Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, Hayvanların Korunmasına Dair Uygulama Yönetmeliği’nin, 5199 sayılı kanuna ek olarak 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sıhhati, Gıda ve Yem Kanunu ile Konut Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Mukavelesi’nin ilgili kararlarının destek alınarak hazırlandığını bildirdi. Yönetmelik ile genel itibariyle sahipsiz hayvanların popülasyon denetimi süreçlerinde Tarım ve Orman Bakanlığı’nın ilgili üniteleri, lokal idareler, vilayet hayvanları müdafaa şuraları ve başka ilgili kurumların vazifelerinin detaylandırıldığını belirten Yumaklı, konut hayvanlarının hayvan sahiplenme kuralları ile hayvan sahiplerinin misyon ve sorumluluklarının da belirlendiğini aktardı.
Yumaklı, düzenlemeyle sahipsiz hayvanların toplanmaları, hayvan bakımevlerine götürülmeleri, rehabilite edilmeleri ve hayvan bakımevlerinde tutulmaları mevzularındaki süreçlerinde açıklandığına işaret ederek şu bilgileri verdi: “Hayvan bakımevleri, doğal ömür alanları ve özel hayvan yaşamevlerinin haiz olması gereken kaideler ve çalışma formülleri ile sahipsiz hayvanların popülasyon denetimi kapsamında buralarda yapılacak iş ve süreçler sıralandı. Yönetmelik,hayvan refahının korunması, gözetilmesi ve hayvanların sağlıklı şartlarda hayatlarını sürdürmeleri için son derece detaylı düzenlemeler içermektedir. Ayrıyeten mahallî idareler başta olmak üzere tüm ilgili kesitlere de bu hususta sorumluluklar yüklemektedir.”
Aynı vakitte, yönetmelikle vilayet hayvanları müdafaa şuralarının çalışma adap ve asıllarının belirlenerek ilgili kanun kapsamında yapılacak kontroller ile idari yaptırımların uygulanması tekniklerinin de ele alındığının altını çizen Yumaklı, “Uygulama yönetmeliği, toplum sıhhatinin korunması ve hayvan refahının gözetilmesini amaçlamaktadır. Münasebetiyle düzenleme, kurallara uyan ve hayvan refahını gözeten hayvan sahiplerinin de haklarını korumaktadır” değerlendirmesinde bulundu.
Yönetmelik neler getiriyor?
Yönetmelik ile sahipsiz köpeklerin toplanmasına ait usuller, hayvan bakımevlerine getirildiklerinde işleyecek süreç ile sonrasında hayvan bakımevi/doğal hayat alanlarında tutulmaları ve sahiplendirilmeleri bahisleri ayrıntılandırıldı. Sahiplenilebilecek hayvan tarifi yapılarak toplanan hayvanlardan hangilerinin rehabilite edilerek sahiplendirilmek üzere hayvan bakımevi/doğal hayat alanlarında tutulabileceği açıklığa kavuşturuldu. Konut Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Mukavelesi’nin ilgili kararlarının uygulanması kapsamında, sahipsiz hayvan popülasyonunun sorun yarattığına dair kararı alacak yetkili merci olarak belediye meclisleri görevlendirildi.
Kanunda yapılan yeni düzenleme ile benimsenen “Yakala-kısırlaştır-tut/sahiplendir” metodu kapsamında; belediyelerce yakalanarak rehabilite edilen hayvanların hayvan refahı prensipleri gözetilerek barındırılacağı “doğal hayat alanları” tanımlanarak hayvan bakımevleri ile birlikte özellikleri belirlendi. Bakanlıktan müsaade alınmak suretiyle gerçek yahut özel hukuk hukukî şahıslarınca kurulacak ve hayvanların sahiplenerek barındırılacağı “özel hayvan yaşamevleri” tanımlanarak özellikleri belirlendi. Hayvan bakımevi, doğal ömür alanı ve özel hayvan yaşamevlerinde, başta hayvanların tutulacakları alanların büyüklükleri olmak üzere (6 aylıktan küçük hayvanlar ile küçük ırklar için 8 metrekare , büyük ırk hayvanlar için 10 metrekare) refah kaideleri ve öteki fizikî kaideler karar altına alındı.
Düzenlemeyle rastgele bir nedenle sahiplendiği hayvana bakamayacak olan vatandaşlar için tahlil getirildi. Bu hayvanları sokağa bırakmak yerine bakım kaideleri yasa ve yönetmeliklerle belirlenmiş barınaklara bırakmalarının önünün açıldı. Bu minvalde, yasal düzenleme ile mahallî idarelere bakımevlerinin sağlıklı şartlarda hizmet vermesi için bütçe ayırmaları konusunda da mecburilik getirilmiş oldu. Münasebetiyle yönetmelik, hem hayvanların hayvanseverler ile sağlıklı şartlarda hayatlarını sürdürmeleri, bunun mümkün olmadığı durumlarda da bakımevlerinde sağlıklı kaidelerde tutularak tekrar sahiplendirilmelerini öngörüldü.
Hayvan sahiplerinin vazifeleri ve hayvan sahiplenme şartları
Hayvan sahiplerinin; hayvanlarını dijital sistemlerle kayıt altına aldırması, hayvanlarına uygun bakım besleme kaidelerini sağlaması, vilayet hayvanları müdafaa heyetlerinin alacakları kararlara uyması ve 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu kararları doğrultusunda hayvan sahiplenmeleri öngörüldü. Hayvan sahipleri, hayvanlarının insanlara, öbür canlılara ve etrafa muhtemel ziyanlarını önlemek ve gerekli önlemler almalarına karşın gerçekleşen ziyanları tazmin etmekle yükümlü tutuldu. Kat Mülkiyeti Kanununa tabi meskenlerde, bahse bahis kanun doğrultusunda oluşturulan idare planlarında meskende hayvan beslenmesine müsaade verilmesi halinde şahısların hayvan sahiplenmelerini sağlayan düzenlemeler yapıldı.
Hayvanını terk edenler ve bir yıl içinde birden fazla defa kaybedenler 3 yıl hayvan sahiplenemeyecek
Düzenleme doğrultusunda şahıslar, hayvan bakımevlerinden vilayet hayvanları müdafaa heyetlerinin belirlediği sayıda hayvan sahiplenebilecek. Sahiplendiği hayvanı terk ettiği gerekçesiyle idari yaptırım uygulananlar, tıpkı takvim yılı içerisinde birden fazla hayvanını kaybedenler ile hayvanını tıpkı takvim yılı içerisinde birden fazla defa kaybedenler 3 yıl müddetle hayvan bakımevlerinden hayvan sahiplenemeyecekler.
Bakanlığın üniteleri ile ilgili kurum/kuruluşların misyon ve sorumlulukları
Yönetmelikte yapılan düzenleme ile ayrıyeten, sahipsiz hayvanlar ile ilgili süreçlerde, “yerel yönetim” kavramına açıklık getirilerek vilayet özel yönetimleri, büyükşehir ve büyükşehir ilçe belediyeleri, vilayet belediyeleri, öbür ilçe ve belde belediyelerinin vazifeli olduğu belirtildi. Mahallî idareler sahipsiz köpekleri toplamakla, bakımevine alınan köpeklerden; insan ve hayvanların hayatı ve sıhhati için tehlike teşkil eden ve olumsuz davranışları denetim edilemeyen, bulaşıcı yahut tedavi edilemeyen hastalığı bulunan ya da sahiplenilmesi yasak olanlara Kanunun 13’üncü hususu kararlarını uygulamakla; sahiplendirmeye uygun hayvanların sahiplendirme süreçlerini yapmakla görevlendirildi.
Doğa Müdafaa ve Ulusal Parklar Vilayet Şube Müdürlüklerine, kanunun uygulanmasında lokal idare ve öteki kurum kuruluşlar ile uyum; vilayet hayvanları muhafaza heyetlerinin sekretaryasının yürütülmesi, hayvan bakımevi, doğal hayat alanları ve özel hayvan yaşamevlerinin çalışma müsaadelerinin düzenlenmesi ve kanun kararlarının uygulanmasının kontrolü vazifeleri verildi.
İl Hayvanları Müdafaa Heyetleri, vilayet sonları içinde sahipsiz hayvanların popülasyon denetimi ile ilgili tüm süreçleri koordine etmek; bireylerin hayvan bakımevlerinden sahiplenebileceği hayvan sayısını belirlemek, yönetmelik kapsamında kontrole yetkili mercilerin vazife dağılımını belirlemek ve hayvan bakımevlerinin ve doğal hayat alanlarının vilayetteki sahipsiz hayvan sayısına kıyasla yeterliliğini değerlendirmekle görevlendirildi.
Bütçe imkanlarının ayrılması, kullanımı ve bakanlıkça mali dayanak sağlanması
Tarım ve Orman Bakanlığınca sahipsiz hayvanlar ile ilgili yürütülecek iş ve süreçlere verilecek mali dayanak ve teşvik sağlanacak faaliyetlerin ayrıntıları yönetmelikte 40. Unsurda karar altına alındı. Ağustos ayında yapılan yasal değişiklikle nüfusu 25 binin üstünde olan lokal idareler, bütçelerinin binde 5’ini, büyükşehirler ise binde 3’ünü sahipsiz hayvanların bakımı ve rehabilitasyonuna ayırmakla yükümlü tutulmuştu. Yönetmelikle ise, mahallî idareler, hayvan bakımevinin ve doğal ömür alanlarının kapasitelerinin vilayetteki sahipsiz köpek sayısına kıyasla kâfi olduğuna vilayet hayvanları müdafaa kurulunca karar verilinceye kadar, kanun kapsamında ayırmak zorunda oldukları mali kaynağın taban yüzde 50’sini hayvan bakımevi ile doğal hayat alanı imaline yahut mevcutlarının kapasitesini arttırmaya harcamakla yükümlü tutuldu.