İktisat’tan Şebnem Turhan’ın haberine nazaran; iktisatta son devirlerin en kritik verisi kasım ayı enflasyonu açıklandı. Yüzde 1,9 düzeyindeki beklentilerin üzerinde yüzde 2,24 aylık tüketici enflasyonu ile yıllık tüketici enflasyonu ekimdeki yüzde 48,58 düzeyinden yüzde 47,09’a geriledi. Merkez Bankası’nın kasım Para Politikası Kurulu karar metninde dikkat çektiği ve denetim alanı dışında olduğunu belirttiği besin enflasyonu aylık yüzde 5 artışıyla beklentilerin aşılmasında tesirli oldu. Güç, besin ve içecek, içki ve sigara ile altın hariç C çekirdek enflasyonunun ekimdeki yüzde 2,79 düzeyinden kasımda yüzde 1,53’e gerileyerek Eylül 2021’den bu yana en düşük düzeye indi. Manşet enflasyonda, hizmet enflasyonu ve çekirdek enflasyon verisinde aşağı istikametli hareketin sürmesi ve Merkez Bankası’nın süreksiz tesir olarak tanımladığı besinin öne çıkması nedeniyle piyasa 26 Aralık’taki Para Politikası Kurulu toplantısında 100-150 baz puanlık faiz indirimi mümkünlüğünün arttığını fiyatlıyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına nazaran mal kümesinde enflasyon aylık yüzde 2,54 arttı yıllık enflasyon yüzde 39,05’e indi. Hizmet kümesinde aylık enflasyon artışı yüzde 1,61’e kadar gerileyerek evvelki aylardaki yüksek seyrinden sıyrıldı, yıllık hizmet enflasyonu yüzde 67,89 hesaplandı.
Taze zerzevat ve meyve tesirli oldu
Kasımda besin ve içecek kümesinde aylık enflasyon yüzde 5,1 arttı ve manşet tüketici enflasyonunu 1.23 puan arttırdı. Bilhassa işlenmemiş besinde aylık yüzde 9 ile taze zerzevat ve meyvelerde yüzde 18 fiyat artışları besin kümesinde yüksek enflasyonun gerçekleşmesine neden oldu. Taze meyve ve sebzelerde yıllık enflasyon yüzde 91,16’ya yükseldi. Giysi ve ayakkabı kümesinde başlayan indirimlerin tesiriyle aylık yüzde 0,25 düşüş yaşandı, konut kümesinde yüzde 2,4 aylık artış manşet enflasyonu 0.4 puan arttırdı. Konut eşyası kümesi yüzde 2,81 artışla manşet enflasyonu 0.21 puan üst çekti. Öteki harcama kümeleri sıhhat kümesi yüzde 2,69, haberleşme yüzde 1,88, cümbüş ve kültür yüzde 2,88 artarken manşet tüketici enflasyonuna manalı bir tesirde bulunmadı.
Kira enflasyonunda yüksek seyir
Merkez Bankası’nın hem Enflasyon Raporu’nda, hem PPK özetlerinde hem de Lider Fatih Karahan’ın sunumlarında dikkat çektiği ve denetim alanı dışında olduğunu belirttiği kira enflasyonu ise yükselişini kasımda sürdürdü. Kira enflasyonu kasımda yüzde 4,18 artarken yıllık kira enflasyonu yüzde 109 ile yüksek seyrini korudu. Yurtiçi üretici fiyatları endeksi (Yİ-ÜFE) kasımda aylık yüzde 0,66 artış gösterdi.
Borsa İstanbul coşkulu karşıladı
TÜİK verisi sonrasında Borsa İstanbul piyasası hareketlendi. Bankacılık endeksi yüzde 4,5’in üzerinde yükseliş yaşarken BİST100 endeksi ise yüzde 2’nin üzerindeki yükseldi. Mali endeks yüzde 2,8, likit bankacılık endeksi yüzde 4 üzerinde getiri sağladı. Pay senedi piyasasının beklentiyi aşan dataya karşın Merkez Bankası’nın alanı olduğu için 26 Aralık PPK toplantısında faiz indirim döngüsüne başlayacağını fiyatladığını belirten uzmanlar bilhassa bankacılık endeksinin bu periyotta öne çıkabileceğini kaydetti.
Dezenflasyon devam edecek
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, toplumsal medya hesabından yaptığı açıklamada, iktisat programına duyulan itimat sonucunda dezenflasyon sürecini tesis etmeyi sürdürdüklerini tabir ederek, “2024 Mayıs ayına nazaran yıllık enflasyondaki azalış 28.4 puana ulaşmıştır” dedi. Yılmaz, hizmet enflasyonunda ekimde besbelli bir halde başlayan yavaşlamanın, kasımda da devam ettiğinin görüldüğünü vurguladı.
Hizmet enflasyonunda ara kat ettik
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada “Kasımda yıllık enflasyon yüzde 47,1 gerçekleşti, mayısa nazaran gerileme 28,4 puan oldu. Son iki aydır yüksek seyreden besin enflasyonuna karşın yıllık mal enflasyonu yüzde 40’ın altına geriledi. Hizmet enflasyonu aylık yüzde 1,6 ile 2021 Kasım ayından bu yana en düşük düzeyinde gerçekleşti ve yıllık hizmet enflasyonundaki düşüş eğilimi devam etti. Hizmet enflasyonundaki gerileme ve uygunlaşan enflasyon beklentileri katılıkları azaltmada değerli aralık kat ettiğimizi gösteriyor.”
UZMANLAR 150 BAZ PUANLIK BİRİNCİ İNDİRİMDE KONSENSUS OLUŞTURUYOR
Bu kaideler altında indirimle toplumu ikna etmesi zor
Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selva Demiralp: Bugün gelen data sonrası yılsonu enflasyonunun yüzde 45’in üzerinde kalma ihtimali arttı. Bu durumda TCMB’nin geçen ayki enflasyon raporunda verdiği 2024 enflasyon iddiasının gerçekleşme ihtimali azalıyor. TCMB’nin bu kurallar altında bir faiz indirimine gidip bunun 2025 yıl sonu gayesi ile dengeli olduğuna toplumu ikna edebilmesi çok sıkıntı olur. Zati son derece yüksek bir seyir izleyen gerçek dal ve hanehalkı enflasyon beklentileri daha da katılaşır. Erken gelecek 2-3 puanlık sembolik bir faiz indiriminin ekonomik büyümeye de kayda paha bir tesiri olmayacaktır.
Aralıkta faiz indirimi mümkünlüğü arttı
TOBB ETÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatih Özatay: Kasım enflasyon verisi sonrası Merkez Bankası’nın siyaset faizi indirim mümkünlüğü arttı. Kasım enflasyonu yüzde 2,24. 2025 enflasyon kestirimi (hedefi ) yüzde 14 iken, Merkez Bankası bu iddia ile uyumlu üçüncü çeyrek aylık ortalama enflasyon kıymetinin (mevsim hareketlerinden arındırılmış olarak) yüzde 1,5 olduğunu belirtmişti. Maksat artık yüzde 21 ancak bu maksatla uyumlu bir aylık enflasyon kıymeti bilebildiğim kadarıyla açıklanmadı. Maksattaki değişikliğin şiddetini dikkate alarak kasım ve aralık enflasyonlarının mevsim tesirinden arınmış kıymetlerinin üst sonu olarak yüzde 2,25’i belirleyebiliriz. Haydi en fazla yüzde 2,5 olsun. Mevsim tesirinden arınmış olarak yüzde 2,5’in, bilhassa de yüzde 2,25’in altında gelirse faiz indirim mümkünlüğü daha da yükselir demiştim. Gelen data de bu paralelde. Enflasyon beklentilerindeki düşüşe (düzey yüksek olsa da) ve tüketim harcamalarının bir çeyrek öncesine nazaran azalmakta olduğuna da dikkat. İki kıymetli temel enflasyon göstergesi (B ve C) yüzde 1,5 arttı. Bu da olumlu.
150 baz puanla döngü başlayacaktır
Virtus Glocal Yönetici Ortağı Dr. İnanç Sözer: Manşet sayılar enflasyonda yavaşlamanın sürdüğüne işaret ederken, ayrıntı datalar taze meyve zerzevat haricinde faiz indirimlerine başlamaya fırsat verecek bir düzgünleşme gösteriyor. TCMB’nin kısa müddette biriktirdiği yüksek rezervle TL’ye dair risklerin hafiflemiş olması, faizlerdeki indirim sürecinde uygulanmasını beklediğim daha sıkı faiz dışı siyaset duruşu ve destekleyici maliye siyaseti sayesinde 26 Aralık’taki toplantılarda yakın vakitte konsensüse dönüşmesini beklediğimiz 250 baz puanın sonlu altında 150 baz puanlık bir indirimle bu döngünün başlayacağını varsayım ediyorum. TCMB bu türlü bir adımla faiz indiriminin normalleşmeden ibaret olduğunu vurgulayacak ve fiyatlama davranışlarının düzelmesi halinde daha yüksek montanlı bir indirime de kapıyı aralayacaktır.
150 baz puan ile temkinli başlangıç âlâ olur
QNB Baş Ekonomisti Erkin Işık: Besin yüksek gelmiş. Onun dışında çekirdek temel eğilimi geçen ayki üzere hesaplıyoruz. Enflasyon beklentilerinde olumsuz gelişme olmazsa Aralık ayında faiz indirimi olacağını düşünüyorum. İndirimlere 150 baz puan ile daha temkinli bir başlangıç yeterli olur. Sonraki kararlar, minimum fiyat artışı ve sene başında kamu denetimindeki fiyatlardaki artışların enflasyon eğilimine ne kadar tesir edeceği değerli olacaktır.
Yıllık enflasyon hudutlu da olsa oyun alanı açıyor
Deniz Yatırım Strateji ve Araştırma Genel Müdür Yardımcısı Orkun Gödek: Açıkçası bizim kıymetlendirmemiz, eylül ayından bu yana sık sık lisana getirmeye çalıştığımız üzere, 2024’ün son çeyreğinde, rastgele bir noktada, muhtemelen yıl bitmeden, siyaset faizinde aşağı taraflı ayarlama yapılabileceği halindeydi. Eylül, ekim ve kasım PPK notları, Enflasyon Raporu sunumu ve takip edilen başka iletiler, bu istikamette şekillenen niyetlerimizi vakit içerisinde birçok sefer teyit etti. Keza son olarak açıklanan kasım ayı tutanaklarını da eklemek gerek. Enflasyonun ana eğiliminde bir ölçü ivme kaybı var. Yıllık enflasyonun siyaset faizinin aşağısına kayması da burada hudutlu da olsa oyun alanı açıyor. O nedenle TCMB’nin faiz indirimi adımı atmak istemesi, bilhassa “sinyal etkisi” açısından anlaşılabilir. Öte yandan, iktisattaki yavaşlama biraz daha istenir ve 2025’in birinci çeyreğine dek uzamasına müsaade verilirse, buradaki olası adım ötelenebilir. Biz, bu noktada olduğumuz kanaatinde değiliz. Artık geriye iki kıymetli başlık kalıyor ki TCMB’nin ince bağlantı düzeneğini mutlak surette buralarda işletmesi gerekiyor: i) atılacak birinci faiz indirimi adımının boyutuna dair irtibatın Aralık PPK’sı öncesinde kurulması lazım. Piyasa ve beklenti volatilitesini yönetmek ismine kıymetli. 100-150-200-250 baz puan üzere geniş yelpazede konuşulabilir ortam kelam konusu. ii) dezenflasyon süreci hala daha zorluklarla müsabaka riski taşıyor. Beklenti kanalı, portföy akımlarının seyri, gerçek faiz üzere başlıklar yol üzerinde duraklama-belki aylık dataya nazaran faiz ayarlama zarureti doğurabilir. O nedenle bunun, bir döngüden fazla, şartlara nazaran ayarlama süreci olacağının da irtibatı kurulmalı. 2025’in en kıymetli sorusu, yüzde 30’lu düzeylerdeki olası enflasyon yapışkanlığının gücü üzerinden şekillenecek. Ya takılacağız ya da her şeyin yolunda gittiği senaryoda yüzde 20’ler fazına geçeceğiz.
Önce 100-150 sonra 200 baz puan indirim
BBVA Türkiye ve MENA Stratejisti Tufan Cömert: Kasım ayı enflasyonuna iki formda bakabiliriz: Optimist bakış açısı ile enflasyon beklentilerin hafif üzerinde olmakla birlikte, çekirdek ve hizmet enflasyonu düşüyor, bunlar TCMB’nin dikkat çektiği hususlar. Aralık enfl asyonu da yüzde 3 altında kaldığı sürece yıllık enflasyon tekrar düşecek (Aralık 2023 %2.93 idi). Bu durumda kasım ayı toplantısı sonrası TCMB’nin verdiği hafif huzursuz faiz indirim sinyali hala geçerli olabilir. Ancak bundan üç dört ay evvel piyasa kasımdan başlayarak 2025 yaz aylarına dek her toplantıda 250 baz indirim beklerken, artık bu beklenti de törpüleniyor. Aralık için fiyatlamalar 100-150 baz puan indirim, sonrasında ise siyaset faizi tekrar her toplantıda 200 baz puan inecekmiş üzere. Berbat haber ne? Enflasyondaki düşüş güç, sancılı ve muhtemelen beklenenden yavaş olacak. Bu yılı yüzde 45 üzerinde bitirecek üzere görünüyoruz. Şu anda TCMB’nin 2025 sonu kestirimi yüzde 21 iken piyasa yüzde 25 bekliyor, fakat burada da yüzde 25 fazla optimist olabilir. Ocak ayında yapılacak mutat artırımlarla enflasyonun yüzde 4 üzerinde gelmesi mümkün. Bu durumda da yıllık enflasyon tekrar baz tesiri ile düşecektir lakin sene sonu enflasyonu ve bence daha kıymetlisi 2025 ortalama enflasyon sayısı üzerindeki riskler daha da artacak.