Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, 2025-2027 devri Orta Vadeli Programı’nı açıkladı. 2024 enflasyon maksadı yüzde 41,5’a revize edildi. Geçen yıl 15,2 olarak belirlenen 2025 enflasyonu da yüzde 17,5’e yükseltildi. 2026 için ise evvelce yüzde 8,5 olan gaye, yüzde 9,7’ye yükseltildi. 2024 büyüme varsayımı ise, yüzde 4’ten yüzde 3,5’e çekildi; evvelki programda 2025 için 4,5 olan iddia de yüzde 4’e indirildi. Dolar/TL iddiası, 2024 için 36,8 düzeyinden 33,2’ye; 2025 için 43,9 düzeyinden 42’ye revize edildi.
İş dünyası nasıl değerlendirdi?
TİM Başkanı Gültepe: Yeni OVP ihracatımız için son derece önemli
2025-2027 periyodu yol haritamız olan Orta Vadeli Program, ülkemizin kalkınması ismine büyük ehemmiyet taşıyor. OVP hazırlık sürecinde TİM olarak yorum ve görüşlerimizi toplantılarda arz etmiştik.
Gerçekleştirdiğimiz projeksiyonlarda ihracat beklentimizin 264 milyar dolar düzeyinde olduğunu pek çok defa söz etmiştim. Hakikaten yeni amacımız de bu formda revize edildi. 2025 ihracat gayesi 279,6 milyar dolar, 2026 maksadı 296,1 milyar dolar, 2027 gayesi ise 319,6 milyar dolar biçiminde belirlendi.
İhracatçılarımızın yaşadığı sıkıntıları her platformda lisana getiriyoruz. Bir evvelki OVP’ye nazaran 3 yıllık dönemin toplamında 13 milyar dolarlık bir amaç düşüşü var. Bu dilek ettiğimiz bir tablo değil. İhracat ailemizin yaşadığı sıkıntıların net bir göstergesi olan bu sayıları âlâ okumamız gerektiğine inanıyorum. Başka yandan dış ticaret açığı noktasında programda kıymetli bir güzelleşme öngörülüyor. Bilhassa ithalatta beklenen düşüş bir evvelki OVP’ye nazaran 71 milyar doları aşıyor. Toplam dış ticaret hacmi de bu eksende negatif istikamette revize edilmiş durumda. Büyüme amacımız kısmen gerilerken, enflasyon beklentisi ise yükseldi. İşsizlik oranlarında da bir güzelleşme mevcut.
Makroekonomik göstergeler ve siyaset araçlarında eser ve pazar çeşitlendirmesi, aktif ticaret diplomasisi, ticaretin kolaylaştırılması, ihracatın finansmanı, ithalat bağımlılığının azaltılması, hizmet ihracatının geliştirilmesi, ihracatta yeşil ve dijital dönüşüme vurgu yapılmış olması son derece değerli. Yeni OVP tekrar ihracat ekseninde şekilleniyor. Bu alanlarda atılacak yeni adımları heyecanla bekliyor, açıklanan programın ülkemize iyi olmasını temenni ediyoruz.
İTO Başkanı Avdagiç: Sıra zor kazanımları elde etmeye geldi
İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç, revize edilen OVP’nin dezenflasyonu temel öncelik olarak ilan ederken, programın üreteceği sonuçların gerçek kesimin yapısal gücüne halel getirmemesini vazgeçilmez gördüklerini söyledi. Türkiye’nin kapsamlı bir ekonomik program yürüttüğü bu devirde, OVP’nin güncellenmesinin proaktif bir yaklaşım olduğunu belirten Avdagiç, “Bununla birlikte OVP’nin ‘dengelenme programı’ olarak ilerlemesini ve terazinin iş dünyası kefesini ihmal etmemesini istiyoruz. Farkındayız: Ekonomik programın uygulama sürecinde sıra sıkıntı kazanımları elde etmeye geldi. Kalıcı düşük enflasyona acil biçimde ulaşılması kıymetli. Kuvvetli maksatlara, iş dünyasının üretim ve istihdam amaçlarından ödün vermeden ulaşmak daha da değerli. Görüyoruz ki yeni OVP’de hem enflasyon tarafında hem büyüme tarafında revizyonlar oldu. Böylelikle iktisadın gerçekleriyle uyumlu, yeni gelişmeler karşısında anında refleks gösterebilen bir idare anlayışı ortaya kondu.” değerlendirmesinde bulundu.
Avdagiç, OVP maksatlarının yakalanmasının bir ayağı topyekün kararlılık ise başkasının de bugünkü programda sıkça vurgulandığı üzere yatırım ortamının hızla uygunlaştırılması olduğunu kaydetti.
“Yatırım şartlarının revize edilmesine ihtiyacı var”
İTO Başkanı Avdagiç, şunları kaydetti: “Yeni Türkiye iktisadı öyküsünün temelleri, kesinlikle gerçek kesimin eliyle atılacaktır. Bu nedenle bilhassa KOBİ’lerin, ayakta kalmak için finansman imkanlarının artmasına, üretimlerini güçlendirecek halde yatırım şartlarının revize edilmesine muhtaçlığı var. Bir defa daha tabir etmeliyiz ki; enflasyonla uğraş ederken üretim, ihracat, istihdam ekosistemini muhafazayı ihmal edemeyiz. Özel kesimin nefesi güçlü olmalı ki gayelerimizi gerçekleştirebilelim. OVP gayelerinin yakalanmasının değerli ayaklarından biri, kur siyasetinin gerçekçi olmasıdır. 2025 sonrası kur ve enflasyon ortasında bir korelasyon öngörülmüş olmakla bir arada, 2024 için öngörülen kur, ihracatçıyı ve ihracata çalışan bölümleri önemli halde zorlamaya devam edecektir. Bu durumun ithalatı artırarak cari istikrarda bir risk oluşturmaması için gerekli önlemlerin alınacağının beklentisi içindeyiz.”
ASO Başkanı Ardıç: Hedeflere ulaşmak için topyekün hareket etmeliyiz
2025-2027 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Programı pahalandıran Ankara Sanayi Odası (ASO) Başkanı Seyit Ardıç, “Ülkemizin OVP’de belirlenen gayelere ulaşabilmesi için topyekün hareket etmeliyiz. Sanayicimizin üretme azmini kırmadan bu amaçlara daima birlikte ulaşabilmek için uygun şartlar sağlanmalıdır. Programın kararlı bir biçimde uygulanması, makroekonomide istikrarın sağlanmasında epeyce değerli olacaktır” dedi.
ASO Başkanı Ardıç, “Cumhurbaşkanı Yardımcımız Sayın Cevdet Yılmaz tarafından açıklanan ve ülkemizin iktisatta 3 yıllık yol haritasını belirleyen Orta Vadeli Program’ın iyi olmasını diliyorum. OVP’nin açıklanması, ülkemizin ekonomik geleceğine ait sinyaller sunması açısından epeyce değerli. Belirlenen stratejik adımlar, son periyotta bozulan makroekonomik istikrarın tekrar tesis edilmesine katkı sağlayacaktır. OVP’de yapısal ıslahatlarla takviyeli makro istikrara yönelik siyaset maksatlarını görmek bizleri umutlandırıyor. Bilhassa fiyat istikrarının sağlanması için kapsamlı ve koordineli bir yaklaşım olumlu olacaktır. Beklentilerin yönetilmesi, inancın yine tesisi açısından çok önemlidir” değerlendirmesi yaptı.
ASO Başkanı Ardıç, OVP’de yapısal dönüşüme ait somut bir yol haritasının ortaya konulduğunu belirterek, şunları söyledi:
“Sanayide sektörel dönüşüm sağlanarak yüksek katma pahalı üretim yapısına geçişin hedeflenmesi, sanayicilerimizin rekabet gücünü yükseltmeye, dış pazarlara erişimini kolaylaştırmaya, üretim, istihdam ve ihracatımızı artırmaya katkı sunacaktır. Ülkemizin OVP’de belirlenen maksatlara ulaşabilmesi için topyekün hareket etmeliyiz. Sanayicimizin üretme azmini kırmadan bu amaçlara daima birlikte ulaşabilmek için uygun şartlar sağlanmalıdır. Programın kararlı bir formda uygulanması, makroekonomide istikrarın sağlanmasında epey önemli olacaktır.”
TOBB Başkanı Hisarcıklıoğlu: Tüm gücümüzle çalışmaya devam edeceğiz
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Lideri Rifat Hisarcıklıoğlu, yazılı açıklamasında, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz tarafından kamuoyuyla paylaşılan ve 2025-2027 periyodunu kapsayan OVP’ye ait değerlendirmede bulundu.
OVP’nin ülke ve millete güzel olmasını dileyen Hisarcıklıoğlu, iş dünyası olarak temel beklentilerinin finansal istikrar, öngörülebilirliğin artması, enflasyonun tek haneye düşürülmesi, sürdürülebilir büyüme ve yapısal ıslahatlara öncelik verilmesi olduğunu vurguladı.
Hisarcıklıoğlu, programdaki yapısal ıslahatlar konusunda atılacak güçlü adımların ülkenin global rekabet gücünü artıracağına dikkati çekerek, şunları kaydetti:
“Bugün açıklanan OVP, enflasyonla gayret, öngörülebilirlik ve sürdürülebilir büyüme için değerli bir yol haritası sunmaktadır. Bilhassa bir hususu vurgulamak isterim. Programın uygulanma sürecinde, finansmana erişimin kolaylaştırılması başta olmak üzere, gerçek dalın sesine daha fazla kulak verilmesini ve kamu özel kesim istişaresinin artırılmasını kıymetli görüyoruz. Bizler de, iş dünyası olarak, ülkemizin maksatları doğrultusunda tüm gücümüzle çalışmaya devam edeceğiz.”
İSO Başkanı Bahçıvan: Enflasyonla mücadele önceliğini çok kıymetli buluyoruz
İstanbul Sanayi Odası (İSO) Yönetim Kurulu Lideri Erdal Bahçıvan, Yeni OVP devri boyunca ekonomik büyüme, istihdam, finansal istikrar ve fiyat istikrarı amaçlarına ulaşmak için kapsamlı ve çok boyutlu bir yaklaşımın benimsenmiş olduğunu gördüklerini belirterek şunları kaydetti: “Özellikle enflasyonla çabayı iş ve iktisat dünyamızın en büyük amacı olarak gördüğümüzden ötürü; yeni OVP’de bu bahsin temel ideoloji olarak ele alınması noktasındaki kararlı duruşunu çok kıymetli ve kıymetli buluyoruz. Lakin toplumun bu çabaya olan inancının oluşması için yapılması gereken fedakarlıklar noktasında bir ahengin olması da kaçınılmaz. Bu bağlamda tekrar OVP yılları için konulan büyüme oranlarını bu enflasyon maksatlarına ulaşılmasında biraz optimist bulduğumuzun bilinmesini isteriz. Zira OVP’de 2025-2027 ortası enflasyon varsayımları ile büyüme kestirimleri ortasında bir tutarsızlık bulunmaktadır. Enflasyonla gayrete halkın güvenmesi çok büyük değer taşırken bu tıp tutarsızlıklardan kaçınılması gerektiğini, sıhhatsiz bir yüksek büyüme yerine; iktisadın gerçekleriyle uyumlu, sürdürülebilir nitelikli bir büyümenin hedeflenmesi gerektiğini düşünüyorum.
“Güçlü, proaktif önlem ve tedbirlere muhtaçlık var”
Sanayinin üretiminde uzun vadeli katma bedel ve nitelik artışı için konulan maksatların de değerli olduğunu belirten Bahçıvan devamında şunları söyledi: “Fakat dezenflasyonist süreçten kaçınılmaz olarak etkilenecek olan gerçek kesimimizin, başta finansmana erişim olmak üzere bu sürece adapte olmasına dönük, güçlü, proaktif önlem ve tedbirlere de muhtaçlık olduğunun altını çizmek durumundayız. Her vakit belirttiğimiz istihdam odaklı gayelerin ve siyasetlerin yeni OVP’de bulunmasını da çok olumlu buluyoruz. Ancak unutmamalıyız ki nitelikli istihdam yaratabilmenin yolu uzun vadeli eğitim siyasetlerinden geçmektedir. Bu nedenle Türkiye’nin uzun vadeli istihdam gereksinimlerini gözeten eğitim siyasetlerinin da artık OVP’lerde istikamet belirleyici bir biçimde bulunması gerektiğinin altın çizmek isteriz. Kabul etmek gerekirse geçtiğimiz yıl açıklanan OVP, maksatlarını değerli ölçüde tutturması açısından toplumsal bir referans olmuştur. Umuyoruz ki bu OVP de kararlılıkla uygulanacak. Böylelikle geçen yıldan gelen olumlu motivasyonla, kredisini güçlü bir halde koruyacak bir OVP devri daha yaşayacağız.”
MÜSİAD Asmalı: OVP’deki maksatların belirsizlikleri azaltacağına inanıyoruz
Müstakil Endüstrici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Genel Başkanı Mahmut Asmalı, Orta Vadeli Program (OVP) kapsamında ortaya koyulan amaçların iktisada yönelik belirsizlikleri azaltacağına, öngörülebilirliği artıracağına ve böylelikle ülkenin müspet büyüme seyahatine Türkiye Yüzyılı’nda da sürat kesmeden devam edeceğine yürekten inandıklarını bildirdi.
Asmalı, yazılı açıklamasında, OVP’nin gelecek 3 yıla ait uygulanacak iktisat siyasetlerinin asli yol haritasını oluşturması bakımından epeyce kıymetli olduğunu vurgularken, “Parasal sıkılaşma siyasetinin olağan bir sonucu olarak büyüme beklentilerinin 0,5’er puanlık aşağı istikametli revizyonlarının yanı sıra enflasyon beklentilerinin bizim de iddiamıza paralel halde üst istikamette revize edilmesi, fiyat istikrarının sağlanmasının önümüzdeki devirde de önceliğimiz olması gerektiği noktasında önemli işaretler sunmuştur.” tabirlerini kullandı.
Asmalı, “MÜSİAD olarak OVP kapsamında ortaya koyulan gayelerin ekonomimize yönelik belirsizlikleri azaltacağına, öngörülebilirliği artıracağına ve böylelikle ülkemizin müspet büyüme seyahatine Türkiye Yüzyılı’nda da sürat kesmeden devam edeceğine yürekten inanıyoruz.” değerlendirmesini yaptı.
ASKON Genel Başkanı Aydın: Bu fırsat uygun değerlendirilmelidir
Anadolu Aslanları İş Adamları Derneği (ASKON) Genel Başkanı Orhan Aydın, “2025-2027 yıllarını içeren yeni orta vadeli programda iktisat yol haritamız, rekabetçi özgür piyasa kuralları içinde tasarruf odaklı, israfı önleyici, verimliliği artırıcı siyasetleri uygulama üzerine odaklı.” sözlerini kullandı.
ASKON’dan yapılan açıklamada görüşlerine yer verilen Orhan Aydın, Türkiye’nin en esas sorunun verimlilik olduğunu belirterek, verimlilik odaklı her programın muvaffakiyete ulaşacağını kaydetti, ülkeyi inançlı limana taşıyacak her türlü plan ve programın destekçisi olacaklarını vurguladı.
Aydın, Türkiye’nin önünde seçimsiz uzun bir süreç olduğuna işaret ederek, şöyle devam etti:
“Dolayısıyla iktisat siyasetlerinin harfiyen uygulanabileceği bir yer üzerindeyiz. Bu fırsat düzgün değerlendirilmelidir. Bu süreçte ülkemizin en büyük problemlerinden biri olan verimlilik mahrumu büyümeyi verimlilik odaklı büyümeye çevirecek yapısal adımları bir an evvel somut, net adımlarla atmalıyız. Atılacak bu adım gelir adaleti olarak topluma yansıyacak, bilhassa orta ve alt gelir kümesinin satın alma gücünü artırarak toplumun büyük bir kısmını şad edecektir. Hasebiyle adil bir gelir dağılımı için elde edilen kazanımlar ve deneyimler ışığında verimlilik noktasında hızla adımlar atılması en büyük beklentimizdir. Ülkemizi inançlı limanlara taşıyacak her türlü plan ve programın sürekli ardında ve en büyük destekçisi olacağımızı belirtiyor, yeni OVP’nin güzel ve bereketli olmasını diliyoruz.”
DEİK Başkanı Olpak: OVP, daha makul gayeleri ve öngörülebilirliğe sahip
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Lideri Nail Olpak, OVP’ye yönelik yazılı değerlendirmesinde, şunları tabir etti:
“Bugün açıklanan Orta Vadeli Programa baktığımızda; başta enflasyonla gayret olmak üzere dengesizliklerin olabildiğince giderilmesinin hedeflendiği, öngörülebilirliği daha makul hale getiren sağlıklı bir büyüme ve kalkınma için gerekli alt yapının hazırlandığı bir çerçeve ile çok boyutlu bir yaklaşımla ele alındığını görüyoruz. Ana sınırları ile geçen yılki programın devamı niteliğinde olan programda, enflasyon ve büyüme sayılarında teknik birtakım güncellemeler yapılmış ki, bunların mevcut gelişmeler ve iktisadın kaideleri çerçevesinde yapılması gerekli olan düzenlemeler olduğu kanaatindeyiz.
Programın en kıymetli kazanımı ise 2026 yılı sonunda tek haneye inmesi hedeflenen enflasyon olacaktır. İş dünyası olarak meçhullüğü sevmediğimizi ve öngörülebilir ortamın bizim için çok değerli olduğunu her fırsatta vurguluyoruz. Bu nedenle programda, öngörülebilirliğin artırılmasının vurgulanması iş dünyamız açısından kıymetli. Ayrıyeten, enflasyonu azaltırken bir yandan da dezenflasyon süreciyle uyumlu daha makul bir büyüme patikası öngörülüyor, bu da bir öbür değerli yaklaşım.
Bu süreçte gerek ihracatçılara gerekse KOBİ’lere yönelik, programı bozmayacak halde uygulanacak makul takviyeleri de çok kıymetli buluyoruz. İş dünyası olarak programın muvaffakiyetinin kıymetinin farkındayız. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) olarak, önümüzdeki süreçte de Türk iş dünyamız ismine her vakit olduğu üzere üzerimize düşen her sorumluluğu yerine getirmeye ve dünyanın dört bir yanını radarına alan global ticari diplomasi faaliyetlerimizle ülkemize paha katmaya devam edeceğiz.”
EİB Başkanı Eskinazi: Bu gidişe dur denilmezse ihracatçı entübe olacak
Mevcut tabloyu ihracatçılar açısından vahim olarak nitelendiren Jak Eskinazi, “2024-26 yıllarını kapsayan OVP’de 2024 yılı için yıllık enflasyon yüzde 33 olarak öngörülmüştü. Bugün bu amacın yüzde 41,5’a yükseltildiğini görüyoruz. Yıllık ihracat amaçlarının 2024 yılı için 267 milyar dolardan 264 milyar dolara, 2025 yılı için 283,6 milyar dolardan 279,6 milyar dolara, 2026 yılı için 302,2 milyar dolardan 296,1 milyar dolara indirildiğini üzülerek görüyoruz. Türk lirasındaki çok pahalanmanın 3 yılda 13 milyar dolar ihracat kaybına yol açacağı programda yazılmış. Gerçekleşmenin daha da berbat olmasından telaş ediyoruz” diye konuştu.
Türkiye’deki enflasyonun 2021 Eylül ayından sonraki tırmanması sonrasında döviz kurlarının tıpkı oranda artmadığını, oluşan maliyet farklarını müşterilere birebir oranda yansıtamadıklarını vurgulayan Eskinazi, kelamlarını şöyle tamamladı; “Küresel pazarda rekabetçiliğimizi kaybettik. Dünya genelinde talebin de nazlı olduğu bir süreçten geçiyoruz. Rakiplerimize nazaran yüzde 40 civarında kıymetli pozisyondayız. Türk ihracatçısı müşteri kaybetmemek için öz sermayesinin erimesini göze alarak kar etmeden ya da ziyanına işlerini sürdürüyor. Enflasyon sayılarından düşük artan döviz kurlarıyla 3 yıl daha devam edemeyiz. Türk ihracatçısına can suyu verilmediği takdirde bu ihracat maksatları şaşar, ihracatçılarımız pazar kaybeder. Bu da Türk iktisadında farklı noktalarda makûs gidişi domino tesiriyle artırır. İhracatçılara performansına nazaran yeni bir devlet dayanakları hayata geçirilmeli. Aksi takdirde ihracat entübe olur. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın dolar kuru üzerindeki baskıyı kaldırmasını ve dolar kurunun özgür piyasada olması gerektiği noktaya gelmesi gerektiğinin altını çiziyoruz.”
İZTO Başkanı Mahmut Özgener: Enflasyonu düşürme programı vurgusu önemli
İzmir Ticaret Odası Yönetim Kurulu Lideri Mahmut Özgener ise hususa ait değerlendirmesinde şu sözlere yer verdi:
“İş dünyası olarak sürecin, tüm dallarla istişare içinde yürütülmesinden memnuniyet duyuyoruz. Sayın Cumhurbaşkanı Yardımcımızın ve Bakanlarımızın OVP’yi açıklarken bir “enflasyonu düşürme programı” olduğunu vurgulaması bizler için değer arz ediyor.
Orta Vadeli Program’da, makroekonomik kestirimlerde ufak da olsa değişiklikler olduğunu görüyoruz. Bu değişen varsayımların piyasa beklentilerinin ötesinde, gerçek dal ve hane halkının enflasyon beklentilerini ne kadar aşağı çekebileceğini ilerleyen süreçte daha net göreceğiz.
Merkez Bankası’nın son “enflasyon raporu” açıklamasında, 2024 enflasyonunun kestirim aralığının üst sonuna yakın gerçekleşmesinin daha mümkün olduğu çıkarımı yapılmıştı. Bu manada OVP’nin gerçekçi bir yaklaşım sergilemesinin olumlu olduğu kanaatindeyiz.
Dezenflasyonist süreç açısından OVP’deki en değerli bilgi, bütçe açık kestirimleri. Geçen yılki OVP, 2024 için GSYH’nın %6.4’ü bir bütçe açığına işaret ediyordu. Bu sene, büyük ihtimalle vergi paketinin tesiriyle sayı %4.9 olarak revize edildi. 2025 yılı için %3.1 ve 2026 yılı için %2.8’lik bütçe açığı hedefleniyor. Sayıların geçen yılki maksatlara nazaran daha sıkı bir maliye siyasetine işaret ettiğini görüyoruz.
Hazine ve Maliye Bakanımız Sayın Mehmet Şimşek’in vurguladığı maliye siyasetlerinin dezenflasyonist sürece katkısının kıymetli olduğu kanaatindeyiz. Bütçe açığının 2024’teki %4.9 düzeyinden 2025’te %3.1′ düşecek olması, mali tesirin nette negatif olması ve buna bağlı olarak 2025’te 2024’e nazaran büyümeye negatif ve enflasyona düşürücü tesir yapacağına işaret ediyor. Bu noktada, kamudaki hangi gelir kaynaklarının artacağı ve hangi sarfiyat kalemlerinin düşeceği, bunların bütçe açığını ne ölçüde azaltacağı, enflasyonun düşmesi konusunda kıymetli bir fark yaratacağına inanıyoruz.