Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Habertürk canlı yayınında soruları yanıtladı, gündeme ait değerlendirmelerde bulundu.
İsmail Heniyye’nin vefatı nedeniyle ailelerine ve Filistin halkına baş sıhhati dileyen Yılmaz, İsrail ile Filistin ortasındaki barış süreçlerindeki siyasi muhatabının Heniyye olduğunu hatırlattı.
Yılmaz, “Barış görüşmelerindeki muhatabın bu türlü bir alçak taarruza uğraması, aslında barışa yapılmış bir hücum. Barışı istemeyenin kim olduğunu bir kere daha çok net bir biçimde ortaya koymuş olan bir taarruz. Bu atakla bir taraftan da Gazze’de uzun bir müddettir daima birlikte gördüğümüz, bütün dünyanın gözleri önünde cereyan eden soykırım, insanlık cürmü, savaş hatalarının örtülmeye çalışıldığını görüyoruz.” diye konuştu.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun, bu atakla olayları bölgesel bir çatışmaya dönüştürerek milletlerarası hukuk önünde soykırım hatasından yargılanıyor oluşunu örtmeye çalıştığını belirten Yılmaz, hücumun bir taraftan da Filistin halkının moral maneviyatını kırmaya yönelik gerçekleştirildiğini, lakin bunun da başarılı olamayacağını söyledi.
Türkiye’nin her vakit olduğu üzere bugün de Filistin halkının yanında olduğunu belirten Yılmaz, en güçlü formda Filistin davasını savunmaya devam edeceklerini vurguladı.
Ancak yaşanan süreçlerin, yangının giderek bölgeye sirayet etmeye başladığını, bilhassa İsrail’in bu tarafta büyük bir efor içerisinde olduğunu gösterdiğine işaret eden Yılmaz, şöyle devam etti:
“Bu mevzuda milletlerarası tüm sorumlu idareleri tekrar misyonlarını yapmaya davet ediyoruz. Bu yangının bölgeye yayılmaması, daha farklı sonuçlar doğurmaması ismine İsrail’in şu andaki yöneticilerinin, artık yönetici demeye bile lisanımız varmıyor, bir çete üzere hareket eden bu kümenin bir an evvel durdurulması, barışın ve istikrarın sağlanması çok değerli. Orta Doğu’daki bu yangının elbette global yansımaları da olacaktır. Orta Doğu’da, Filistin’de barış olmadan dünyada da barıştan bahsetmek mümkün değil. Bu yaşananlar aslında dünyadaki kuralları ve kurumları da son derece yıpratıcı bir süreç. Meşruiyeti, memleketler arası hukukun meşruiyetini yıpratan bir süreç.”
Netanyahu ve idaresinin Filistin’de ve bölgedeki maksatlarına ait soru üzerine Yılmaz, “Bu yalnızca Heniyye sorunu değil. Daha dün Lübnan’ın başşehrine memleketler arası hukuk çiğnenerek bir hadise gerçekleştirildi. Diğer hadiseleri de biliyoruz, yakın geçmişte yaşanan. Burada gördüğümüz çok net. Netanyahu idaresi, bir ateşkes istemiyor, bir barış istemiyor. Filistin halkını imha etmeye, yok etmeye dönük bir efor içerisinde.” tabirlerini kullandı.
Bölgede barış, istikrar ve huzur ortamının sağlanmasına gereksinim olduğunu söz eden Yılmaz, bir an evvel ateşkes sağlanarak Filistin halkının insani yardımlara ulaşmasının hayati ehemmiyette olduğunu söyledi.
– “Gerçekten bir akıl tutulması kelam konusu”
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, birçok ülkenin son periyotta Filistin’i tanımaya başladığını, Netanyahu idaresinin tam da bu noktada odağı diğer istikamete çekmek için akınlarına başladığını belirterek, “Olması gereken çok açık. Bir an evvel çok geç kalınmış bu ateşkesin yapılması, insani yardımların, çocuklara, hastalara, yaşlılara, sivil insanlara ulaştırılması ve bir taraftan da kalıcı bir barış için, tahlil için siyasi aklın devreye girmesi gerekiyor. Şu anda bir akıldan, vicdandan, adaletten bahsedemeyiz. Nitekim bir akıl tutulması kelam konusu.” diye konuştu.
İsmail Heniyye’nin cenaze merasimine Türkiye’den iştirak sağlanıp sağlanmayacağına ait soru üzerine Yılmaz, “Meclis Başkanı’mız katılacağını açıkladı. Kesinlikle Türkiye’den de bir iştirak sağlanacaktır. Netleştiğinde kamuoyu ile paylaşılır.” cevabını verdi.
Türkiye’nin her fırsatta Filistin davasını savunduğunu lisana getiren Yılmaz, “Bugüne kadar öncü bir ülke olduk. Gazze’dekilere en fazla yardımı ulaştıran ülke pozisyonundayız. Birçok ülke bunu yapmazken, Türkiye ticaret açısından da çok önemli yaptırımlar ortaya koydu ve büsbütün ticaretini (İsrail’le) durdurdu. Türk Devletleri Teşkilatından, İslam İşbirliği Teşkilatına, Birleşmiş Milletlerden, NATO’ya Türkiye kelam sahibi olduğu her platformda bütün diplomatik gücüyle Filistin halkının yanında ve bu türlü olmaya da devam edecek.” değerlendirmesinde bulundu.
Yılmaz, çatışmaların yayılması halinde oluşabilecek risklere dikkati çekerek, “Şu anki en değerli gündem bu diye düşünüyorum. Dün Lübnan’da, bugün İran’ın başşehri Tahran’da gerçekleştirilen bu lanet aksiyon, bütün bunlar savaşı, çatışmayı bölgeye yaymanın uğraşları. Katiyen bir bölgesel istikrarsızlıkla, çatışma riskiyle karşı karşıyayız. Lakin bunu elbette insanlığın durdurması lazım. Bu bölgesel çatışmalara mani olmak için de her türlü çabayı sarf etmemiz lazım. Zira bunun kimseye bir yararı yok.” sözlerini kullandı.
– Orta Vadeli Program
Cevdet Yılmaz, Yeni Orta Vadeli Program’ın (OVP) ne vakit açıklanacağına ait soru üzerine, programın geçen yıl 2024-2026 periyodunu kapsadığını belirterek, “Bu yıl 2025-2027 periyodunu kapsayacak formda, tekrar 3 yılı kapsayacak halde güncellenecek. Bu olağan bir güncelleme, yani inanılmaz bir durum kelam konusu değil.” dedi.
2025 yılı bütçesinin ana çerçevesini güncellenmiş Orta Vadeli Program’ın oluşturacağına dikkati çeken Yılmaz, şöyle konuştu:
“Ana siyaset çerçevesi değişmeyecek, ana siyaset çerçevemiz, ana gayelerimiz olduğu üzere korunacak. Nedir bunlar? Enflasyonu düşürmek, fiyat istikrarını sağlamak, bunu yaparken büyümemizi istihdamımızı devam ettirmek, bir taraftan da sarsıntının yaralarını sarmak bu periyotta çok kıymetli bir başlığımız. Ayrıyeten alışılmış bütün bu süreçlerde kalıcı toplumsal refahı arttırmak üzere tekrar bir uğraş içinde olmak. Bu dört temel amaç değişmeyecek. Ana çerçevemizi bunlar oluşturmaya devam ediyor.”
– “(OVP) Eylül’ün birinci haftasında yayınlamayı hedefliyoruz”
Yılmaz, yeni Orta Vadeli Program’da makroekonomik kestirim setinin güncelleneceğini, gelecek yıl bütçesinin ana çerçevesinin oluşturulacağını, yapısal ıslahatların daha da zenginleştirileceğini belirterek, “Eylül’ün birinci haftasında yayımlamayı hedefliyoruz. Bu da tekrar Kamu Mali İdaresi ve Denetim Kanunu’nun çizdiği bir çerçeve. Bu yasal bir yükümlülüğümüz birebir vakitte münasebetiyle Eylül’ün birinci haftasına kadar bunu tamamlamayı öngörüyoruz.” tabirlerini kullandı.
Orta Vadeli Program’da, enflasyon ve para siyasetleri konusunda Merkez Bankası ile diyalog ve çalışma birliği içerisinde güncellemeler yapılacağını da bildiren Yılmaz, “Eylül ayına kadar oluşacak tablo, beklentiler, Merkez Bankamızın ve öteki kurumlarımızın teknik tahlilleri, bütün bunları bir ortaya getirerek enflasyonla ilgili yeniden iddialarımızı güncellemiş olacağız.” dedi.
Yılmaz, 2025 için yıllık enflasyon oranının yüzde 14 olarak öngörüldüğünü, yeni OVP’de bu öngörüye ait son durum hakkında Merkez Bankası ile yine görüşüleceğini belirtti.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, şunları kaydetti:
“Enflasyonda 3 periyot tanım ettik bu gayrete başlarken. Bir geçiş süreci, iki dezenflasyon süreci, üçüncüsü de kalıcı fiyat istikrarı devri dedik. Geçiş sürecini haziran ayı prestijiyle tamamladığımızı düşünüyoruz. Çok daha güçlü, sağlıklı bir altyapı oluşturduk, enflasyonla gayret açısından. Bütçe açığından, cari açığa, diğer alanlara varıncaya kadar daha temel bir taban oluşturmuş olduk. Haziran’da başlayan bir dezenflasyon süreci var. Haziran’da birinci kere bir kırılma yaşandı. Artık Temmuz enflasyonu geldiğinde bunun devam ettiğini göreceğiz.
Temmuz’da bir ölçü aylık fazla daha yüksek bir sayı gelebilir. Zira elektrik, akaryakıt üzere eserlerde fiyat artışları yaşandı. Genelinden değil lakin bu özel alandan kaynaklanan bir süreksiz yükseliş, aylık yükseliş olabilir. Fakat buna karşın Temmuz’da beklentimiz düşük 60’lı sayılar. Yani baz tesirinin de yardımıyla program tesiri artı baz tesiri düşük 60’lı sayıları göreceğimize inanıyoruz. Bir sonraki ay düşük 50’li sayılar, Eylül enflasyonu açıklandığında ise 40’lı sayıları göreceğimizi varsayım ediyoruz. Şu andaki gördüğümüz bu. Bilgilerimizle, teknik tahlillerimizle gördüğümüz bu. Natürel daima birlikte gerçekleşmeleri göreceğiz. Münasebetiyle dezenflasyon süreci bu yıl devam edecek. Bu da beklentilerde tekrar bir güzelleşmeyi getirecek diye düşünüyoruz.”
– Enflasyonda başlayan kırılma süreci
Cevdet Yılmaz, profesyonellere sorulduğunda çok daha düşük bir enflasyon beklentisi olduğunu belirterek, “Verilere bakanlar, gelişmelere bakan profesyoneller, işte bir yıl sonrası için yüzde 30 küsur bir beklenti tabir ediyorlar. Lakin vatandaşımıza sorduğumuzda hala yüksek bir beklenti var. Bunun da sebebi büyük oranda şu; hane halkı daha çok geçmişe bakar. Geçmişte yaşadığına bakıp geleceği o denli iddia eder. Profesyoneller biraz daha ayrıntı teknik tahlillerle bakarak gelecek odaklı bir formda bakarlar. Fakat bir mühlet sonra inanıyorum ki bilhassa bu yaz periyodundaki bu kırılmayla birlikte vatandaşımızdaki bu beklentiler de bizim amaçlarımıza daha fazla yakınsayacak.” formunda konuştu.
Özellikle konut, araba, besin ve sanayi eserlerinde muhakkak ölçüde bir kırılma yaşandığına dikkati çeken Yılmaz, “Hizmet dallarında ve besinde tam dilek ettiğimiz yerde değiliz. Bu bahislerde da ağır bir halde çalışıyoruz. Bir taraftan yapısal ıslahat, tarım politikalarımız burada çok kıymetli besin açısından. Son devirlerde planlı tarım, hayvancılığa takviye üzere farklı kanallarla arz istikametli olarak da bu hususlara bir taraftan bakıyoruz. Hizmet enflasyonu burada en yapışkan dünyada da bizde de en yapışkan enflasyon hizmet enflasyonudur. Onunla ilgili de çalışmalarımızı sürdürüyoruz. İnanıyoruz ki gelecek yıl 10’lu sayıları göreceğiz. Yani 10’la 20 ortası diyelim.” değerlendirmesini yaptı.
Kalıcı fiyat istikrarı diye isimlendirilen periyodun 2026’da yerleşeceğini belirten Yılmaz, “Sadece para siyasetiyle değil, maliye siyasetiyle ve yapısal ıslahatlarla desteklenmiş daha bütüncül bir programı hayata geçiriyoruz.” dedi.
– “Kalıcı bir halde toplumsal refah oluşturma en değerli başlıklarımızdan biri”
Yılmaz, en düşük emekli aylığının 10 bin liradan 12 bin 500 liraya yükseltilmesine ait sorular üzerine, bu artış maliyetinin genel bütçeye yıllık tesirinin 60 milyar lira olduğunu söyledi.
Özellikle EYT sonrasında 16 milyon emekli sayısına ulaşıldığına dikkati çeken Yılmaz, “Yaptığınız her düzenlemenin bütçeye, toplumsal güvenlik sistemine çok önemli yansımaları var. Bunların da elbette tesirlerine de bakarak, lakin imkanlarımızı sonuna kadar zorlayarak emeklilerimizin yanında yer alıyoruz. İstikrara kavuştukça ülkemiz, enflasyonda daha düşük sayıları gördükçe, büyümemizi istihdamımızı imkanlarımızı geliştirdikçe, kalıcı bir halde toplumsal refah oluşturma en kıymetli başlıklarımızdan biri.” diye konuştu.
– Kahramanmaraş merkezli sarsıntılarla ilgili değerlendirme
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, 6 Şubat 2023’te meydana gelen Kahramanmaraş merkezli zelzeleler kapsamında bu yıl harcanan para ölçüsünün 1 trilyon 28 milyar lira olduğunu söyledi.
Geçen yılki bütçe açığının ulusal gelire oranla yüzde 5,2 olduğunu tabir eden Yılmaz, “Geçen yıl 960 milyar lira merkezi idare bütçesinden ayırmıştık. Bu sene 1 trilyon 30 milyara yakın. İkisini topladığınızda 2 yılda 2 trilyon lira civarında bir kaynağı biz sarsıntının rehabilitasyonu için ayırdık. Gelecek sene 2025’te bu sayı 500 milyar civarına düşüyor şu anki iddiamıza nazaran. Münasebetiyle orada bir mali alanımız oluşacak. Bu alanı da biz toplumsal refah için ve gerçek dalı, iktisadımızı geliştirmek için değerlendirmeyi düşünüyoruz.” biçiminde konuştu.
Yılmaz, 2024 yılı bütçe açığının ulusal gelire oranının 1 puan yahut daha uygun gelmesini beklediklerini belirterek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu değerli hakikaten. Zira bu güzelleşince borçlanma gereksiniminiz azalıyor. Aslında kaynaklar piyasada daha fazla piyasa aktörlerine kalmış oluyor. Daha az faiz ödeme durumunda oluyorsunuz. Daha istikrarlı bir yapı oluşturuyorsunuz. Bütçede en kıymetli kalem sarsıntı ve kontaklı harcamalar. Geçen yıl sarsıntısı çıkardığımızda yüzde 1,6 idi bizim açığımız. Avrupa’ya bakın birçok ülkede yüzde 3’ün üzerinde. Bizimki aslında yapısal bir bozulma değil, konjonktürel, dönemsel bir bozulma. Zelzele tesiriyle gelen bir bozulma. Sarsıntı tesiri ortadan kalktıkça bütçemiz çok daha sağlıklı bir yapıya ulaşacaktır. Yani 2025’de şimdi alışılmış onun sayıları güncellediğimizde aşikâr olur fakat çok daha uygun bir noktaya gideceğimizi düşünüyorum. Yani bu yüzde 5’ten daha düşük düzeylerde bu master kriterleri civarında ve mümkünse onun bir ölçü altında bir bütçe açığı natürel ki bizim için çok değerli.”
– “Merkez Bankamızın rezervlerinde çok önemli bir artış oldu”
Cari açık manasında OVP amaçlarının ötesinde bir düzgünleşme yaşandığını tabir eden Yılmaz, “Bu ne getirdi? Dövize olan gereksinimimizi azalttı. Dövize erişim imkanını ve maliyetini düşürdü. Türkiye bu manada da sahiden çok değerli bir performans gösterdi. Bununla birlikte Merkez Bankamızın rezervlerinde çok önemli bir artış oldu. Yalnızca son 4 ayda 90 milyar doların üstünde, tarihimizin en süratli rezerv birikimi gerçekleşti. Hem brüt rezervlerde hem net rezervlerde muazzam bir artış oldu.” diye konuştu.
Yılmaz, Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) sisteminde de yarı yarıya azalma olduğunu belirterek, “Bütün risklerimizi düşürdüğümüz bir ortamdayız. Burada TL’yi cazip hale getirici siyasetler, ister istemez bir ölçü TL cinsi finans maliyetlerinde artış oluşturmuş durumda. Orada da şunu yapıyoruz. Selektif finans imkanlarını geliştirmeye çalışıyoruz.” dedi.
Katma kıymeti yükseltecek yatırımlara daha uzun vadeli ve daha cazip imkanlarla kredi sunmayı öngören selektif finans programları geliştirdiklerine dikkati çeken Yılmaz, şöyle devam etti:
“Bunların sayısını önümüzdeki devirde daha da arttıracağız. Zira gerçek ekonomiyi de devam ettirmek kıymetli. Bir taraftan olağan ki fiyat istikrarı fakat öteki taraftan biz kalkınmakta olan bir ülkeyiz. Gelişmemiz, kalkınmamız lazım. Gelişmiş dediğimiz, kalkınmış dediğimiz ülkelerde bu gaye kâfi olabilir. Fakat bizim için kâfi değil. Biz bir taraftan da eş vakitli olarak kalkınma sürecimizde devam ettirmek durumundayız. Bu kolay bir iş değil lakin asıl maharet bunu başarmakta. Münasebetiyle bir yandan tüketimi dengelerken, daha istikrarlı bir kompozisyon oluştururken, bir taraftan da büyümemizin kompozisyonunda yatırımın, üretimin, ihracatın katkısını arttırma gayreti içindeyiz. Hem büyümeyi hem istikrarı nasıl sağlayacağımız en değerli formüllerden biri bu.”
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, Merkez Bankasının siyaset faizine ait siyaseti hakkındaki soru üzerine, Merkez Bankasının kanunu gereği araç bağımsızlığı olduğuna vurgu yaparak, şunları kaydetti:
“Merkez Bankası bilgilere, gelişmelere, hem enflasyonun ana eğilimindeki gelişmelere hem de beklentilerdeki gelişmelere bağlı olarak dünyayı da takip ederek gerekli kararları alacaktır. O hususta çok fazla bir yorum yapmak istemem doğrusu. Ancak siyasi olarak şunu söylemek isterim. Bizim emelimiz enflasyonu da faizleri de orta vadede tek haneli sayılara indirmek. İkisi de uygun değil. Yüksek faiz de düzgün değil, yüksek enflasyon da uygun değil. Bu ikisini de muhakkak bir vade içinde tek haneli sayılarda görmek istiyoruz. Geçmişte bunu başardık. Biliyorsunuz 2013 yılında enflasyon 6’lara gelmişti.”