İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa (İÜC) Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Kısmı Orman Entomolojisi ve Muhafaza Ana Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hamit Ayberk, yaptığı açıklamada, büyükşehirlerde böcek popülasyonlarındaki artışın, iklim değişikliği, kentleşme, çevresel faktörler ve su kaynaklarının idaresindeki yetersizlikler üzere birçok etkenin bir ortaya gelmesiyle meydana geldiğini söyledi.
Bu durumun ekolojik, ekonomik ve halk sıhhati açısından önemli sonuçları olacağını kaydeden Ayberk, şöyle konuştu:
“Büyükşehirlerde binalar, yollar ve öteki yapılar güneş gücünü emerek etraflarına nazaran daha yüksek sıcaklıklara ulaşır. Bu “ısı adası” tesiri, kent içindeki sıcaklıkların kırsal alanlardan birkaç derece daha yüksek olmasına neden olur. Sıcaklık artışı, böceklerin metabolik suratlarını artırarak daha süratli üremelerini sağlar. Örneğin, sivrisinekler sıcak ortamlarda daha süratli üreyip, daha geniş popülasyonlara ulaşırlar. Türkiye’de global iklim değişikliği, böcekler ve öteki ekosistemler üzerinde kıymetli tesirler yaratmaktadır.”
“Daha sıcak iklimler birtakım böcek tiplerinin daha süratli üremesine yol açabilir”
Ayberk, yaşanan iklim değişikliğinin böceklerin ömür döngüleri, popülasyon dinamikleri, dağılım alanları ve ekolojik alakaları üzerinde direkt yahut dolaylı tesirler yaratacağını belirtti.
Türkiye’deki sıcaklık artışlarının, böceklerin hayat döngülerini hızlandırabileceğini aktaran Ayberk, “Daha sıcak iklimler kimi böcek tiplerinin daha süratli üremesine ve popülasyonlarının artmasına yol açabilir. Örneğin, tarım eserlerine ziyan veren ziyanlı böcek tipleri daha sık ürer ve yayılır. Kışların daha ılıman geçmesi, olağanda kış aylarında ölen böceklerin hayatta kalmasına müsaade verebilir. Bu durum, bilhassa ziyanlı böceklerin popülasyonlarının artmasına neden olabilir.” diye konuştu.
Prof. Dr. Ayberk, bazı böcek çeşitlerinin artan sıcaklıklar nedeniyle daha kuzeye yahut daha yüksek rakımlara yanlışsız yayılabileceğini, bunun da Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde yeni böcek cinslerinin ortaya çıkmasına neden olabileceğini söyledi.
İklim değişikliği yalnızca böcekleri değil, onların doğal yırtıcılarını da etkiliyor
Turunçgil uzun antenli teke böceği, vampir kelebek ve kahverengi kokarca üzere istilacı yabancı cinslerin Uzakdoğu’dan ülkeye gelerek yerleştiğini kaydeden Ayberk, iklim değişikliğinin arılar, kelebekler üzere polinatör böceklerin davranışlarını ve popülasyonlarını da olumsuz tarafta etkilediğini anlattı.
Ayberk, bunun, tarım ve doğal ekosistemler için kritik olan tozlaşma süreçlerinde aksamalar yaratabileceğini vurgulayarak, “İklim değişikliği, Türkiye’deki tarım eserlerine ziyan veren böcek çeşitlerinin sayısında da artışa neden olmaktadır. Bu durum, çiftçilerin daha fazla haşere ilacı kullanmasına ve ziraî verimliliğin azalmasına yol açmakta.”
Ayberk, artan sıcaklarla birlikte sivrisinekler üzere hastalık taşıyan böceklerin popülasyonlarının artabileceğini ve yeni bölgelerde görülmeye başlanabileceğini, bu türlü bir durumun da önemli halk sıhhati problemlerine neden olacağını kaydetti.
İklim değişikliğinin yalnızca böcekleri değil, birebir vakitte onların doğal predatörlerini (yırtıcılarını) de etkileyeceğini lisana getiren Ayberk, kuşlar, yarasalar ve amfibiler üzere böceklerle beslenen canlıların sıcaklık ve yağış tertiplerindeki değişikliklerden olumsuz etkilendiğini, bu durumun doğal istikrarın bozulmasına ve böcek popülasyonlarının denetimsiz bir halde artmasına neden olabileceğini söyledi.
Ayberk, böcek popülasyonlarında kanalizasyon sistemlerinin yetersiz olduğu bölgelerde artışı gözlemlenebileceğini, bilhassa eski ve bakımsız kanalizasyon sistemlerinin hamam böcekleri üzere ziyanlı böceklerin yayılmasına neden olabileceğini tabir etti.
Artan böcek popülasyonlarına karşı alınabilecek önlemler
Prof. Dr. Ayberk, böcek popülasyonlarını denetim eden doğal predatörler için hayat alanı sağlayan yeşil alanların korunmasının, doğal dengeyi koruyarak böcek popülasyonlarının denetim altında tutulmasına yardımcı olacağını aktardı.
Yeşil alanların böceklerle beslenen kuşların ve yarasaların hayat alanları olduğunu vurgulayan Ayberk, “Büyükşehirlerde yeşil alanların artırılması için kentsel tarım projeleri, yeşil çatılar ve dikey bahçeler üzere uygulamalar teşvik edilmesinin böcek popülasyonlarının doğal yollarla denetim edilmesine katkı sağlar.” dedi.
Ayberk, artan böcek popülasyonlarına karşı alınabilecek tedbirlere değinerek, şunları söyledi:
“Durgun su birikintilerinin oluşmasını önlemek için aktif drenaj sistemleri kurulmalı ve mevcut sistemlerin bakımı nizamlı olarak yapılmalıdır. Bu, bilhassa sivrisinek üzere su kaynaklı böceklerin üremesini engellemek için kritiktir. Eski ve yetersiz kanalizasyon sistemleri böceklerin üremesi için uygun ortamlar oluşturur. Bu sistemlerin modernize edilmesi ve sistemli bakımlarının yapılması ziyanlı böcek popülasyonlarının artışını önleyecektir.”
Böcek popülasyonlarının artışıyla çaba için halkın bilinçlendirilmesinin büyük ehemmiyet taşıdığını kaydeden Ayberk, “İnsanlara, meskenlerinde ve etraflarında alabilecekleri kolay hijyen tedbirleri hakkında bilgi verilmelidir. Bilhassa okullarda çocuklara yönelik eğitim programları düzenlenerek, etraf şuuru artırılmalı ve böcek popülasyonlarının denetimi konusunda farkındalık oluşturulmalıdır.” değerlendirmesinde bulundu.