TRT Haber özel röportaj konuğu olan Dağlıoğlu, Türkiye’nin 2024-2028 devrini kapsayan Memleketler arası Direkt Yatırım Stratejisi’ne ait soruları cevapladı.
Dağlıoğlu, açıklamasında şunları kaydetti;
Türkiye Yatırım Ofisi’nin yeni stratejisi neden kıymetli?
Sayın Cumhurbaşkanımızın imzaladığı bir genelgeyle bu gece Resmi Gazete’de yeni strateji evrakımız yayınlanmış oldu. Bir evvelki ulusal stratejimizi biz 2021-2023 yılları devri için hazırlamıştık. Artık önümüzdeki 5 yıllık devri kapsayan bir strateji dokümanı hazırladık. Bu niçin kıymetli? Niçin değerliyi tanımlamak için öncelikle memleketler arası direkt yatırımlar Türkiye için niçin kıymetli tahminen buna değinmek lazım. 2003 yılından bu yana Türkiye 260 milyar doların üzerinde bir yatırım çekti yani spesifik olmak gerekirse 262 milyar dolar. Bu yatırımlar öncelikle, Türkiye cari açık veren bir iktisat ve bu cari açığı finansmanı her vakit konuştuğumuz bir mevzu ve milletlerarası direkt yatırımlar tarifi gereği uzun vadeli sermaye olduğu için burda direkt altyapı yatırımları, üstyapı yatırımları, Türkiye’de direkt fabrika kurulması, servis dalına, hizmetler kesimine yatırım üzere alanları içerdiği için cari açığı finansmanında en nitelikli, en kaliteli, en sağlıklı sistemlerden biri olarak görülür.
Uluslararası literatürde de baktığımız vakit 2003 yılından bu yana Türkiye’deki bu milletlerarası direkt yatırımlar cari açığının yüzde 40’ını finanse etmiş. Bir öbür boyutu da bu yatırımların Türkiye’de ürettiği katma kıymet. Artık biz milletlerarası yatırımcılarla Türkiye’yi anlatırken Türkiye’nin yüksek büyüme suratından bahsediyoruz. Türkiye 2003 yılından bu yana yıllık ortalama büyüme oranı olarak yaklaşık yüzde 5,3 civarında. 2003’ten bu yana bu bir yandan yatırımcılar için çok cazip bir faktör ancak bir yandan unutmamak lazım ki bu büyümenin içerisine de memleketler arası direkt yatırımcıların da katkısı var. Türkiye’deki özel kesim istihdamının yüzde 8,8’ini milletlerarası direkt yatırım sermayeli şirketler yapıyorlar. Tekrar baktığımız vakit Türkiye’nin ihracatının kabaca yıllık ortalama olarak yüzde 30’unu milletlerarası direkt yatırımlar yapıyor.
Dünyada UDY gelişmeleri ne istikamette, ne üzere trendler gözlemliyorsunuz?
Dünyada maalesef makroekonomik belirsizlikler olduğu üzere jeopolitik belirsizliğin de olduğu bir periyottan geçiyoruz. Maalesef bunların da azalacağına dair çok bir müspet gösterge yok. İkinci bir mevzu bütün ekonomik faaliyetleri şekillendiren kimi dönüşümlerden geçiliyor. İşte çok sıklıkla konuştuğumuz bu ikiz dönüşüm dediğimiz yeşil dönüşüm ve dijital dönüşüm aslında bütün ülkelerin bütün şirketlerin ve aslında bireylerin de ekonomik hayatını tekrardan şekillendiriyor. Bunların sonucu olarak hem dünyadaki jeopolitik gelişmeler, makroekonomik gelişmeler ve bu bir kadro ekonomik faaliyetleri etkileyen temel trendlerin dönüşümünün sonucunda da dünyadaki temel olarak bütün tedarik zincirlerinde bir değişiklik gözleniyor.
Buradaki değişikliğin aslında temel ekseni de biraz globalleşmenin aksine döndüğü bir çerçeveden bahsediyoruz. Yatırım stratejilerinde, siyasetlerinde ülkesel yahut bölgesel siyasetlerin öne çıktığını görüyoruz. Burada neden bahsediyoruz, somut örnek vermek gerekirse Amerika mesela bir enflasyon azaltma kanunu diyerek çok büyük teşvikler veriyor. Birtakım mega projeleri ülkesine çekmek için yarı iletkenler alanında, yenilebilir güç alanında vesaire veya Avrupa Avrupa Birliği olarak daha bölgesel bir atılım olarak yeni birtakım yatırım teşvik paketleri açıklayarak o yatırımların kendi bölgesinde olması üzere kimi inisiyatifler alıyor. Yahut memleketler arası sermayeli şirketler o “multinational” dediğimiz çok uluslu şirketler daha tedarikte daha bölgesel alanlarda daha yakın coğrafyadan tedarik etme yahut dost ülkeden tedarik etme üzere kimi siyasetler izlemeye başlıyor.
Bunların hepsi aslında o milletlerarası yatırımları tekrardan şekillendiren gelişmeler oluyor. Bunlar ana akımlar. 2008 yılındaki global ekonomik krizden evvel yaklaşık 2 trilyon dolara yaklaşan bir dünyada sermaye hareketi vardı. Bu krizden sonraki yıllarda birden süratle 1,5’ların altına düşmüş oldu. Pandemiden evvel dünyada tekrar bu yatırım hareketleri 2018-19 yıllarında yeniden tekrar 2 trilyon dolar düzeyine çıkarak aslında çok büyük bir gelişme gösterdi. Ancak pandemi ile birlikte bu tekrardan çok süratli bir biçimde düştü. 1 trilyon dolar düzeyine kadar çekilmiş oldu. Pandemiden sonraki yıllarda da hala 1,4 trilyon dolar civarında kalıyor. Yani aslında geçmişte gördüğümüz o çok yüksek hacimli yatırım hareketlerini görmüyoruz. Bütün bu global gelişmelerin aslında birazcık yatırımları da yavaşlatan tesiri var.
Strateji dokümanında bilhassa coğrafik bir odak koyduk. Biz bu coğrafyaya gelen yatırımların yüzde 12’sini almayı hedefliyoruz. Burada bahsettiğimiz rekabet coğrafyasına da tahminen ona değinmek lazım Zira bu dünyadaki temel birtakım trendleri anlamak değerli olmakla bir arada aslında birazcık bizim kendi rekabet coğrafyamızdaki yani, Latin Amerika’daki yatırım karar dinamikleri ile Türkiye’ninki çok farklı oluyor. Türkiye 2003 yılından bu yanaki yatırımlarda bu coğrafyadaki en fazla yatırım çeken 2. ülke. Yani bu manada başardık. Polonya burada 1. ülke olarak dikkat çekiyor. Olağan onun daha farklı dinamikleri var. Avrupa’ya çok yakın olmanın bir grup avantajları olmakla birlikte Türkiye bu manada mutlaka yeterli bir pozisyonda. Biz rekabet coğrafyamızı hedefleyip, belirleyip bu alanda hangi nitelikli alanlarda yatırım çekeceğimizi, bu strateji evrakıyla de ortaya koymuş oluyoruz. Global trendlerin gelişmelerin ışığında dünyadaki gerçeklikle hakikat orantılı olarak bu gayeleri koyduk,
Strateji kapsamında Türkiye’nin hedeflediği nitelikli yatırımlar nelerdir?
Sürdürülebilirlikle ilgili, yeşil dönüşümle ilgili yatırımlar bizim için vazgeçilmez. Türkiye dünyada rekabetçi bir iktisat. İhracatımız 250 milyar doların üzerinde. Bu ihracatın kabaca yarısını Avrupa’ya, Amerika’yı eklersek yüzde 60’ını çok gelişmiş ülkelere ve sofistike bir pazar talebi olan ülkelere yapıyoruz ve bu yeşil dönüşüm bunları etkiliyor. İşte Avrupa’daki yeşil mutabakat’tan bahsediyoruz .izim için ülkemizin önündeki kıymetli testlerden biri bu dallarımızı bu yenirekabet devrine hazırlamak. Biz de milletlerarası direkt yatırım çekerken artık ülkemizin stratejisi ile paralel olarak yeşil dönüşüme katkı sağlayacak. Bizim sürdürülebilirlikteki o rekabette daha ön plana geçmemizi sağlayacak yatırımları çekmeyi hedefliyoruz. Esasen geçmişte de biz bu alanda yatırımları çekiyorduk.
Daha çok dijital yatırım çekmeyi hedefliyoruz. Yeniden geçmişte zati çekiyorduk. Bizim dallarımızın dijital dönüşümüne katkı sağlayacak alanlarda yatırım yapıyorlar. Biz burada daha fazla gaza basmamız gerektiğini düşünüyoruz. Türkiye’nin yaklaşık artık 110 gigawatt’a yakın bir kurulu gücü var. Bunun kabaca yüzde 55’i yenilebilir kaynaklardan geliyor. Sayın Cumhurbaşkanımızın 15 yıldır uyguladığı siyasetlerle aslında geldiğimiz bir basamak. Buradaki yenilebilir güç kaynaklarını 2035 yılında yüzde 65’e çıkmasını hedefliyoruz.