişim trendi negatif istikametli olan eserlere yapılacak yatırımlar Programın kapsamında desteklenmeyecek.
2-Rekabet için gerekli ekonomik ölçeğe sahip olacak
Projelerin yalnızca ulusal boyutta değil, global boyutta da rekabetçiliğe sahip olması hedefleniyor. Bu kapsamda Ar-Ge ve yenilik kapasitesi, tedarik zinciri idaresi, ünite maliyetler üzere parametrelerde kritik ölçeğin yakalanması aranacak.
3-Teknik yetkinlik ve mali yeterlilik, milletlerarası paydaşlarla ortaklık
Yatırımlarda, yatırımcılarda güçlü finansal yapı ve ilgili alanda kâfi deneyim aranacak. Bu kapasitenin tesisinde, milletlerarası seviyede yetkinliği bilinen paydaşlarla stratejik iş birliği ve paydaşlıklar yapılması, projenin muvaffakiyetinde destekleyici bir öge olarak pahalandırılacak.
4-Teknolojik kazanım boyutu içerecek, fikri haklara sahip olma aranacak
Ürüne, üretim süreç ve teknolojilerine dair bilgi-birikim ve fikri ve sınai mülkiyet haklarına sahip olunması kıymetli bir kriter olacak. Bu niteliği teknoloji transferini içeren iş birlikleri ya da Ar-Ge faaliyetleri yoluyla sağlayan projelere öncelik verilecek.
5-Stratejik katma değer
Değerlendirmede yalnızca üretim değil, ilgili teknoloji alanında kıymet zinciri entegrasyonuna imkan veren kazanımlar göz önünde bulundurulacak.
KRİTİK TEŞVİKLER
A-Kamu alım garantisi verilecek
Kamunun alım gücüne sahip olduğu eserler için, yatırım kapsamında projeye kaldıraç tesiri oluşturacak ölçüde kamu alım garantisi sağlanabilecek.
B-Enerjide %50 hibe
Belirli bir mühlet ve limite bağlı kalınarak güç faturalarının %50’sinin devlet tarafından ödenmesi halinde uygulanacak.
C-Yatırım yeri desteği
HIT-30 Programına özel olarak bu yatırım alanları, alternatifli edinim modelleri ile fiyatsız yahut indirimli olarak tahsis edilebilecek.
D-Sermaye katkısı sağlanacak, faiz sarfiyatları karşılanacak
HIT-30 kapsamındaki yatırımlara özel olarak sermaye katkısı, uygun faizli yatırım kredisi, faiz masraflarının karşılanması üzere finansman takviyeleri sunulacak.
E-Teşvikleri SAİK belirleyecek
Proje kapsamında verilecek teşviklerin ölçüsünü; Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Sanayi ve Teknoloji Bakanı, Hazine ve Maliye Bakanı, Ticaret Bakanı ile Strateji ve Bütçe Liderinden oluşan Endüstrileşme İcra Komitesi (SAİK) belirleyecek.
Komite, yatırım hususları özelinde, kamu alım garantilerinden mevzuat düzenlemeleri üzere bahislerde karar verecek.
I-Yarı İletkenler: 1-Çip üretimi, 2-Çip üretimi için ingot ve wafer, 3-Çip paketleme ve test, 4-Mikro elektro mekanik sistemler
II-Mobilite: 1-Elektrikli araçlar,2- Hidrojen yakıtlı araçlar, 3-Mobilite için batarya, 4-Elektrikli süratli raylı sistemler, 5-Mikro mobilite hava araçları, 6-İnsansız; kara/hava/deniz taşıtları
III-Yeşil Güç: 1-Yeşil hidrojen üretimi, 2-Elektrolizör, 3-Rüzgar gücü sistemleri, 4-Güneş gücü hücresi, wafer ve ingot, 5-Enerji depolama için batarya, 6-Batarya bileşenleri, 7-Yüksek teknolojide kritik madenlerin işlenmesi
IV-İleri İmalat: 1-Endüstriyel robotlar ve insansız araçlar, 2-Eklemeli imalat makineleri, 3-Yüksek teknoloji eserleri için makineler.
V-Sağlıklı Ömür: 1-Biyoteknolojik ilaçlar, 2-Yenilikli sıhhat teknolojileri, 3-Akıllı tıbbi aygıtlar, 4-Teknolojik gıdalar
VI-Dijital Teknolojiler: 1-Büyük lisan sürece modelleri, 2-Dijital eser ve hizmetler(arama motorları, navigasyon uygulamaları), 3-Bulut hizmetleri sunulan büyük ölçekli bilgi merkezleri
VII-Haberleşme ve Uzay: 1-Alçak yörünge uydu sistemleri, 2-Yeni kuşak haberleşme altyapıları, 3-Akıllı haberleşme cihazları
VIII-Değer Zincirini Tamamlayıcı Yatırımlar: (Yukardaki 7 yeksek teknoloji alanında paha zincirini tamamlayacak, geliştirecek, sürdürülebilirliğini garanti altına alacak yatırımlar)
1-Değer zincirinde dikey tamamlama yatırımları,
2-Stratejik hammadde yatırımları,
3-Tedarikçi geliştirme