Mersin Erdemli’de yer alan ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü’nün Müdürü Prof. Dr. Barış Salihoğlu, başta Akdeniz ve Karadeniz bölgesinde dünya ortalamasının üzerinde sıcaklık artışına neden olan iklim değişikliğiyle oluşan riskler hakkında uyarıcı bilgiler verdi. Prof. Dr. Salihoğlu bazı ülkelerde günlerce süren yangınlara neden olan ‘kırbaç’ tesirinin Türkiye’yi de tehdit ettiğini kaydetti.
Son yıllarda dünyada artan çok sıcak günler ve yangınlar üzere çok olayları duyduklarına değinen Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Barış Salihoğlu, en son Los Angeles’te günlerce söndürülemeyen yangını, geçen yaz Türkiye’de ağır yangınları yaşadıklarına dikkat çekerek bunun ana sebebinin toprak nemin deki azalma ve kuraklık olduğunu söyledi.
Son periyotlarda bilim insanlarının yaptığı çalışmada ‘kırbaç’ tesiri dedikleri olayı görmeye başladıklarının altını çizen Prof. Dr. Salihoğlu, “Bu kırbaç tesiri çok yağışlar sonrası oluşan kuraklık. Çok yağışlar bölgedeki bitki örtüsü çok bir formda büyütüyor çabucak gerisinden gelen kuraklık ise bunların kurumasına ve ortaya yangını besleyen yakıtın çıkmasına sebep oluyor. Los Angeles’ te görünen tesir buydu. Ülkemizde gerek Akdeniz bölgesi gerek Karadeniz bölgesi de bu hususlarda hassas. Münasebetiyle biz de ülke olarak bu bahislerde tedbirlerimizi bir an evvel almamız gerekiyor. Çok olan yağışlara da dikkat etmemiz gerekiyor. Çok yağışların gerisinden gelecek kuraklık bilhassa önü alınması sıkıntı yangınlara bölgemizde de sebep olacaktır” diye konuştu.
“Çeşitli tedbirleri almamız gerekiyor”
Toprak nemindeki azalmaya değinen Salihoğlu, “Bölgemizde sıcaklardaki artış 1,5 dereceyi geçti. 2024 yılı dünya üzerindeki en sıcak yıl olarak tarihe geçti. İklim değişikliği maksatları ortasında görülen 1,5 dereceydi aşmış olduk. 1,5 derece artışla bile toprak neminde yüzde 20’ye varan artışlar öngörüyordu ki bu artık gerçekleşmiş demek. Düşük nemli topraklarda yangın artacaktır. Bundan sonra ziraî faaliyetleri, yangın tedbir planlarımızı, daima buna nazaran geliştirmemiz gerekiyor. Çok yağışlarda bölgemizde önemli biçimde artacak. Bilhassa Karadeniz Bölgesi’nde daha fazla çok yağışların artacağını öngörüyoruz. Bunlara karşı da çeşitli tedbirleri almamız gerekiyor. Kent planlamasından, tarım planlamasına, afetlerin önüne geçme planlamalarına kadar bu bilimsel gerçeklere dikkate alarak tedbirleri geliştirmemiz gerekiyor” halinde konuştu.
“En çok Akdeniz ve Karadeniz bölgesi risk altında”
Son devirlerde görülen yangınlardaki kırbaç tesirini de ayrıntılı bir halde açıklayan Salihoğlu, “Kırbaç tesiri dediğimiz olay, evvel çok yağış yani alışık olmadığımız ya da mevsim normallerinin üstündeki bir yağışla oradaki bitki örtüsünün çok büyümesi. Bu çok yağışın çabucak akabinde kurak devrin bunu takip etmesi. Hasebiyle ortaya çıkan o bitki örtüsü süratle kuruyor yangını besleyen adeta bir yakıta dönüşüyor, buna da kırbaç tesiri diyoruz. Yani evvel çok yağış akabinde çok kurak devir ya da bunun karşıtı de bazen olabiliyor. Bu da görülmüş durumda çok kurak bir periyottan sonra çok gelen yağış da sele sebep oluyor. Zira çok kurumuş toprak suyu çekemiyor ve o su toprağın yüzeyinden kayıp gidip çok sellere sebep oluyor. Bunlara kırbaç tesiri diyoruz. Şu an Türkiye’de tüm ülkemiz temelinde risk altında. Bugüne kadar daha çok Amerika’da Kaliforniya’da ya da hatırlarsınız 2022’de çok önemli yangınlar gördük o bölgelerde. Lakin bizim de gerek Akdeniz gerek Karadeniz bölgemiz risk altında” tabirlerini kullandı.
“Sıcaklık dünyada 1,5 Türkiye’deki denizlerde 2,5 derece arttı”
İklim değişikliğinin Türkiye’yi çevreleyen denizlerde çok tesirli olduğuna da vurgu yapan Salihoğlu, “Sıcaklık artışlarının dünya ortalaması 1,5 dereceyken bizim Mersin Körfezi ve Doğu Karadeniz’de gördüğümüz artışlar 2,5 dereceyi buluyor. Marmara Denizi’nde de bölgelere bağlı olarak keza o denli. Bu kadar artan sıcaklık birebir vakitte buharlaşmayı da, tuzluluğu da arttırdı. Derin denizde sıcaklıklarda artış görüyoruz. Denizdeki sirkülasyon sistemlerin de değişiklik görüyoruz. Karadeniz’deki düzenekler önemli biçimde değişmiş durumda. Mersin körfezinde ve açıklarındaki soğuk su oluşumlarının azaldığını görüyoruz. Birebir vakitte buradaki ekosistemi etkileyen okyanus asitlenmesi dediğimiz denizlerdeki asit oranının arttığını da gözlemliyoruz” diyerek kelamlarını tamamladı.