Ekonomim’den Mehmet Kaya’nın haberine nazaran;
Merkez Bankası, 2024 yıl sonu ve 2025 için enflasyon iddialarını değiştirmedi lakin gündem başlıkları olarak temel hususlarda değişiklikler dikkat çekti.
Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan’ın konuşmasında ve enflasyon raporunda sıkı para siyasetinin kararlılıkla sürdürüleceğine yönelik temel telaffuz korunurken, “ilave sıkılaştırma”nın konuşma ve rapordan çıkmış olması, sonbaharda, teknik tarafı ağır basan münasebetlerle bir faiz indiriminin başlayabileceği biçiminde yorumlandı. İKTİSAT bu mevzudaki tartışmayı gündeme taşımıştı.
Başkan Karahan, sıkı para siyasetinin süreceğini tekrarlayarak, faiz indiriminin şartlarını ve Merkez Bankasının temel vurgusuna yönelik olarak “Daha evvel de vurguladığımız üzere, bu süreçte iki ana şart gözetiyoruz: Birincisi, aylık enflasyonun ana eğiliminin, bariz ve kalıcı bir düşüş göstermesi. Bu kapsamda, ana eğilim, iç talep, ithalat ve finansal şartlara ait göstergeleri yakından izliyoruz. İkincisi ise, enflasyon beklentilerinin öngörülen kestirim aralığına yakınsaması. Bu çerçevede, geniş kapsamlı enflasyon beklentisi göstergelerini takip ediyoruz. Her iki kriterde de alınacak aralık olduğunu kıymetlendiriyoruz. Bu nedenle, para siyasetinde sıkılığı müdafaaya devam edeceğiz” dedi.
Soru yanıt kısmında de sorulmasına karşılık, daha evvel Lider Yardımcısı Cevdet Akçay’ın “faiz indirimi gündemimizde yok” söylemi bu sefer tekrarlanmadı. Gözlemciler, siyaset metinlerinde ve telaffuzda “gerektiğinde ilave sıkılaştırma” sözü bulunduğu sürece, Bankanın “faiz indiriminden kelam etmesinin mümkün olmadığı”nı vurguluyordu. Bütün bu değişiklikler, eylül ayında açıklanacak enflasyon verisiyle birlikte ekim ayından itibaren, teknik nedenlere dayalı olarak bir faiz indiriminin gündeme alındığı halinde yorumlandı.
Tahmin neden değişmedi: Belirsizlik ve “tam ikna olmadık”
Merkez Bankası Enflasyon Raporu’nun üçüncüsü yayınlandı. Lider Fatih Karahan, Lider Yardımcıları Cevdet Akçay ve Hatice Karahan ile birlikte rapor tanıtım toplantısı düzenledi. Büyüme ve iktisattaki yavaşlama ve hatta “stagflasyon” tartışmaları bir müddettir devam ediyordu.
Başkan Karahan’ın ekonomik aktivitedeki yavaşlama işaretlerine yönelik vurgu yanında, sanayi üretimindeki düşüşün kendi tahlillerine dayalı olarak sanayi üretim endeksinde görünenden daha düşük tesire sahip olduğu vurgusu dikkat çekti.
Merkez Bankası, enflasyon iddiasında değişikliğe gitmedi fakat beklenildiğinin bilakis 2024 yılı için varsayım aralığını daraltmayarak, yıl sonu enflasyon kestirimini yüzde 38’de, varsayım aralığını da 34-42 ortasında tuttu. İddia değişikliğe gidilmemesi ve kestirim aralığının daraltılmamasına yönelik olarak “Yıl sonunun yaklaşması nedeniyle, 2024’e denk gelen iddia aralığının mekanik olarak daralması gerekirdi. Lakin, son devir jeopolitik gelişmeler ve global finansal oynaklıklar sonucunda artan belirsizlikler nedeniyle, iddia aralığımızı yüzde 34 ile 42 ortasında koruduk. 2024 yıl sonu iddia muhasebesine baktığımızda aşağı ve üst istikametli tesirlerin birbirini dengelediğini görüyoruz. Talep şartlarındaki dengelenme ve enflasyon beklentilerindeki gerilemenin öngörülerimizden daha yavaş gerçekleşmesi, varsayımımızı 0,2’şer puan üst taraflı etkiledi. Buna karşılık, Türk lirası cinsi ithalat fiyatları ve yönetilen-yönlendirilen fiyat varsayımlarımızdan gelen toplam etkiyi -0,4 puan olarak hesaplıyoruz. Yıllık enflasyonun mayıs ayında tepeye ulaşmasıyla, siyaset irtibatında sıklıkla vurguladığımız dezenflasyon periyoduna girmiş bulunmaktayız” değerlendirmesini yapan Karahan, soru yanıt kısmında de sıraladığı bu tesirler bakımından gelecek görünüm konusunda “tam ikna olmadıklarını” söyledi.
Kira uzun vadeli tesir etmeyecek
Enflasyon patikası ve beklentilerin kırılması
Aylık enflasyon oranlarına odaklandıklarını, yılın kalanında tam gayenin tutturulması için gerekli olan aylık yüzde 1,5 artışların hatırlatılması üzerine de ana olarak varsayım aralığını dikkate aldıklarını kaydeden Karahan, mevsimsellikten arındırılmış aylık ortalama enflasyon oranını öne çıkardı. Eğilim olarak bu orandaki düşüşe dikkat çeken Karahan, “Mevsimsellikten arındırılmış ortalama aylık enflasyonun yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 2,5 civarına, son çeyrekte ise yüzde 1,5’in bir ölçü altına gerileyeceğini öngörüyoruz” diye konuştu. Beklentilerin “kritik önemde” olduğunu kaydeden Fatih Karahan, hane halkı, piyasa oyuncuları ve gerçek kesim ortasındaki beklenti farklarına dikkat çekti. Soru yanıt kısmında bahse değinen Lider Yardımcısı Cevdet Akçay da tüm dünyada yaşanan enflasyon şokuyla beklentilerin farklı kısımlarda farklı sonuçlara yol açtığını, bunun de beklentileri çıpalamakta zorluklar yarattığını vurguladı.
‘Nokta varsayıma değil, aralığa bakın’
Başkan Karahan ve Lider Yardımcısı Akçay, yılsonundaki yüzde 38 enflasyon kestiriminden bir ölçü uzaklaşıldığı, beklentilerin hala yüksek olduğu istikametindeki hatırlatmaya, asıl olanın kestirim aralığı olduğunu vurgulayarak karşılık verdi.
Akçay, bu bahiste “iletişimde tahminen biraz yanılgı yaptık” diyerek, varsayım sisteminin orta noktayı baz alarak bir hesaplama yapıldığını, bütün siyasetlerin orta noktayı zorlamak üzerine oluşturulduğunu lakin göstergenin aralıkta kalmak olduğunu anlattı.
Temmuzdaki enflasyondaki ana etkenin akaryakıt, doğalgaz, kimi vergilerdeki artışa bağlı olduğunu ve bu kararın kendileri için “sürpriz olmadığını” süreksiz tesir olacağını ve uzun vadeye yayılmamasını beklediklerini belirten Karahan, konuşma kısmında “Sıkı mali duruşun sürdürülmesi ve hizmet enflasyonundaki katılığın zayıflamasıyla, enflasyonun ana eğiliminde gerileme 2025 yılında da devam edecek. Para ve maliye siyasetlerinin eşgüdümü de bu sürece katkı sağlayacak” sözünü kullandı.
Eşgüdüm ve güce yapılan artırımın tesiriyle birlikte soru üzerine, ise “Son 2 yıldır sübvansiyonlar nedeniyle güç fiyatları neredeyse sabit kaldı. Toplam artırımlar yüzde 4 ötürü çıkıyor. Hane halkı bütçesi içindeki hissesi hayli düşük. Beklentiler üzerindeki tesiri daha düşük olacaktır. Eşgüdümün üst seviye olduğunu görebilirsiniz. Elektrik artırımı yüzde 38, doğalgaza daha az yapıldı. Güç Bakanlığımızın Merkez Bankası amacını ne kadar ciddiye aldığını, içselleştirdiğini görebilirsiniz. Genel olarak eşgüdüm bütün kurumlar ortasında üst seviyede. Bizi şu ana kadar gerçekleşmelerde sürprize uğratan gelişme olmadı” dedi.
TÜİK ve Merkez Bankası komite oluşturdu
TÜİK’in enflasyon hesaplaması konusundaki tartışmaların hatırlatılarak, bir inanç meselesinin bu hesaplamalar üzerine siyaset oluşturan Merkez Bankası’nı rahatsız edip-etmediği sorusuna cevap veren Karahan, TÜİK’in hesaplamasının Eurostat metodolojisine uygun olduğunu ve vakit zaman dış kontrol geçirdiğini belirtti.
Diğer yandan bir öbür soru üzerine ise Merkez Bankası’nın kendi hesaplamasını paylaşıp paylaşmayacağının sorulması üzerine ise “Bunun daha güzelini yapacağız. Hedeflediğimizi söylediğimiz sayıyı bizim açıklamamız ülkü değil. Biz kendimiz hesaplıyoruz. Yani arındırmayı biz yapıyoruz lakin enflasyon verisini TÜİK açıklıyor. Bu doğrultuda TÜİK ve Merkez Bankası ortasında bir komite oluşturduk. Bizim çalışma arkadaşlarımız TÜİK’teki bahsin uzmanlarıyla bu hususta teknik bir çalışma yürütüyorlar. Süreç başladı. Bu çok değerli bir husus. Tamamlanması ne vakit olur bunu kestirmek güç ancak mümkün olduğu kadar kısa müddette burada bir uzaklık alınacağını düşünüyorum” karşılığını verdi.
Merkez Bankası KKM kur farkı ödemesi
Başkan Karahan, bankanın 2023’te yaptığı yüksek zararın telafisi için ana hissedar olan Hazine’ye başvurup başvurulmadığı ve süreçlerde kullanmak üzere iç borçlanma senedi ile ödeme talep edilip edilmeyeceği sorusuna karşılık verdi.
Karahan bu husustaki kararlarının, gelecek yıllar karından mahsup yolunun tercih edildiğini lakin Merkez Bankası’nın gerekli olması halinde çeşitli alternatifleri de değerlendirebileceğini, devlet iç borçlanma kağıdı alınmasının bu alternatifl erden birisi olduğunu söyledi.
2023 ziyanının ana nedeni olan KKM’den çıkışın da sağlıklı biçimde devam ettiğini belirten Karahan, 2024’te, 2023’teki süreçlerden kaynaklı düşük ölçülü bir kur farkı ödemesi dışında bu yıl içinde bir kur farkı ödemesinin bulunmadığını açıkladı.