Ekonomim’den HÜSEYİN GÖKÇE’nin haberine nazaran Emekli aylıklarının hesaplanmasına kullanılan formül uyarınca, 2024 yılında emekli olacak bir sigortalının aylığının 2025 yılındaki emekliliğe nazaran en az yüzde 30 daha fazla olması yüzbinlerce kişinin yılbaşından evvel emeklilik dilekçesi vermesine yol açacaktı.
Ekonomi idaresi bunun önüne geçmek için hazırlıklara başladı. Bulunan formül, hak ettiği halde emekli olmayanların emekli aylıklarında kayıp yaşanmaması üzerine kurulacak. Düzenleme, aylıklarda enflasyon kaynaklı farkın oluşmayacağı düzeye gelene kadar yürürlükte olacak. Hacı Bayram Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Dr. Okan Güray Bülbül, maaşlar ortasındaki farkın 2030 yılına kadar süreceğini bildirdi.
“Hem giderdeki artışı hem de eleman kaybını önlemek amaçlanıyor”
Bu durum 15 milyonun üzerinde şahsa emekli aylığı ödeyen SGK’nın zati problemli olan aktüeryal istikrarında bozulmaya yol açması bekleniyor. Yanı sıra gerek kamuda gerekse özel bölümde yetişmiş eleman düşüncesinin yaşandığı bir periyotta, deneyimli elemanların ayrılmasının da değerli bir handikap olacağı belirtiliyor.
Emekli aylıkları hesaplanırken güncelleme katsayısı evvelki yılın enflasyon verisine nazaran hesaplanıyor. 2024 yılında enflasyon 2023’e nazaran daha düşük olacağı için 2024’te hesaplanacak emekli aylığı 2025 yılında hesaplanacak aylığa nazaran daha yüksek olacaktı.
Bu kapsamda iktisat idaresinin emekliliğini geciktirecekler için hak kaybı oluşmamasını sağlayacak bir formül üzerinde çalıştığı öğrenildi. EKONOMİ’nin edindiği bilgilere nazaran ilgili kanunun maaş bağlama temellerini düzenleyen kararlarında bir değişiklik yapılacak.
Bu değişiklik emekliliğe hak kazanan bir sigortalı hangi tarihte emekli olursa olsun, hak kazandığı tarihten itibaren geçen müddette hangi yıl emekli aylığı daha yüksek olacaksa maaşı o yılın güncelleme katsayısına nazaran hesaplanacak.
Enflasyon tek haneye düşene kadar yürürlükte kalacak
Sigortalıların emekli aylıklarındaki farkların çok değerli bir kısmı hesaplama öncesi yılın enflasyon oranından kaynaklandığı için, yapılacak düzenlemenin temelini de bu farklılığın giderilmesi oluşturacak. Bulunacak bu formül de enflasyon tek haneye düşene kadar, yani emekli aylıkları hesaplamasında enflasyonun tesirinin olmayacağı periyoda kadar devam edecek. Öteki bir tabir ile örneğin 2024 yılında emekliliğe hak kazanan bir sigortalı için 20 bin lira aylık hesaplanıyorsa, yılbaşına kadar rastgele bir yasal düzenleme yapılmazsa bu kişi dilekçesini 2025 yılında vermesi halinde o tarihte 14 bin lira emekli aylığı bağlanacak.
Düzenleme olmazsa 2026’da da birebir sorun yaşanacak
Eğer harikulâde bir gelişme olmaz ve enflasyon OVP’de öngörülen doğrultuda gerçekleşirse 2026 yılında yüzde 17,5’e gerileyecek. 2025 yılına ait bilgiler muhakkak olmamakla birlikte 2025 yılında emeklilik dilekçesini verenlerin aylığı tekrar evvelki yılın enflasyon farkı sebebiyle 2026 yılında dilekçe vereceklere nazaran misal oranlarda yüksek çıkacak ve yeniden SGK önünde birebir yığılma yaşanacak.
Hangi yıl yüksekse aylık o yıla nazaran hesaplanacak
Bulunun formüle nazaran 2024 yılında emekli olmaya hak kazanan bir kişi şayet dilekçesini 2026 yılında verirse, emekli aylığı; 2024-2025-2026 yıllarındaki katsayılara nazaran farklı başka hesaplanacak. Yapılan hesaplamaya nazaran hangi yıla ait aylık daha yüksek çıkarsa, aylık o yılın datalarına nazaran hesaplanarak bağlanacak.
Duzenlemeyi zarurî kılan sebepler
Öte yandan emekli aylığı hesaplama yollarında bir değişiklik yapılması zorunluluğunun iki temel münasebeti bulunuyor. 2024 yılında yaşanacak muhtemel bir yığılmanın bütçeye ve SGK’nın aktüeryal istikrarlarına iki taraflı olumsuz bir tesir yaratacağı biliniyor. Bir yandan hala çalışmakta olan bireylerden sigorta primi alan SGK, bunlar emekli oldukları takdirde bu primden yoksun kalacağı üzere bütçesinden yüzbinlerce bireye daha emekli aylığı ödemeye başlayacak. İkinci münasebet ise Türkiye’de şu anda patronların yakındığı sorunların başında gelen yetişmiş eleman eksikliği. Her ne kadar emekli olanların değerli kısmı aylıkları yetmeyeceği için tekrar bir işte çalışacak olsalar da nihayetinde birçok işletme ve kamu kurumunun deneyimli elemanı işten ayrılacak. Bu düzenlemenin hayata geçirilmesi halinde sigortalıların emekliliklerini erteleyerek bir müddet daha çalışacakları öngörülüyor.
Bulbul: Bu fark 2030 yılına kadar devam eder
Öte yandan Hacı Bayram Veli Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Okan Güray Bülbül, EKONOMİ’ye yaptığı değerlendirmede ayrıntıları şimdi netleşmeyen düzenlemenin ana çizgileri prestijiyle olumlu olduğunu lakin yıllara nazaran emekli aylıklarında oluşacak farkların 2030 yılına kadar devam edeceğini bildirdi.
Güray’ın verdiği bilgilere nazaran 2024 yılında dilekçesini verecek bir sigortalının emekli aylığı hesaplanırken, güncelleme katsayısı ile bulunan aylığa 2023 yılı Ocak ve Temmuz aylarında verilen toplam yüzde 86 artırım da eklenecek.
Aynı kişi dilekçesini 2025 yılında verirse güncelleme katsayısı ile bulunan pahaya 2025 yılında verilecek muhtemel yüzde 10-15’lik fark eklenecek. Öbür bir söz ile 2024 yılı prestijiyle emekli olacakların ödedikleri primler 2023 yılı güncelleme katsayısı kullanılarak 2024 yılına getirilecek. Daha sonra buna 2024 yılında verilen Ocak ve Temmuz artırımları ek edilecek.
Aynı kişi 2025 yılında emekli olursa, primleri 2024 yılı güncelleme katsayısı kullanılarak 2025 yılı Ocak ayına getirilecek ve bunlara yalnızca 2025 yılı Ocak ayındaki artırım uygulanacak.
Bülbül, yıllar prestijiyle değişkenlik gösteren enflasyon kaynaklı hesaplama farklılığının 2030 yılına kadar ortadan kalkmayacağını kaydetti.