Karardan: İç Hukukta bayanı koruyacak birçok düzenleme yapılmıştır
Öte yandan, iç hukukta yer alan düzenlemelere de bakıldığında;
– Anayasa’da, Devlete, gerek bayan ve erkek eşitliğini sağlamak gerekse de her türlü ayrımcılığı ortadan kaldırmak konusunda yükümlülükler yüklendiği; 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun bir çok unsurunda de şiddetin önlenmesi, şiddete uğrayan bayanların, çocukların, aile bireylerinin korunması emeliyle düzenlemeler yapıldığı; kişiyi hürriyetinden mahrum kılma, taammüden öldürme, taammüden yaralama, eziyet üzere hataların üstsoy yahut altsoydan birine ya da eşe (veya 08/07/2021 tarih ve 7331 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle eklenen ibareyle boşandığı eşe) karşı işlenmesinin ağırlaştırıcı neden olarak kabul edildiği,
– 08/03/2012 tarihinde kabul edilerek 20/03/2012 tarih ve 28239 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun ve Kanun’un 22. unsuruna dayanılarak hazırlanmak suretiyle 18/01/2013 tarih ve 28532 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanuna Ait Uygulama Yönetmeliği ile şiddete uğrayan yahut şiddete uğrama tehlikesi bulunan bayanların, çocukların, aile bireylerinin ve tek taraflı ısrarlı takip mağduru olan şahısların korunması ve bu bireylere yönelik şiddetin önlenmesi gayesiyle alınacak önlemlere ait yol ve temellerin düzenlendiği; 6284 sayılı Kanun’da şiddet mağdurlarına verilecek dayanak ve hizmetlerin sunulmasında temel insan haklarına dayalı, bayan erkek eşitliğine hassas, toplumsal devlet unsuruna uygun, adil, tesirli ve hızlı bir yöntem izlenmesi aslının benimsendiği; Kanun kapsamında bayanlara yönelik cinsiyete dayalı şiddeti önleyen ve bayanları cinsiyete dayalı şiddetten koruyan özel önlemlerin ayrımcılık olarak yorumlanamayacağının kabul edildiği, kolluk misyonlarının, kolluğun merkez ve taşra teşkilatında bu Kanun’da belirtilen hizmetlerle ilgili olarak, çocuk ve bayanın insan hakları ile bayan erkek eşitliği konusunda eğitim almış ve ilgili kolluk ünitelerince belirlenmiş olan yeteri kadar işçi tarafından yerine getirileceğinin öngörüldüğü,
– Hakimler ve Savcılar Kurulu Birinci Dairesinin 30/12/2019 tarih ve 30994 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 27/12/2019 tarih ve 1584 sayılı kararı ile, aile mahkemesi bulunan yerlerde 6284 sayılı Kanun uyarınca gelecek işlere o yerdeki muhakkak aile mahkemelerinin bakması, aile mahkemesi bulunmayan yerlerde ise, gerek aile mahkemelerinin misyon alanında olan dava ve işlere gerekse 6284 sayılı Kanun uyarınca gelecek işlere bakmak üzere o yerdeki makul asliye hukuk mahkemelerinin bakması konusunda ihtisas mahkemelerinin belirlendiği,
– 02/03/2021 tarihinde kamuoyuna açıklanan İnsan Hakları Hareket Planı’nda ise, kişinin maddi ve manevi bütünlüğü ile özel hayatının garanti altına alınmasının, bu doğrultuda hastanelerde oluşturulan Bayan Takviye Ünitelerinin yaygınlaştırılmasının, savcılıklarda kurulan bayana karşı şiddet konusunda özel soruşturma ofislerinin ülke genelinde yaygınlaştırılmasının ve şiddet mağduru bayanlara avukat görevlendirilmesi çalışmalarının hayata geçirilmesinin amaçlandığı; plandaki aile içi şiddet ve bayana karşı şiddetle gayretin aktifliğinin artırılması gayesi doğrultusunda yapılacak faaliyetlerin ayrıyeten belirlendiği, bu kapsamda eşe karşı işlenen kabahatlerle ilgili kanunda öngörülen cezayı artıran sebeplerin boşanmış eşi de kapsayacak formda genişletilmesi, tek taraflı ısrarlı takip fiillerinin başka bir cürüm olarak düzenlenmesi ve böylece mağdurlara sağlanan garantinin artırılması, cinsel atak mağduru bayanların ikincil örselenmelerini önlemek maksadıyla hastanelerde oluşturulan özel merkezlerin/kadın takviye ünitelerinin yaygınlaştırılması, aile içi şiddet ve bayana karşı şiddetten kaynaklanan kabahatlerin faal bir halde soruşturulması hedefiyle kurulan özel soruşturma ofislerinin ülke genelinde yaygınlaştırılması, şiddet mağduru bayanların hak arama yollarını faal bir halde kullanabilmeleri için Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 234. unsuru uyarınca avukat görevlendirilmesi imkanı getirilmesi, isimli yardım hizmetlerinden yararlanma şartlarının kolaylaştırılması, aile içi şiddet ofislerinde misyonlu Cumhuriyet savcıları ile önlem kararlarına bakmakla misyonlu yargıçlara uygulama birliğinin sağlanması için sistemli olarak eğitim verilmesi, tehdit altındaki bayanların daha aktif korunmasını sağlamak için önleyici ve kollayıcı kapasite artırılması ve bu kapsamda teknolojik imkanlardan da azami ölçüde yararlanılması, haklarında uzaklaştırma kararı verilenler başta olmak üzere aile içi şiddet yahut bayana karşı şiddet uygulayanların rehabilitasyonunun sağlanması, bu emelle öfke denetimi ve gerilim idaresi üzere tesirli programlar geliştirilmesi; boşanma sürecinin taraflar ve çocuklar üzerindeki mümkün olumsuz tesirlerini en aza indirebilmek, bilhassa çocukla ferdî bağın sağlıklı yürütülmesini sağlamak gayesiyle süreç hakkında tarafların ve çocukların bilgilendirilmesi ve muhtaçlık duyanlara psiko-sosyal takviye sağlanması bahislerinde yürütülecek faaliyetlerin belirlendiğinin görüldüğü,
Anılan Aksiyon Planı’nda belirlenen konuların hayata geçirilmesi noktasında ise; 14/07/2021 tarih ve 31541 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7331 sayılı Kanun’un 6 ila 9. hususları ile 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 82., 86., 96. ve 109. unsurlarında değişiklik yapılarak unsur metinlerine “boşandığı eş/eşe” ibarelerinin eklendiği ve kişiyi hürriyetinden mahrum kılma, taammüden öldürme, taammüden yaralama, eziyet üzere cürümlerin kişinin boşandığı eşine karşı işlenmesi halinin ağırlaştırıcı neden olarak kabul edildiği, 27/05/2022 tarih ve 31848 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7406 sayılı Kanun’un 2 ila 6. hususları ile 5237 sayılı Kanun’un 82. hususunda değişiklik, 86., 94. 96. ve 106. unsurlarına ise ekleme yapılarak taammüden öldürme, taammüden yaralama, azap, eziyet ve tehdit üzere kabahatlerin bayana karşı işlenmesi halinin ağırlaştırıcı neden olarak kabul edildiği, tıpkı Kanun’un 8. unsuruyla 5237 sayılı Kanun’un 123. unsuruna eklenen 123/A unsuru ile de “ısrarlı takip” fiilinin başka bir kabahat olarak kabul edildiği, belirlenen başka faaliyetlere yönelik çalışmaların da devam ettiğinin gözlemlendiği,
Bu kapsamda; bayana yönelik şiddet ve aile içi şiddetin önlenmesi ve şiddet mağdurlarının korunması maksadıyla iç hukukumuzda, Anayasa ve 6284 sayılı Kanun başta olmak üzere birçok düzenleme bulunduğu, bu düzenlemelere dayalı uygulamaların da belirlenen plan dahilinde hayata geçirildiğinin anlaşıldığı,
T.C.
DANIŞTA Y
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Temel No: 2024/823
Karar No: 2024/1056
İSTEMİN KONUSU:
Danıştay Onuncu Dairesinin 28/11/2023 tarih ve E:2021/2537, K:2023/7573 sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: 20/03/2021 tarih ve 31429 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, Bayanlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Çabaya Ait Avrupa Kurulu Mukavelesinin Türkiye Cumhuriyeti bakımından feshedilmesine ait 19/03/2021 tarih ve 3718 sayılı Cumhurbaşkanı Kararının iptali ve 9 sayılı Milletlerarası Andlaşmaların Onaylanmasına Ait Yol ve Temeller Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 3. hususunun 1. fıkrasının kısmen Anayasa’ya muhalif olduğundan bahisle iptali talebiyle itiraz yoluyla Anayasa Mahkemesine başvurulmasına karar verilmesi istenilmiştir.
Daire kararının özeti:
Danıştay Onuncu Dairesinin 28/11/2023 tarih ve E:2021/2537, K:2023/7573 sayılı kararıyla;
Davalı yönetimin dava konusu Cumhurbaşkanı Kararının iptal davasına husus edilemeyeceğine ait itirazı; 18/10/1982 tarihinde kabul edilen Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 125. hususunun 2. fıkrasında yer alan “Cumhurbaşkanının tek başına yapacağı süreçler ile Yüksek Askeri Şuranın kararları yargı kontrolü dışındadır.” ibaresinin, 16/04/2017 tarihinde halk oylamasına sunularak kabul edilen ve 11/02/2017 tarih ve 29976 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6771 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 16. unsuruyla husus metninden çıkarıldığı, bu haliyle, daha evvel Anayasa mucibince yargı kontrolü dışında kalan “Cumhurbaşkanının tek başına yapacağı işlemler”e karşı yargı yolunun açılmış olduğu gerekçesiyle, ehliyet tarafındaki itirazı ise; dava konusu Cumhurbaşkanı Kararı ile ülkemiz bakımından feshedilen Sözleşme’nin toplumun bütününe yönelik düzenlemeler içerdiği ve iç hukuka ait tesirleri bulunduğundan, davacı da dahil olmak üzere tüm vatandaşların ve sivil toplum kuruluşlarının dava konusu Cumhurbaşkanı Kararının iptalini istemekte menfaati bulunduğu gerekçesiyle yerinde görülmemiş,
Davacının Anayasa’ya terslik argümanı ise; Anayasa’nın 6., 7., 8., 87.,90., 104.maddesinin 11.ve 17. fıkralarına yer verilerek; yasama organının milletlerarası andlaşmalara ait yetkisinin andlaşmanın onaylanmasını bir kanunla uygun bulmaktan ibaret olduğu, bu kanunun tek türel sonucunun, Cumhurbaşkanına takdir yetkisini kullanma imkanı vermek olduğu, Cumhurbaşkanının uygun bulma kanunu sonrasında milletlerarası andlaşmayı onaylayıp onaylamama konusunda takdir yetkisine sahip olduğu ve milletlerarası andlaşmaların sona erdirilmesinin tıpkı andlaşma metinlerinin hazırlanması, imzalanması, son kademede onaylanarak yürürlüğe konulması konularında olduğu üzere “yürütme yetkisi” dahilinde bulunduğu görüldüğünden, 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 3. unsurunun 1. fıkrasında yer alan “bunların kararlarının uygulanmasını durdurma ve bunları sona erdirme” ve 3. fıkrasında yer alan “uygulamasının durdurulduğu ve sona erdiği tarihler; Cumhurbaşkanı kararı ile tespit olunarak Resmi Gazete’de yayımlanır.” ibarelerinin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenebilecek konulardan olduğu sonucuna ulaşıldığı,
Başka taraftan, Anayasa’nın 104. hususunun 17. fıkrasında, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile Anayasa’nın ikinci kısmının birinci ve ikinci kısımlarında yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü kısımda yer alan siyasi haklar ve ödevlerin düzenlenemeyeceği öngörüldüğünden, davaya mevzu Sözleşme’nin sona erdirilmesi yetkisinin Cumhurbaşkanlığı kararnamesine bahis edilip edilmeyeceği konusunun da Anayasa’ya terslik tezi kapsamında irdelenmesi gerektiği, üstte yer verildiği üzere, mezkur Anayasal kuralın, “Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci kısımlarında yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü kısımda yer alan siyasi haklar ve ödevler”in Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemeyeceğini karara bağladığı, Anayasa’nın anılan kararından, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile direkt doğruya anılan hakların içeriğine ait düzenleme yapılamaması, bu hakların sonlandırılamaması yahut ortadan kaldırılamamasının anlaşılması gerektiği, hasebiyle, içeriğinde temel hak ve özgürlüklere ait rastgele bir karar bulunmayan ve yalnızca Anayasa’nın 90. hususunda yer alan kararlara paralel halde milletlerarası andlaşmaların yürürlüğe konulması ve yürürlükten kaldırılmasına ait usuli düzenlemeleri içeren 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin anılan kararlarının temel hak ve özgürlükler ile ilgili Anayasa’nın 104. hususunun 17. fıkrasındaki Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile düzenlenemeyecek konulara ait olmadığı,
Öte yandan; Anayasa yahut yürürlükteki öbür mevzuatta milletlerarası andlaşmaların kararlarının uygulanmasının durdurulması yahut sona erdirilmesi (feshedilmesi), uygulanmasının durdurulduğu yahut sona erdiği tarihlerin tespiti ve yayımı konularının kanunla düzenleneceğine ait rastgele bir kararın bulunmaması ve bu konulara ait olarak yürürlükte olan rastgele bir yasal düzenlemenin bulunmaması karşısında, 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin ilgili kararlarının “konu bakımından yetki kurallarına uygun” olduğu sonucuna varıldığı,
9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin Anayasa’ya muhalif olduğu ileri sürülen kararlarına yönelik değerlendirmeye gelince; Anayasa’nın üstte yer verilen kararları mucibince yürütme yetkisinin Cumhurbaşkanına ilişkin olması, milletlerarası andlaşmaların sona erdirilmesinin yürütme yetkisine ait olması ve Türkiye Büyük Millet Meclisine milletlerarası andlaşmaların feshedilmesine ait olarak Anayasa ve kanunlarda rastgele bir misyon yahut yetki verilmemiş olması konuları birlikte gözetildiğinde, milletlerarası andlaşmaların sona erdirilmesine ait süreçlerin, kaynağını Anayasa’dan alan yürütme yetkisi ve misyonu kapsamında Cumhurbaşkanı tarafından yapılacağı, uygun bulma kanunu sonrasında milletlerarası andlaşmayı onaylayıp onaylamama konusunda takdir yetkisi bulunan Cumhurbaşkanının, yürütme faaliyetine ait sona erdirme yetkisini kullanırken yasama organının bir süreç tesis etmesine gerek bulunmadığı anlaşılmış olup; bu haliyle 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 3.maddesinin 1.fıkrasında yer alan “bunların kararlarının uygulanmasını durdurma ve bunları sona erdirme” ibaresinin içerik prestijiyle da Anayasa’nın üstte yer verilen düzenlemelerine muhalif olmadığı sonucuna varıldığı,
Öbür taraftan, Anayasa’nın 90. hususunun 5. fıkrasında yer alan yöntemine nazaran yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmaların kanun kararında olduğu tarafındaki düzenlemenin, yoluna nazaran yürürlüğe konulan milletlerarası andlaşmaları yalnızca “işlevsel anlamda” kanun gücüne kavuşturduğu, bunun dışında milletlerarası andlaşmaları “organik anlamda” yasama süreci haline getirmediği, hasebiyle yordamına nazaran yürürlüğe konulan milletlerarası andlaşmaları onaylama yetkisine sahip olan Cumhurbaşkanına bu andlaşmaları sona erdirme yetkisi veren 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin anılan düzenlemelerinin bu tarafıyla de Anayasa’ya muhalif olmadığının anlaşıldığı,
Kaldı ki, Anayasa’nın 90. unsurunun 2. fıkrasında sayılan ve Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı kanunla uygun bulmasına gerek olmaksızın Cumhurbaşkanı tarafından onaylanarak yayımlanmak suretiyle yürürlüğe konulan milletlerarası andlaşmaların da kanun gücünde olduğu gözetildiğinde, Anayasa’nın 90. unsurunun 5. fıkrası ile amaçlanan konunun yöntemine nazaran yürürlüğe konulan milletlerarası andlaşmalara “işlevsel anlamda” kanun gücü tanımak olduğu,
Tüm bu anlatımlar doğrultusunda, davacının dava konusu Cumhurbaşkanı Kararının desteğini teşkil eden 9 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 3. unsurunun 1. fıkrasına yönelik Anayasa’ya karşıtlık savı önemli görülmeyerek işin temeline geçilmiş,
Anayasa’nın 10.,12.,13.,17.,19., 41. ve 104. hususlarına; Bayanlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Çabaya Ait Avrupa Kurulu Mukavelesi’nin 1., 2., 3. hususları ve 78.maddesinin 1.,2, ve 3.fıkraları ile 80.maddesine; 08/03/2012 tarihinde kabul edilerek 20/03/2012 tarih ve 28239 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’un 1.,2.,14. ve 15.maddelerine yer verilerek;
Anayasa uyarınca, tarzına nazaran yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmaların kanun kararında olmaları ve temel hak ve özgürlüklere ait milletlerarası andlaşmalarla kanunların birebir hususta farklı kararlar içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma kararlarının direkt temel alınacak üstün norm olması nedeniyle, milletlerarası andlaşmaların iç hukuka tesir edebildikleri açık olmakla birlikte, özü prestijiyle milletlerarası andlaşmaların imzalanması, müzakere edilmesi, onaylanması, onaylanmış bulunan milletlerarası andlaşmaların feshedilmesi konularının milletlerarası bağların yürütülmesine ait olduğu,
Cumhurbaşkanının, Devletin başı olarak ve Devlet Başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil etmekte olduğu; milletlerarası hukukta bu temsil yetkisi ve misyonunun birden fazla vakit milletlerarası andlaşmalar yoluyla kullanılmakta olduğu,
Milletlerarası andlaşmaların, yürütme organı tarafından ülkemizin yabancı ülkeler yahut kuruluşlarla alakaları çerçevesinde kıymetlendirilmesi sonucu, Devletin şimdiki menfaatleri doğrultusunda ve ülkemizin taraf olmasında fayda görülüp görülmemesine bağlı olarak imzalanıp imzalanmamasına karar verildiği,
Yürütme organı tarafından imzalanan ve onaylanması uygun bulma kanununa bağlı olmayan milletlerarası andlaşmaların direkt imzalanmakla, onaylanması TBMM tarafından kanunla uygun bulunan milletlerarası andlaşmaların ise direkt uygun bulma kanununun yayımlanmasıyla yürürlüğe girmediği, Anayasa uyarınca Cumhurbaşkanı tarafından onaylanarak Resmi Gazete’de yayımlanması halinde yürürlüğe girdiği,
Anayasa’nın onaylama yetkisini Cumhurbaşkanına vermiş olmasının, milletlerarası andlaşmaların Türkiye Cumhuriyeti’nin şimdiki menfaatleri faydasına olup olmadığı konusunda son değerlendirmenin Cumhurbaşkanı tarafından yapılacağını ortaya koymakta olduğu,
Milletlerarası andlaşmaların onaylanması yahut sona erdirilmesine yönelik süreçler, nitelikleri prestijiyle hem iç hukukta hem de milletlerarası hukukta sonuç doğurmakta olup, üstte da belirtildiği üzere Cumhurbaşkanına devletin başı olması nedeniyle bu süreçlere dair yetkiler tanındığı,
Anayasa’nın 125. unsurunda, yargı yetkisinin, idari hareket ve süreçlerin hukuka uygunluğunun kontrolü ile sonlu olduğu, hiçbir surette yerindelik kontrolü biçiminde kullanılamayacağı, yürütme misyonunun kanunlarda gösterilen form ve asıllara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtlayacak, idari aksiyon ve süreç niteliğinde yahut takdir yetkisini kaldıracak biçimde yargı kararı verilemeyeceği karar altına alınmış olup, 2577 sayılı İdari Yargılama Yordam Kanunu’nun “İdari dava çeşitleri ve idari yargı yetkisinin sınırı” başlıklı 2. hususunda de, idari yargı yetkisinin, idari hareket ve süreçlerin hukuka uygunluğunun kontrolü ile sonlu olduğu, idari mahkemelerin yerindelik kontrolü yapamayacağı, yürütme vazifesinin kanunlarda ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde gösterilen biçim ve asıllara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtlayacak, idari hareket ve süreç niteliğinde yahut yönetimin takdir yetkisini kaldıracak biçimde yargı kararı veremeyeceği belirtilmek suretiyle idari yargı yetkisinin hudutlarının çizildiği,
Görüldüğü üzere, idari süreçler üzerindeki yargısal kontrolün bu süreçlerin hukuka uygunluğunun saptanmasıyla hudutlu olduğu, idari yargı organlarının idareyi belirli bir istikamette süreç yahut hareket tesisine mecburî kılacak biçimde yargı kararı vermelerinin Anayasa ve 2577 sayılı Kanun’un üstte belirtilen prensipleriyle bağdaşmayacağı,
9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 3. hususu ile bir milletlerarası andlaşmayı onaylama yahut sona erdirme konusunda Cumhurbaşkanına tam yetki tanınarak bu süreçlerin Cumhurbaşkanının takdirine bırakıldığı,
Bu prestijle, Cumhurbaşkanına devletin başı sıfatına istinaden tanınmış olan takdir yetkisi mucibince ve birebir vakitte milletlerarası hukuk çerçevesinde tesis edilen dava konusu Cumhurbaşkanı Kararının yargısal kontrolünün, öteki idari süreçlerin tabi olduğu yargısal kontrolle birebir asıllar doğrultusunda yapılamayacağının açık olduğu, Cumhurbaşkanına tanınan takdir yetkisini kaldıracak biçimde bir kontrol yapılmasının milletlerarası andlaşmaların sona erdirilmesine ait Cumhurbaşkanı kararlarının Anayasa’nın açık kararına muhalif formda yerindelik bakımından kontrole tabi tutulması manasına geleceği,
Öte yandan; Anayasa’nın 90. hususu uyarınca milletlerarası andlaşmaların Anayasa’ya karşıtlığı savıyla Anayasa Mahkemesine başvurulması mümkün olmayıp, bu karardan hareketle Anayasa Mahkemesince uygun bulma kanunlarının (çekince konulan birtakım andlaşmalar bakımından ayrıksı durumlar bulunmakla birlikte) tüzel kontrolünün yalnızca son oylamada öngörülen çoğunlukla kabul edilip edilmediği ile hudutlu olarak biçim bakımından yapılabileceğinin kabul edildiği,
Gerçekten; Anayasa Mahkemesinin, 05/07/2010 tarih ve 6007 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Rusya Federasyonu Hükümeti Ortasında Türkiye Cumhuriyetinde Akkuyu Alanında Bir Nükleer Güç Santralinin Tesisine ve İşletimine Dair İşbirliğine Ait Mutabakatın Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun’un 1. unsurunun Anayasa’ya ters olduğu teziyle açılan iptal davası sonucunda verdiği 31/05/2012 tarih ve Temel:2010/92, K:2012/86 sayılı kararında;
“Usulüne nazaran yürürlüğe konulmuş bir milletlerarası andlaşmanın, Anayasa’ya alışılmamış bulunarak iptal edilmesi, Devletin o andlaşmayla kabul ettiği yükümlülüklerini yerine getirememesi sonucunu ortaya çıkaracaktır. Bu hal tartışmasız olarak Devleti, memleketler arası hukuk karşısında güç durumda bırakacak, Devlet andlaşmanın niteliğine ve kapsamına nazaran birtakım yaptırımlara maruz kalabilecek ve memleketler arası alandaki saygınlığının ziyan görmesi kelam konusu olabilecektir. Bu nedenle, anayasa koyucu, milletlerarası andlaşmaların onaylanmalarının akabinde iptale husus olabilmesinin memleketler arası hukuk açısından Devleti bir grup önemli sorumluluklar altına sokabileceğini düşünmüş ve onları Anayasal kontrolün dışında tutmuştur….
Anayasa’nın 104. unsuruna nazaran, milletlerarası andlaşmaları onaylama ve yayımlama yetkisi Cumhurbaşkanı’na aittir. Anayasa’nın 90. hususu ise Cumhurbaşkanı’nın milletlerarası andlaşmayı onaylamasını, TBMM’nin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlamıştır. Uygun bulma kanunları başka kanunlardan temelde farklı olmayıp onlarla tıpkı süreci izleyerek kabul edilirler, tarih ve numara alırlar, Resmi Gazete’de yayımlanırlar. Lakin, bu kanunlar unsur olarak üç maddeliktir. Birinci husus, ilgili andlaşmanın çekince konularak yahut çekincesiz uygun bulunduğunu, ikinci unsur, kanunun yürürlüğe giriş tarihini, üçüncü unsur ise kanunun yürütülmesini düzenler.
Anayasa’nın 148. hususunda, ‘Anayasa Mahkemesi, kanunların, ‘ Anayasaya form ve temel bakımlarından uygunluğunu denetler.’ denilmektedir. Anayasa, kanunların Anayasaya uygunluk kontrolüne getirdiği istisnalara da tıpkı hususta ya da farklı hususlarda yer vermiştir. Kanunların biçim bakımından kontrolünün son oylamanın öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığı ile sonlu olması ve Anayasa’nın 174. unsurundaki Türkiye Cumhuriyeti’nin laik niteliğini müdafaa hedefini güden inkılap kanunlarının Anayasa’ya muhalif olduğu formunda anlaşılamayacağına dair kararları bunun istisnalarıdır. Lakin, Anayasa’da uygun bulma kanunun kontrolünü yasaklayan bir kural bulunmamaktadır. Ayrıyeten, ne 1982 Anayasası’nın münasebetinde ne de onun göndermede bulunduğu 1961 Anayasası’nın münasebetinde bunun aksini belirten bir söze de yer verilmemektedir. Öte yandan, belirtilen anayasal düzenlemeler karşısında bu kontrolün yapılması, devletin bütün etkinliklerinde hukuka ve Anayasa’ya uyması, süreç ve hareketlerinin bağımsız yargı kontrolüne tabi olması manasına gelen hukuk devleti unsurunun bir gereğidir. Bu nedenle, andlaşmalardan bağımsız olarak uygun bulma kanunlarına karşı Anayasa Mahkemesine başvurulabileceği kabul edilmelidir. ….
Bir milletlerarası andlaşma, direkt kontrole tabi tutulamamasına karşın onaylanmasını uygun bulan kanunun anayasallık kontrolü mümkündür. Fakat, Anayasa’nın 90. unsurundaki emredici karar gereği, uygun bulma kanunu denetlenirken andlaşmanın kontrolünün yapılmasına müsaade verilmemiştir. Anayasa koyucunun milletlerarası andlaşmaların Anayasal kontrolünü açık bir irade ile dışarıda bırakmasına karşın, uygun bulma kanununun kontrolü yoluyla andlaşmalar hakkında kıymetlendirme yapmak Anayasa’nın 90. hususundaki yasaklayıcı düzenlemeyi fonksiyonsuz hale getirecektir.
Uygun bulma kanununun biçim bakımından kontrolü, kanunun son oylamasında öngörülen çoğunlukla kabul edilip edilmediği ile sonludur. Form kontrolü kapsamında Anayasa’nın 90. hususuyla getirilen yasağı bertaraf edici nitelikte kontrol yapılması da kelam konusu olamaz.
Uygun buldukları andlaşmayı tekrar etmeyen ve prensip olarak üç unsurdan oluşan uygun bulma kanunlarının temel tarafından kontrolünü yapmayı kabul etmek, andlaşmanın içeriğine ait çeşitli değerlendirmelerde bulunmayı gerektirir. Uygun bulma kanununun andlaşma kuralları gözetilerek incelenmesi, andlaşma kurallarının dolaylı olarak denetlenmesi manasına gelir. Meğer, Anayasa’nın 90. unsuru bu türlü bir incelemeye manidir.
Bununla bir arada, uygun bulma kanununun kimi kararları, onaylanmasını uygun bulduğu andlaşmadan ayrılabiliyor, bağımsız olarak kendi başına karar tabir edebiliyor ve ondan farklı olarak hukuk nizamında tesir yapabiliyorsa, anılan kararların Anayasa’ya karşıtlığı tezinin temel bakımından incelenmesi mümkündür. Buna karşılık uygun bulma kanununun fakat andlaşma ile birlikte mana ve tesir taşıyan nitelikteki kararlarının temel bakımından denetlenebilmesi kelam konusu değildir. …
Kanun’un dava konusu kural olan 1. hususu, uygun bulduğu Muahede ile birlikte mana taşımaktadır ve lakin onunla birlikte ele alındığında hukuk sistemimizde tesir yapabilir niteliktedir. Bu nedenle, kelam konusu kuralın kontrolünün lakin Mutabakat kuralları gözetilerek yapılabileceği, bunun da Anayasa’nın 90. hususunda yasaklanan andlaşma kurallarının denetlenmesi manasına geleceği açıktır.” halindeki münasebetle iptal isteminin reddine karar verildiği,
Benzeri biçimde, Türkiye Cumhuriyeti ile Rusya Federasyonu ortasında imzalanan ve 15/07/2010 tarih ve 6007 sayılı Kanunla onaylanması uygun bulunan Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Rusya Hükümeti Ortasında Türkiye Cumhuriyetinde Akkuyu Alanında Bir Nükleer Güç Santralinin Tesisine ve İşletimine Dair İşbirliğine Ait Mutabakatın onaylanmasına ait 27/08/2010 tarih ve 2010/918 sayılı Bakanlar Kurulu kararının iptali istemiyle açılan dava sonucunda Danıştay Onuncu Dairesince verilen 09/06/2015 tarih ve E:2011/8967, K:2015/2814 sayılı kararda;
“… uyuşmazlık konusu olayda tartışılması gereken konu, milletlerarası mutabakatlar ile benimsenen konuların iç hukuka yansıtılmalarına ait süreçler hakkında idari yargının rastgele bir kontrolünün kelam konusu olup olmayacağıdır.
Ayrılabilir süreçler kuramı, idari sürecin “icrai” özelliği bakımından idari karar alma sürecinde gerçekleştirilen halka süreçlerinin tek başlarına hukuksal sonuçlar doğurabilme yeterliliğine sahip olmaları halinde; bunların, bu süreçten ayrılmalarını ve bağımsız olarak iptal davasına mevzu yapılabilmelerini sağlamaktadır.
Ayrılabilir süreçler kuramının, milletlerarası kontratlar bakımından da uygulanabilme imkanı sayesinde, memleketler arası bağlardan ayrılabilir nitelikteki süreçlerin yargısal kontrolünün kabul edilmesi halinde, ayrılabilir süreçlerin iptali ile birlikte otomatik olarak milletlerarası mutabakatların iptali sonucunun ortaya çıkmayacağının kabul edilmesi gerekmektedir. Hasebiyle lakin davanın konusunu uluslar ortası bağdan ayrılabilir nitelikte, ona dayanan, uygulanmasını sağlayan öbür bir idari işlemin (yer seçimi kararı, lisans verilmesi yahut ihale gibi) oluşturması halinde temel tarafından bu sürecin yargısal kontrolünün yapılabileceği, lakin onay kararnamesinin memleketler arası andlaşmadan bağımsız olarak yargısal kontrolünün yapılmasının mümkün olmaması halinde ise yalnızca yetki ve biçim tarafından yargısal kontrolünün yapılabileceği sonucuna ulaşılmaktadır.” biçimindeki gerekçeyle, uygun bulma kanunu sonrasında onaylanan yahut direkt yürütme erki tarafından onaylanan milletlerarası andlaşmaların onaylanmasına dair kararların yetki ve form ögeleri haricinde türel kontrole tabi tutulamayacağının karar altına alındığı, taraflarca temyiz isteminde bulunulması üzerine, anılan kararın davanın reddine ait kısmının Danıştay İdari Dava Daireleri Heyetinin 14/02/2018 tarih ve E:2016/837, K:2018/469 sayılı kararıyla onandığı davacının kararın düzeltilmesi isteminin Danıştay İdari Dava Daireleri Konseyinin 16/10/2019 tarih ve E:2018/3720, K:2019/4491 sayılı kararıyla reddedilerek anılan kararın redde ait kısmının mutlaklaştığı,
Anayasa’ya karşıtlık savının incelendiği kısımda belirtildiği üzere; TBMM’ye milletlerarası andlaşmaların feshedilmesine (sona erdirilmesine) ait olarak Anayasa ve kanunlarda rastgele bir vazife yahut yetki verilmemiş olması, bu suretle TBMM’nin milletlerarası andlaşmalara yönelik yetkisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmaktan ibaret olması, milletlerarası andlaşmaların feshedilmesinin (sona erdirilmesinin) yürütme yetkisine ait olması ve yürütme yetkisinin Anayasa yeterince Cumhurbaşkanına ilişkin bulunması konuları ile 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 3. unsurunun birlikte değerlendirilmesinden; milletlerarası andlaşmaların feshine ait süreçlerin, kaynağını Anayasa’dan alan yürütme yetkisi ve misyonu kapsamında Cumhurbaşkanı tarafından yapılacağı, Cumhurbaşkanının, yürütme faaliyetine ait fesih yetkisini kullanırken yasama organının bir süreç tesis etmesine gerek bulunmadığı sonucuna ulaşıldığı,
Öbür taraftan, her ne kadar Anayasa’nın 90. unsuru uyarınca, bir kısım milletlerarası andlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlı olsa da, Anayasa’nın 104. unsuruyla memleketler arası andlaşmaları “onaylama” yetkisi açıkça Cumhurbaşkanına verildiğinden ve Cumhurbaşkanının uygun bulma kanunu sonrasında milletlerarası andlaşmayı onaylayıp onaylamama konusunda takdir yetkisi bulunduğundan, Cumhurbaşkanının TBMM’nin onaylanmasını uygun bulduğu bir milletlerarası andlaşmayı onaylama zaruriliği bulunmadığı üzere, gerek zamanlama açısından gerekse milletlerarası alanda değişen ya da gelişen yeni şartlar prestijiyle andlaşmanın onaylanmasını erteleyebileceği, onaylamaktan büsbütün vazgeçebileceği ve daha evvel onaylamış olduğu bir andlaşmayı (yasama organının rastgele bir iştiraki olmaksızın) sona erdirebileceğinin de açık olduğu,
Ayrıyeten, dava konusu Cumhurbaşkanı Kararı ile ülkemiz bakımından feshedilmesi öngörülen Sözleşme’nin 80. hususunda, “Her Taraf istediği vakit Avrupa Kurulu Genel Sekreteri’ne yapacağı bir bildirimle bu Sözleşme’yi feshedebilir. .” kararı yer almakta olup; TBMM’nin kelam konusu Sözleşme’nin onaylanmasını uygun bulurken, anılan Sözleşme’nin feshedilebilmesi konusunda “Taraflara” – bu ortada yürütme organına/Cumhurbaşkanına- Mukaveleyi feshetme yetkisini de verdiğinde tereddüt bulunmadığı,
Öte yandan; Anayasa uyarınca, Türkiye Cumhuriyetinin, Devletin başı olan ve yürütme yetkisine sahip olan Cumhurbaşkanı tarafından Devlet başkanı sıfatıyla temsil edildiği,
Yabancı ülkelerle Türkiye Cumhuriyeti ortasındaki ilgilerin yürütülmesi, bu kapsamda milletlerarası andlaşmaların imzalanması, müzakere edilmesi, onaylanması, onaylanmış bulunan milletlerarası andlaşmaların feshedilmesi, sona erdirilmesi ve andlaşmalardan çekilme konularının da Cumhurbaşkanının Türkiye Cumhuriyeti’ni Devlet başkanı sıfatıyla temsil yetkisi içerisinde kalmakta olduğu,
Bu prestijle; dava konusu Cumhurbaşkanı Kararının, Anayasa tarafından verilen yürütme ve temsil yetkisi ile 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ne istinaden tesis edilmiş olması; daha açık bir tabirle, Anayasa uyarınca Türkiye Büyük Millet Meclisinin milletlerarası andlaşmalara ait yetkisinin andlaşmanın onaylanmasını bir kanunla uygun bulmaktan ibaret bulunması, milletlerarası andlaşmaların sona erdirilmesinin yürütme yetkisi dahilinde bulunması, 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 3. unsurunda milletlerarası andlaşmaları sona erdirmenin Cumhurbaşkanı kararı ile olacağının düzenlenmiş olması, uygun bulma kanunu sonrasında milletlerarası andlaşmayı onaylayıp onaylamama konusunda takdir yetkisi bulunan Cumhurbaşkanının yürütme faaliyetine ait sona erdirme yetkisini kullanırken yasama organının bir süreç tesis etmesine gerek bulunmaması nedenleriyle, dava konusu Cumhurbaşkanı Kararında yetki ve form ögeleri tarafından hukuka karşıtlık görülmediği,
Öbür taraftan; yetki ve metotta paralellik prensibinin mevzuatta tersine bir düzenleme bulunmadığı sürece bir idari sürecin tesisinde uygulanan yetki ve yordam kurallarının tıpkı sürecin geri alınması, kaldırılması ve değiştirilmesine yönelik süreçlerde de uygulanmasını tabir ettiği, yetkide ve tarzda paralellik unsurunun, idari süreçlerin ne halde ve hangi merci tarafından geri alınacağının, kaldırılacağının yahut değiştirileceğinin mevzuatta düzenlenmediği durumlarda uygulanma imkanı bulduğu, mevzuatta bir idari sürecin geri alınması, kaldırılması yahut değiştirilmesine ait yordamın düzenlenmiş olması ve/veya süreci tesis etmeye yetkili makamın belirtilmiş olması durumunda uygulanabilmesine imkan bulunmadığı,
9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 3. unsurunda milletlerarası andlaşmaları sona erdirme konusunda Cumhurbaşkanının açıkça yetkilendirilmiş olması karşısında yetkide ve yordamda paralellik unsurunun uygulanması mümkün olmamakla birlikte, dava konusu Cumhurbaşkanı Kararı ile ülkemiz bakımından feshedilen Sözleşme’nin 6771 sayılı Kanun’la Anayasa’da yapılan değişiklik öncesinde yürütme yetkisini kullanan Bakanlar Konseyinin 10/02/2012 tarih ve 2012/2816 sayılı kararı ile onaylanmış olması nedeniyle anılan Sözleşme’nin yeni hükümet sisteminde yürütme yetkisini haiz Cumhurbaşkanı tarafından feshedilmesinde yetkide ve tarzda paralellik prensibine terslik bulunmadığı sonucuna varıldığı,
Öte yandan, iç hukukta yer alan düzenlemelere de bakıldığında;
– Anayasa’da, Devlete, gerek bayan ve erkek eşitliğini sağlamak gerekse de her türlü ayrımcılığı ortadan kaldırmak konusunda yükümlülükler yüklendiği; 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun bir çok hususunda de şiddetin önlenmesi, şiddete uğrayan bayanların, çocukların, aile bireylerinin korunması gayesiyle düzenlemeler yapıldığı; kişiyi hürriyetinden mahrum kılma, taammüden öldürme, taammüden yaralama, eziyet üzere hataların üstsoy yahut altsoydan birine ya da eşe (veya 08/07/2021 tarih ve 7331 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle eklenen ibareyle boşandığı eşe) karşı işlenmesinin ağırlaştırıcı neden olarak kabul edildiği,
– 08/03/2012 tarihinde kabul edilerek 20/03/2012 tarih ve 28239 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun ve Kanun’un 22. unsuruna dayanılarak hazırlanmak suretiyle 18/01/2013 tarih ve 28532 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanuna Ait Uygulama Yönetmeliği ile şiddete uğrayan yahut şiddete uğrama tehlikesi bulunan bayanların, çocukların, aile bireylerinin ve tek taraflı ısrarlı takip mağduru olan bireylerin korunması ve bu şahıslara yönelik şiddetin önlenmesi maksadıyla alınacak önlemlere ait metot ve temellerin düzenlendiği; 6284 sayılı Kanun’da şiddet mağdurlarına verilecek takviye ve hizmetlerin sunulmasında temel insan haklarına dayalı, bayan erkek eşitliğine hassas, toplumsal devlet unsuruna uygun, adil, tesirli ve hızlı bir tarz izlenmesi temelinin benimsendiği; Kanun kapsamında bayanlara yönelik cinsiyete dayalı şiddeti önleyen ve bayanları cinsiyete dayalı şiddetten koruyan özel önlemlerin ayrımcılık olarak yorumlanamayacağının kabul edildiği, kolluk vazifelerinin, kolluğun merkez ve taşra teşkilatında bu Kanun’da belirtilen hizmetlerle ilgili olarak, çocuk ve bayanın insan hakları ile bayan erkek eşitliği konusunda eğitim almış ve ilgili kolluk ünitelerince belirlenmiş olan yeteri kadar işçi tarafından yerine getirileceğinin öngörüldüğü,
– Hakimler ve Savcılar Kurulu Birinci Dairesinin 30/12/2019 tarih ve 30994 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 27/12/2019 tarih ve 1584 sayılı kararı ile, aile mahkemesi bulunan yerlerde 6284 sayılı Kanun uyarınca gelecek işlere o yerdeki makul aile mahkemelerinin bakması, aile mahkemesi bulunmayan yerlerde ise, gerek aile mahkemelerinin vazife alanında olan dava ve işlere gerekse 6284 sayılı Kanun uyarınca gelecek işlere bakmak üzere o yerdeki makul asliye hukuk mahkemelerinin bakması konusunda ihtisas mahkemelerinin belirlendiği,
– 02/03/2021 tarihinde kamuoyuna açıklanan İnsan Hakları Hareket Planı’nda ise, kişinin maddi ve manevi bütünlüğü ile özel hayatının garanti altına alınmasının, bu doğrultuda hastanelerde oluşturulan Bayan Dayanak Ünitelerinin yaygınlaştırılmasının, savcılıklarda kurulan bayana karşı şiddet konusunda özel soruşturma ofislerinin ülke genelinde yaygınlaştırılmasının ve şiddet mağduru bayanlara avukat görevlendirilmesi çalışmalarının hayata geçirilmesinin amaçlandığı; plandaki aile içi şiddet ve bayana karşı şiddetle gayretin aktifliğinin artırılması maksadı doğrultusunda yapılacak faaliyetlerin ayrıyeten belirlendiği, bu kapsamda eşe karşı işlenen kabahatlerle ilgili kanunda öngörülen cezayı artıran sebeplerin boşanmış eşi de kapsayacak halde genişletilmesi, tek taraflı ısrarlı takip fiillerinin farklı bir cürüm olarak düzenlenmesi ve böylece mağdurlara sağlanan garantinin artırılması, cinsel akın mağduru bayanların ikincil örselenmelerini önlemek emeliyle hastanelerde oluşturulan özel merkezlerin/kadın dayanak ünitelerinin yaygınlaştırılması, aile içi şiddet ve bayana karşı şiddetten kaynaklanan kabahatlerin faal bir biçimde soruşturulması emeliyle kurulan özel soruşturma ofislerinin ülke genelinde yaygınlaştırılması, şiddet mağduru bayanların hak arama yollarını faal bir biçimde kullanabilmeleri için Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 234. hususu uyarınca avukat görevlendirilmesi imkanı getirilmesi, isimli yardım hizmetlerinden yararlanma şartlarının kolaylaştırılması, aile içi şiddet ofislerinde vazifeli Cumhuriyet savcıları ile önlem kararlarına bakmakla misyonlu yargıçlara uygulama birliğinin sağlanması için sistemli olarak eğitim verilmesi, tehdit altındaki bayanların daha aktif korunmasını sağlamak için önleyici ve hami kapasite artırılması ve bu kapsamda teknolojik imkanlardan da azami ölçüde yararlanılması, haklarında uzaklaştırma kararı verilenler başta olmak üzere aile içi şiddet yahut bayana karşı şiddet uygulayanların rehabilitasyonunun sağlanması, bu emelle öfke denetimi ve gerilim idaresi üzere tesirli programlar geliştirilmesi; boşanma sürecinin taraflar ve çocuklar üzerindeki muhtemel olumsuz tesirlerini en aza indirebilmek, bilhassa çocukla ferdî ilginin sağlıklı yürütülmesini sağlamak maksadıyla süreç hakkında tarafların ve çocukların bilgilendirilmesi ve gereksinim duyanlara psiko-sosyal dayanak sağlanması hususlarında yürütülecek faaliyetlerin belirlendiğinin görüldüğü,
Anılan Hareket Planı’nda belirlenen konuların hayata geçirilmesi noktasında ise; 14/07/2021 tarih ve 31541 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7331 sayılı Kanun’un 6 ila 9. hususları ile 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 82., 86., 96. ve 109. hususlarında değişiklik yapılarak unsur metinlerine “boşandığı eş/eşe” ibarelerinin eklendiği ve kişiyi hürriyetinden mahrum kılma, taammüden öldürme, taammüden yaralama, eziyet üzere cürümlerin kişinin boşandığı eşine karşı işlenmesi halinin ağırlaştırıcı neden olarak kabul edildiği, 27/05/2022 tarih ve 31848 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7406 sayılı Kanun’un 2 ila 6. hususları ile 5237 sayılı Kanun’un 82. unsurunda değişiklik, 86., 94. 96. ve 106. unsurlarına ise ekleme yapılarak taammüden öldürme, taammüden yaralama, azap, eziyet ve tehdit üzere kabahatlerin bayana karşı işlenmesi halinin ağırlaştırıcı neden olarak kabul edildiği, birebir Kanun’un 8. hususuyla 5237 sayılı Kanun’un 123. hususuna eklenen 123/A hususu ile de “ısrarlı takip” fiilinin başka bir cürüm olarak kabul edildiği, belirlenen başka faaliyetlere yönelik çalışmaların da devam ettiğinin gözlemlendiği,
Bu kapsamda; bayana yönelik şiddet ve aile içi şiddetin önlenmesi ve şiddet mağdurlarının korunması gayesiyle iç hukukumuzda, Anayasa ve 6284 sayılı Kanun başta olmak üzere birçok düzenleme bulunduğu, bu düzenlemelere dayalı uygulamaların da belirlenen plan dahilinde hayata geçirildiğinin anlaşıldığı,
Bu prestijle; Anayasa tarafından verilen temsil yetkisi ve 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ne istinaden tesis edilmiş olan dava konusu Cumhurbaşkanı Kararında hukuka karşıtlık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN SAVLARI:
Davacı tarafından, dava konusu Cumhurbaşkanı Kararının desteği olan 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 3. hususunun 1.fıkrasının kısmen Anayasa’ya muhalif olduğundan bahisle iptali talebiyle Anayasa Mahkemesine başvurulması gerektiği; Anayasa’ya nazaran milletlerarası andlaşmaları bir kanunla uygun bulma yetkisinin TBMM’ye ilişkin olduğu, TBMM tarafından milletlerarası andlaşmanın onaylanmasına ait özel kanun kabul edilmedikçe yürütme organının milletlerarası andlaşmayı onaylamasının mümkün olmadığı, Anayasa’nın 104. unsuru ile Cumhurbaşkanına yürütme yetkisine ait hususlarda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarma yetkisi verildiği, temel haklar, kişi hakları ve ödevleri, siyasi haklar ve ödevler ile münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen hususlarda ve kanunda açıkça düzenlenen mevzularda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarılamayacağı; Anayasa’ya nazaran Cumhurbaşkanın milletlerarası andlaşmaları onaylama ve yayımlama yetkisinin bulunduğu, bunun dışında Anayasa ve kanunların Cumhurbaşkanına milletlerarası andlaşmaları feshetme yetkisi vermediği, kanun koyucunun bu alanda sessiz kalmasının bu yetkinin yürütmeye verildiği manasına gelmediği, Anayasa ve kanunla verilmesi gereken bir yetkinin kararname ile verilemeyeceği; yetki ve yolda paralellik unsuru uyarınca, temel hak ve hürriyetlere ait kontratların feshi için yasal bir düzenlemenin bulunması gerektiği, hukukumuzda organik yasa fonksiyonel yasa diye bir ayrımın kelam konusu olmadığı, kararın yetki, hal, sebep, bahis ve amaç ögeleri istikametinden hukuka alışılmamış olduğu; iç hukukumuzda şiddetle uğraş konusunda en değerli düzenleme olarak görülen ve anılan Mukavele uyarınca hazırlanıp yürürlüğe giren 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’da Sözleşme’ye atıf yapıldığı, yapılan bu atıf nedeniyle Sözleşme’nin hukuken temel alınmaya devam edileceği, mevzuatımızdaki yasal düzenlemelerin tek başını şiddeti önlemede yetersiz olduğu, bu nedenle kontratın de dayanağına muhtaçlık olduğu; bunun dışında idari süreçlerin ortak hedefinin kamu faydası olduğu, dava konusu kararda kamu faydasını gerektiren durumun somut ve açık halde ortaya konulmadığı ve hangi münasebetlerle tesis edildiğinin hukuken açıklanmadığı; dava konusu Cumhurbaşkanı Kararının iptali istemiyle ülke çapında birçok dava açıldığı, bu nedenle işbu davanın seri dava olarak ele alınarak seri davalarda vekalet fiyatını düzenleyen kararın uygulanması gerekirken temyize mevzu Daire kararında davalı yönetim lehine tam vekalet fiyatına hükmedilmesinin yerinde olmadığı belirtilerek Daire kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI:
Davalı yönetim tarafından, Bayanlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Gayrete Ait Avrupa Kurulu Mukavelesi’nin 80. hususunun taraf devletlere Avrupa Kurulu Genel Sekreterliğine rastgele bir vakitte yapacağı bildirimle Sözleşme’yi kendisi bakımından feshetme yetkisi verdiği, bu prestijle 3718 sayılı Cumhurbaşkanı Kararında fesih sözünün kullanılmasının terminolojiye uygun olduğu; Anayasa’nın 90. unsuru uyarınca, unsurun 2. ve 3. fıkralarındaki istisnalar haricinde memleketler arası andlaşmaların TBMM’nin onaylamayı uygun bulmasının akabinde Cumhurbaşkanınca onaylandığı, uygun bulma kanununun onay süreci olmadığı, andlaşmanın bu kanunla onaylanmadığı, yalnızca yürütme organının andlaşmayı onaylamasının uygun bulunduğu, Cumhurbaşkanının yürütme organının öteki düzenleyici süreçlerinden farklı olarak rastgele bir kanuna dayanmadan ya da yasama organının onayı olmadan Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri yoluyla birinci elden düzenleme yapabildiği, Anayasa’nın 104. hususunun 17. fıkrası ile yürütme yetkisine ait olmak kaydıyla Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarma konusunda Cumhurbaşkanına genel bir yetki verildiği, milletlerarası andlaşmaların feshi tarzına ait olarak Anayasa’da karar bulunmadığı, memleketler arası münasebetlerin yürütülmesi ve buna ait olarak andlaşmaların imzalanması, müzakere edilmesi, onaylanmasının yürütme yetkisine ait olduğu, bu noktadan hareketle milletlerarası andlaşmaların onay ve fesih prosedürlerinin 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nde düzenlendiği; TBMM tarafından kanunla onaylanması uygun bulunan bir andlaşmanın feshi için uygun bulma kanununun yürürlükten kaldırılmasına yahut TBMM’nin bu istikamette bir karar almasına gerek olmadığı, bu tarafta bir sürecin ne Anayasa’da ne de TBMM İçtüzüğü’nde öngörüldüğü, bu nedenle yetkide ve yöntemde paralellik unsuruna ait argümanların hukuksal geçerliliğinin bulunmadığı; Bayanlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Çabaya Ait Avrupa Kurulu Mukavelesi’nin onaylanmasının uygun bulunmasına ait 6251 sayılı Kanun’un mukavele kararlarını iç hukuk bakımından yürürlüğe koymadığı, milletlerarası hukuk bakımından Türkiye Cumhuriyeti’nin Mukavele ile bağlanmasını sağlamadığı, bu Kanun’un türel tesirinin yürütme organının Sözleşme’yi onaylayarak yürürlüğe koymasını mümkün hale getirmek olduğu, bu nedenle Sözleşme’nin feshi için 6251 sayılı Kanun’un yürürlükten kaldırılmasına gerek olmadığı, Anayasa’nın 90. unsurunda yer alan tarzına nazaran yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmaların kanun kararında olduklarına ait kararın, andlaşmaların organik açıdan TBMM’nin kabul ettiği bir kanun kararı olduğu ve bu nedenle sona erdirilebilmesi için TBMM’nin sürecine muhtaçlık duyulduğu formunda yorumlanamayacağı, temel hak ve özgürlüklere ait andlaşmaların kararları ile kanun kararları ortasında farklılık olması durumunda andlaşma kararlarının temel alınmasının andlaşmanın Türkiye Cumhuriyeti bakımından yürürlükte olduğu sürece ait olduğu; bu tipten andlaşmalarda da yetkinin yürütme organına ilişkin olduğu, açıklanan fesih yordamının yaklaşık altmış yıldır ülkemizde uygulandığı; iç hukukumuzda bayanlara yönelik şiddetle uğraş konusunda gerekli düzenlemelerin bulunduğu; hakikaten Avrupa Kurulu’nun bir müşavere organı olan Venedik Komitesi tarafından yayımlanan 25/03/2022 tarihli Raporda, Bayanlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Uğraşa Ait Avrupa Kurulu Mukavelesi’nin Türkiye bakımından feshi hakkındaki sürecin de ele alındığı ve Türkiye’nin milletlerarası andlaşmların feshedilmesi bakımından parlamentonun müsaadesi ve onayı aranmayan ülkeler kategorisinde olduğu açıkça tabir edilerek dolaylı olarak da olsa dava konusu 3718 sayılı Cumhurbaşkanı Kararının hukuka uygun olduğunun teyit edildiği, Bayanlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Çabaya Ait Avrupa Kurulu Mukavelesi’nde direkt uygulamaya elverişli bir kararın bulunmadığı, Sözleşme’nin makul birtakım mevzularda prensip ve temel kuralları kabul etmekle birlikte bu prensip ve kuralların ne formda ve hangi araçlarla iç hukukta uygulanacağını taraf devletlere bırakan bir andlaşma olduğu, Sözleşme’nin taraf devletlerin hukuk sistemlerinde belli hususlarda düzenleme yapmasını öngördüğü, bu kapsamda ülkemizde 08/03/2012 tarih ve 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’un çıkarıldığı ve bu Kanun’da İstanbul Sözleşmesi’ne ismen atıf yapıldığı, yapılan bu atfın açıklayıcı nitelikte bir atıf olduğu, hasebiyle ne anılan Sözleşme’nin ülkemiz bakımından feshedilmesine ait sürecin ne de 6284 sayılı Kanun’un geçerliliğini etkilemediği; Sözleşme’den çekilmenin bayanlara yönelik şiddete karşı Ülkemizce verilen uğraş bakımından bir eksikliğe yol açmayacağı, Anayasa, 6284 sayılı Kanun ve bahis ile ilgili başka yasal mevzuatın titizlikle uygunlanmasına devam edileceği, Danıştay Onuncu Dairesince verilen kararın yol ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.
DANIŞTAY TETKİK H KİMİ .’IN NİYETİ : Temyiz isteminin reddi ile Daire kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Yargıcının açıklamaları dinlendikten ve belgedeki evraklar incelendikten sonra, 2577 sayılı İdari Yargılama Tarzı Kanunu’nun 17. unsurunun ikinci fıkrası uyarınca davacının duruşma istemi yerinde görülmeyerek ve Anayasa’ya karşıtlık argümanı ise önemli bulunmayarak, evrak tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıyeten bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:
HUKUKİ KIYMETLENDİRME:
Danıştay dava dairelerinin kesin kararlarının temyizen incelenerek bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Yöntemi Kanunu’nun 49. hususunda yer alan;
“a) Misyon ve yetki dışında bir işe bakılmış olması,
b) Hukuka muhalif karar verilmesi,
c)Usul kararlarının uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte kusur yahut eksikliklerin bulunması” sebeplerinden birinin varlığı halinde mümkündür.
Temyizen incelenen karar yordam ve hukuka uygun olup, temyiz dilekçesinde ileri sürülen tezler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin reddine,
2.Davanın üstte özetlenen münasebetle reddine ait Danıştay Onuncu Dairesinin temyize mevzu 28/11/2023 tarih ve E:2021/2537, K:2023/7573 sayılı kararının ONANMASINA,
3.Kullanılmayan .-TL yürütmeyi durdurma harcının istemi halinde davacıya iadesine,
4. Kesin olarak, 13/05/2024 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.