TCMB Başkanı Fatih Karahan, TBMM Plan ve Bütçe Kurulu’nda global iktisat, enflasyon, para siyaseti stratejileri ve aldıkları kararların finansal piyasalara tesirleri, Türkiye’de enflasyona dair tespitleri ve enflasyonu kısa vadede yükselten ögeler hakkında bir sunum yaptı. Karahan, sunumunun akabinde kurulda bulunan milletvekillerinin sorularını yanıtladı.
“Ekonomi çevirmesi için sıcaklara gereksinim mutlaka kelam konusu değil”
Karahan, sıcak para konusuna ait muhalefet vekillerinin sorduğu soruları ait geçmişe baktığımızda, devir periyot bu biçim yatırımlarda yabancıların bazen kazandığını bazen de kaybettiğini belirterek, “Bu yatırımın tabiatında var. Bunun dışında bakiyesi doğal ki devir periyot değişiyor. Fakat hiçbir vakit 20 milyar doları geçmedi swap bakiyesi. 16, 17, 18 milyar dolar civarında geziyor. Rezervinin düzeyini bugün açıkladım, 150 milyar dolar. 16, 17 milyar dolar burada epey küçük bir sayı olarak kalıyor. İkincisi de cari açının düzeyini de esasen sonunda gösterdim. O da 20 milyar dolar. Bu ayın açıklanan verisinde de 15 milyar dolara inmesi de bekleniyor. Yıl sonunda da bu civarlarda 20 milyar doların altında olacak. Geçen seneye nazaran epey düşmüş durumda. 60 milyar dolara yaklaşan bir görünümden kelam ediyorduk. İktisadın çevrilmesi için sıcakla paraya gereksinimimiz mutlaka kelam konusu değil. Bunu datalarla net bir biçimde söylemek istedim. Bunun muhtaçlığımız yok. Ancak doğal ki yatırımcı devir dönem buraya yatırım yapabilir” açıklamasında bulundu.
“Liyakat bizim için her şeyden önemli”
Merkez Bankası’ndaki atamalara ait sorulan soruları da yanıtlayan Karahan, “Liyakat bizim için her şeyden değerli. Bunu söylemek istedim. Atanan arkadaşlarımızın birçoğu daha evvel yöneticilik yapan banka yöneticileri. Biz atarken şahısların ne görüşünü biliyoruz ne siyasi eğilimini biliyoruz. Yalnızca performanslarına nazaran kıymetlendiriyoruz. Bazen yönetici olarak bazen de ferdî katkı verecek halde en uygun biçimde herkesten yararlanmaya çalışıyoruz. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası da aslında insan kaynağı olarak hakikaten Türkiye’nin en güçlü kurumlardan biri. Bunu da bu doğrultuda söylemiş olayım” dedi.
“KKM’de 100 milyar dolarlık bir azalma kelam konusu”
Kur Muhafazalı Mevduata (KKM) ait konuşan Karahan, 2023 yılı Ağustos ayında KKM bakiyesinin 143-145 milyar dolar civarda olduğunu belirterek, “Şu anda KKM bakiyesi 45 milyar doların altından indi. Yani yuvarlarsak 100 milyar dolarlık bakiyede bir azalma kelam konusu. Bunun kademeli olması da değerliydi, rezerv görünümümüz de o vakit çok farklıydı. Bu nedenle biz bunu düzenlemeler yolunda yaptık ve bu düzenlemeleri periyot devir gözden geçirerek yaptık. Bankalara verdiğimiz gayeleri ince ayarlar yaparak yaptık. Bugüne kadar da makro finansların istikrarını bozmadan, hatta tam zıddını güçlendirerek bir taraftan rezerv biriktirirken bir taraftan da bir KKM bakiyesini hakikat oranda Türk Lirasına çevirerek gerçekleştirdik” sözlerini kullandı.
“KKM, bakiyesi azalarak gelişmeler çerçevesinde devam edecek”
KKM’nin neden bitirilmediğine ait de konuşan Karahan, “Şu anda bakiyeyi bu basamak için hakikat bulmuyoruz. Biraz daha azalması gerekiyor. Bu süreci biraz daha yönelttikten sonra değerlendirmemizi yine yapacağız. Ancak bir mühlet daha bu düzenlemeler devam edecek. KKM, bakiyesi azalarak gelişmeler çerçevesinde devam edecek. Bunun kar ziyan konusu konuşuldu. Geçen yılın esasen zararın ne kadarının KKM’den olduğunu şeffaf bir halde açıkladık. Bunun bir süreci var. Bir bağımsız kontrolden de geçmesi gerekiyor. Biz o yüzden yıl içinde bir kar ziyanla ilgili sayı vermiyoruz. Yalnızca aydan aya bakiyeyi veriyoruz” formunda konuştu.
“Eylül ayı enflasyonu beklentilerimizin üzerinde geldi”
TÜİK tarafından açıklanan Eylül ayı enflasyonuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan Karahan, Merkez Bankası’nın TÜİK ile birebir metodolojiyi kullanarak alandan data toplayarak bir endeks hesapladığını kaydetti. Karahan, “Bu ay içinde topladığımız datalardan ulaştığımız sayı yüzde 2,5. Piyasa beklentisi ise yüzde 2,2. Beklentimizin biraz üzerinde geldi TÜİK enflasyonu. İşlenmemiş besin fiyatları bu ay beklentimizin üstünde geldi. Burada oynaklık epey yüksek. Birkaç aydır hayli düşük geliyordu işlenmemiş besin. Bu ay biraz yüksek geldi. Genel görünüme bakmak gerekiyor. Bunu Haziran ayında da söyledik. Haziran ayında enflasyon 1.6 geldi. Piyasa beklentisinin çok çok altındaydı. Tarih göstergeleri de olumlu seyrediyordu. İstediğimiz üzere olmasına karşın biz o vakit ‘tek bir yerden çıkarım yapmak yanlışsız olmaz’ demiştik. Enflasyon düzeyi yüksekken oynaklık yüksek olur. Bu dünyanın her yerinde böyledir. Aydan aya bazen yüksek bazen düşük gelebilir. İki istikametli oynaklık olur” değerlendirmesinde bulundu.
“Para siyasetinde atacağımız adımları 2025 ve sonrasındaki maksatları göz önünde bulunarak yapacağız”
Politika faiziyle ilgili yönlendirmelere ait konuşan Karahan, “Politika faizinde enflasyon yönelimine ve enflasyon beklentilerine bakıyoruz. Enflasyonun ana eğilimindeki düşüşe bağlı olarak para siyaseti duruşumuzu belirliyoruz. Burada natürel ki yurtiçi talepteki yavaşlama da enflasyon yöneliminde değerli. Fiyatlama davranışlarını takip ediyoruz. Bu da kıymetli. Enflasyon beklentileri alışılmış ki fiyatlama davranışlarını etkilediği ve harcama tarafını dilemediği için bizim için ehemmiyet arz ediyor. Münasebetiyle epey fazla sayıda bilgiyi gözden geçirerek kararlarımızı bu doğrultuda alıyoruz. Farklı bir enflasyonun ana eğiliminde olup para siyaseti duruşunu belirlerken burada yaşanacak besbelli ve kalıcı bir düşüşten emin olmak istiyoruz. Para siyaseti duruşu konusunda atacağımız adımları da yalnızca bu yılın maksatlarında değil 2025 ve sonrasındaki gayelerimizi göz önünde bulunarak yapacağız” diye konuştu.
“Enflasyonun yüksek olduğu periyotta sene başında iddia etmek epey zor”
Merkez Bankasıyla OVP’deki enflasyon kestirimlerinin farklı olmasına ait Karahan, “OVP’de yer alan varsayım bu sene için söylemek gerekirse; yüzde 40 ile 45. Bu da merkez bankası maksat bandının içinde. Enflasyonun bu kadar yüksek olduğu periyotta enflasyonun tam olarak kaç olabileceğini sene başında kestirim etmek epey güç. Bu yüzden band da değerli. Bandın içinde kalacağını düşünüyoruz. Bunu tabi ki daha kapsamlı değerlendirmemizi enflasyon raporunda yapıyoruz” dedi.
“ENAG TÜİK ve İTO dataları yeşil elma, kırmızı elma üzere farklı”
Karahan, ENAG, TÜİK ve İTO bilgilerinin birbirinden farklı olmasına ait, 3 endeksin farklı sistemlerde çalıştığını belirterek, “Bu 3 endeks birebir şeyi ölçmüyor. Büsbütün farklı şeyleri de ölçüyor. Birebir sayıları eklemek hakikat değil. Yani bir elma armut kadar farklı değil lakin tahminen yeşil elma kırmızı elma üzere. Birebir şey değil. Münasebetiyle birebir birilerini aylık olmasa da 12 aylık fazla, 6 aylık bazda takip etmesi yanlışsız. Fakat birebir tıpkı sayıları beklemek yanlışsız değil. Zira ölçtüğü şeyler farklı, yani topladığı fiyatlar farklı. Tıpkı eserlerin fiyatlarını toplanmıyor. Bölgeler farklı. İTO yalnızca İstanbul’da topluyor, TÜİK daha genel topluyor ve formül farklı. Mesela ENAG online topluyor. Onun için önemli farklılıklar var” bilgilerini paylaştı.
“Şu anda kupür çalışması yok”
Yeni banknotların basılıp basılmayacağını ait de değerlendirmelerde bulunan Karahan, şu sözlere yer verdi:
“Burada bir defa, Merkez Bankası olarak bankalar ne talep ediyorsa biz emisyon süreci çerçevesinde bunu kesintisiz olarak sağlıyoruz. Bankalar ATM’lere kendi tercihleriyle de doğrultusunda ve piyasa muhtaçlıkları doğrultusunda kupür yüklemesini yapıyorlar. Tedavüldeki kupür kompozisyonuyla ilgili, değerlendirdiğimizi söylemiştim. Biz bunu nakit dışı ödeme araçlarındaki gelişmeleri de kıymetlendirerek bir karar aldık ve şu anda kupür çalışması yok. Mevcut kupürlerle devam ediyoruz ancak devir dönem değerlendirmeler yapıyoruz.”
TCMB Başkanı Fatih Karahan’ın Plan Bütçe Kurulu sunumu, soru yanıt kısmının akabinde sona erdi.