Ekonomim’den MEHMET KAYA’nın haberine nazaran Türkiye’de sigortalı çalışan sayısında artış sürse de aktif/pasif oranı geriliyor. 58 vilayette yıl başına kıyasla aktif/pasif oranında bozulma görüldü. Aktif/pasif istikrarı aylık ve gelir alan bireylerin “dosya sayısı”na nazaran ölçülüyor.
Aynı belge üzerinden eş, çocuk üzere birden fazla kişi aylık alabildiği için iki başka data açıklanıyor. SGK datalarında yıllara nazaran istatistiki manada aktif/pasif istikrarında bozulma haziran itibariyle 1,63’e geriledi. Yıl başında bu oran 1,6’ydi. Belge sayısı dışında, kişi sayısına bakıldığında da benzeri tablo ortaya çıkıyor. 2023 sonunda 1 emekli-gelir alan bireye karşılık, 1,58 çalışan bulunuyordu. Haziran sonunda ise bu oran 1,55’e geriledi.
Yıllara nazaran bakıldığında, SGK datalarında 2009-2017 ortasında 2 yıllık kısmi bir düşüşe karşın aktif/pasif oranında güzelleşme görülmüş hatta, 2022 yılında 1 emekliye karşılık 2,1 çalışana ulaşılmıştı. 2023 ve 2024’te ise EYT düzenlemesiyle emekli sayısı daha süratli arttı ve istikrar tekrar 1,63’e geriledi. EYT evvel ile kıyaslandığında aktif/pasif istikrarında 0,5 puanlık düşüşe ulaşılıyor.
“Denge daha da bozulabilir”
Öte yandan yüksek enflasyon nedeniyle bu yıl emekli olacaklara 2025’te emekli olacaklara kıyasla daha yüksek aylık bağlanacak olması da çoz sayıda kişinin yığılmasına neden oldu. Hükümet kanadından aylık bağlama oranlarında süreksiz bir uygunlaştırma yapılabileceğine dair iletiler gelse de taahhüt nitelikli bir kelam şimdi verilmedi. Çalışan kişi sayısına, emekli aylığı alanların oranlanması, toplumsal güvenlik sisteminin gelecek sıhhati açısından değerli göstergelerden biri. Genel olarak 1 emekliye karşılık 2 çalışanın üzerinde olunması riskin az olduğunu gösteriyor. Gelecek perspektifi ise nüfusun yaş piramidine nazaran yapılıyor. Türkiye’de son devirde genç nüfusu oranında durağanlık başladı. 2030’lu yıllardan itibaren genç nüfus avantajı ortadan kalkacak. Her ne kadar uzmanlar emeklilik yaşının ilerletilerek sorunun çözülebileceğini belirtse de 2008’de yapılan düzenleme ile uzun mühlet çalışmanın avantajının ortadan kalkması, çalışanların acilen emekli olmak istemesinde etken oluyor.
Aktif/pasif istikrarındaki bozulmanın gelecek periyotta artabileceğine yönelik göstergelerden biri de vilayetler bazında bakıldığında da yıl başından bu yana 58 vilayette bu istikrarın bozulması oldu. Bilhassa istihdamın ağır olduğu vilayetlerde düşük de olsa bozulmanın devam ettiği gözleniyor.
EKONOMİ’nin SGK bilgilerinden derlediği sayılara nazaran, Türkiye’de belge bazında aktif/ pasif istikrarı ortalarında İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Gaziantep, Adana, Sakarya, Bursa üzere sanayi ağır, nüfus olarak da yüksek vilayetlerin de olduğu 58 vilayette aktif/pasif oranında 0,01 puan ile 0,28 puan ortasında bozulma gözlendi Üç vilayette oran sabit kalırken, 20 vilayette güzelleşme oldu.
İyileşme olan vilayetler, turizm ağır Aydın, Antalya ve Muğla ile sarsıntı nedeniyle toparlanma müddetinde bulunan Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya, Hatay üzere vilayetlerde ağırlaştı. Bunların dışında, Edirne, Rize, Trabzon üzere vilayetlerde düzgünleşme oldu. Aktif/pasif oranında güzelleşme 0,01 puan ile turizmde âlâ bir periyot geçiren Antalya’nın düzgünleşme puanı olan 0,31 puan ortasında oluştu.
6 vilayette çalışandan fazla emekli var
2024 haziran ayı itibariyle Türkiye’de 6 vilayette aylık-gelir alan kişi sayısının, çalışan kişi sayısından fazla olduğu görüldü. Bu vilayetler Balıkesir, Çorum, Giresun, Sinop, Zonguldak, Bartın olarak sıralandı. Aylık alan kişi sayısı, anne-kız üzere tek bir evraktan hak sahibi olarak aylık-gelir alanları kapsadığı için evrak sayısından daha yüksek.