TCMB Başkanı Fatih Karahan, TBMM Plan ve Bütçe Komitesi’nde global iktisat, enflasyon, para siyaseti stratejileri ve aldıkları kararların finansal piyasalara tesirleri, Türkiye’de enflasyona dair tespitleri ve enflasyonu kısa vadede yükselten ögeler hakkında bir sunum yaptı. Karahan, sunumunun akabinde kurulda bulunan milletvekillerinin sorularını yanıtladı.
“Ekonomi çevirmesi için sıcaklara gereksinim katiyen kelam konusu değil”
Karahan, sıcak para konusuna ait muhalefet vekillerinin sorduğu soruları ait geçmişe baktığımızda, periyot devir bu stil yatırımlarda yabancıların bazen kazandığını bazen de kaybettiğini belirterek, “Bu yatırımın tabiatında var. Bunun dışında bakiyesi doğal ki periyot dönem değişiyor. Lakin hiçbir vakit 20 milyar doları geçmedi swap bakiyesi. 16, 17, 18 milyar dolar civarında geziyor. Rezervinin düzeyini bugün açıkladım, 150 milyar dolar. 16, 17 milyar dolar burada epey küçük bir sayı olarak kalıyor. İkincisi de cari açının düzeyini de aslında sonunda gösterdim. O da 20 milyar dolar. Bu ayın açıklanan verisinde de 15 milyar dolara inmesi de bekleniyor. Yıl sonunda da bu civarlarda 20 milyar doların altında olacak. Geçen seneye nazaran epeyce düşmüş durumda. 60 milyar dolara yaklaşan bir görünümden kelam ediyorduk. İktisadın çevrilmesi için sıcakla paraya gereksinimimiz katiyetle kelam konusu değil. Bunu bilgilerle net bir biçimde söylemek istedim. Bunun gereksinimimiz yok. Fakat alışılmış ki yatırımcı devir dönem buraya yatırım yapabilir” açıklamasında bulundu.
“Liyakat bizim için her şeyden önemli”
Merkez Bankası’ndaki atamalara ait sorulan soruları da yanıtlayan Karahan, “Liyakat bizim için her şeyden değerli. Bunu söylemek istedim. Atanan arkadaşlarımızın birçoğu daha evvel yöneticilik yapan banka yöneticileri. Biz atarken bireylerin ne görüşünü biliyoruz ne siyasi eğilimini biliyoruz. Yalnızca performanslarına nazaran kıymetlendiriyoruz. Bazen yönetici olarak bazen de ferdi katkı verecek formda en güzel formda herkesten yararlanmaya çalışıyoruz. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası da esasen insan kaynağı olarak sahiden Türkiye’nin en güçlü kurumlardan biri. Bunu da bu doğrultuda söylemiş olayım” dedi.
“KKM’de 100 milyar dolarlık bir azalma kelam konusu”
Kur Muhafazalı Mevduata (KKM) ait konuşan Karahan, 2023 yılı Ağustos ayında KKM bakiyesinin 143-145 milyar dolar civarda olduğunu belirterek, “Şu anda KKM bakiyesi 45 milyar doların altından indi. Yani yuvarlarsak 100 milyar dolarlık bakiyede bir azalma kelam konusu. Bunun kademeli olması da kıymetliydi, rezerv görünümümüz de o vakit çok farklıydı. Bu nedenle biz bunu düzenlemeler yolunda yaptık ve bu düzenlemeleri periyot devir gözden geçirerek yaptık. Bankalara verdiğimiz maksatları ince ayarlar yaparak yaptık. Bugüne kadar da makro finansların istikrarını bozmadan, hatta tam aksisini güçlendirerek bir taraftan rezerv biriktirirken bir taraftan da bir KKM bakiyesini gerçek oranda Türk Lirasına çevirerek gerçekleştirdik” sözlerini kullandı.
“KKM, bakiyesi azalarak gelişmeler çerçevesinde devam edecek”
KKM’nin neden bitirilmediğine ait de konuşan Karahan, “Şu anda bakiyeyi bu etap için hakikat bulmuyoruz. Biraz daha azalması gerekiyor. Bu süreci biraz daha yönelttikten sonra değerlendirmemizi tekrar yapacağız. Ancak bir müddet daha bu düzenlemeler devam edecek. KKM, bakiyesi azalarak gelişmeler çerçevesinde devam edecek. Bunun kar ziyan konusu konuşuldu. Geçen yılın esasen zararın ne kadarının KKM’den olduğunu şeffaf bir biçimde açıkladık. Bunun bir süreci var. Bir bağımsız kontrolden de geçmesi gerekiyor. Biz o yüzden yıl içinde bir kar ziyanla ilgili sayı vermiyoruz. Yalnızca aydan aya bakiyeyi veriyoruz” halinde konuştu.
“Eylül ayı enflasyonu beklentilerimizin üzerinde geldi”
TÜİK tarafından açıklanan Eylül ayı enflasyonuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan Karahan, Merkez Bankası’nın TÜİK ile tıpkı metodolojiyi kullanarak alandan data toplayarak bir endeks hesapladığını kaydetti. Karahan, “Bu ay içinde topladığımız datalardan ulaştığımız sayı yüzde 2,5. Piyasa beklentisi ise yüzde 2,2. Beklentimizin biraz üzerinde geldi TÜİK enflasyonu. İşlenmemiş besin fiyatları bu ay beklentimizin üstünde geldi. Burada oynaklık epeyce yüksek. Birkaç aydır epeyce düşük geliyordu işlenmemiş besin. Bu ay biraz yüksek geldi. Genel görünüme bakmak gerekiyor. Bunu Haziran ayında da söyledik. Haziran ayında enflasyon 1.6 geldi. Piyasa beklentisinin çok çok altındaydı. Tarih göstergeleri de olumlu seyrediyordu. İstediğimiz üzere olmasına karşın biz o vakit ‘tek bir yerden çıkarım yapmak gerçek olmaz’ demiştik. Enflasyon düzeyi yüksekken oynaklık yüksek olur. Bu dünyanın her yerinde böyledir. Aydan aya bazen yüksek bazen düşük gelebilir. İki taraflı oynaklık olur” değerlendirmesinde bulundu.
“Para siyasetinde atacağımız adımları 2025 ve sonrasındaki amaçları göz önünde bulunarak yapacağız”
Politika faiziyle ilgili yönlendirmelere ait konuşan Karahan, “Politika faizinde enflasyon yönelimine ve enflasyon beklentilerine bakıyoruz. Enflasyonun ana eğilimindeki düşüşe bağlı olarak para siyaseti duruşumuzu belirliyoruz. Burada natürel ki yurtiçi talepteki yavaşlama da enflasyon yöneliminde kıymetli. Fiyatlama davranışlarını takip ediyoruz. Bu da kıymetli. Enflasyon beklentileri doğal ki fiyatlama davranışlarını etkilediği ve harcama tarafını dilemediği için bizim için değer arz ediyor. Münasebetiyle epeyce fazla sayıda datayı gözden geçirerek kararlarımızı bu doğrultuda alıyoruz. Başka bir enflasyonun ana eğiliminde olup para siyaseti duruşunu belirlerken burada yaşanacak bariz ve kalıcı bir düşüşten emin olmak istiyoruz. Para siyaseti duruşu konusunda atacağımız adımları da yalnızca bu yılın maksatlarında değil 2025 ve sonrasındaki gayelerimizi göz önünde bulunarak yapacağız” diye konuştu.
“Enflasyonun yüksek olduğu devirde sene başında kestirim etmek epey zor”
Merkez Bankasıyla OVP’deki enflasyon kestirimlerinin farklı olmasına ait Karahan, “OVP’de yer alan varsayım bu sene için söylemek gerekirse; yüzde 40 ile 45. Bu da merkez bankası maksat bandının içinde. Enflasyonun bu kadar yüksek olduğu devirde enflasyonun tam olarak kaç olabileceğini sene başında varsayım etmek hayli sıkıntı. Bu yüzden band da kıymetli. Bandın içinde kalacağını düşünüyoruz. Bunu tabi ki daha kapsamlı değerlendirmemizi enflasyon raporunda yapıyoruz” dedi.
“ENAG TÜİK ve İTO dataları yeşil elma, kırmızı elma üzere farklı”
Karahan, ENAG, TÜİK ve İTO bilgilerinin birbirinden farklı olmasına ait, 3 endeksin farklı yollarda çalıştığını belirterek, “Bu 3 endeks tıpkı şeyi ölçmüyor. Büsbütün farklı şeyleri de ölçüyor. Birebir sayıları eklemek yanlışsız değil. Yani bir elma armut kadar farklı değil lakin tahminen yeşil elma kırmızı elma üzere. Tıpkı şey değil. Hasebiyle birebir birilerini aylık olmasa da 12 aylık fazla, 6 aylık bazda takip etmesi gerçek. Lakin birebir tıpkı sayıları beklemek yanlışsız değil. Zira ölçtüğü şeyler farklı, yani topladığı fiyatlar farklı. Tıpkı eserlerin fiyatlarını toplanmıyor. Bölgeler farklı. İTO yalnızca İstanbul’da topluyor, TÜİK daha genel topluyor ve formül farklı. Mesela ENAG online topluyor. Onun için önemli farklılıklar var” bilgilerini paylaştı.
“Şu anda kupür çalışması yok”
Yeni banknotların basılıp basılmayacağını ait de değerlendirmelerde bulunan Karahan, şu tabirlere yer verdi:
“Burada bir defa, Merkez Bankası olarak bankalar ne talep ediyorsa biz emisyon süreci çerçevesinde bunu kesintisiz olarak sağlıyoruz. Bankalar ATM’lere kendi tercihleriyle de doğrultusunda ve piyasa gereksinimleri doğrultusunda kupür yüklemesini yapıyorlar. Tedavüldeki kupür kompozisyonuyla ilgili, değerlendirdiğimizi söylemiştim. Biz bunu nakit dışı ödeme araçlarındaki gelişmeleri de kıymetlendirerek bir karar aldık ve şu anda kupür çalışması yok. Mevcut kupürlerle devam ediyoruz lakin periyot devir değerlendirmeler yapıyoruz.”
TCMB Başkanı Fatih Karahan’ın Plan Bütçe Komitesi sunumu, soru yanıt kısmının akabinde sona erdi.