Birinci kuruluş ismi “Türk Lisanı Konuşan Ülkeler İşbirliği Kurulu (kısaca Türk Keneşi-Türk Konseyi)” olan TDT’nin temelleri, 3 Ekim 2009’da Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye tarafından imzalanan Nahçıvan Mutabakatı’yla atıldı.
Ortak tarihi ve kültürel pahalara sahip Türk dünyasının entegrasyonuna hizmet etmeyi hedefleyen TDT, üye ülkelerle iktisattan siyasete, eğitimden kültüre, savunmadan güvenliğe, ulaştırmadan gümrüğe, turizmden spora kadar çeşitli alanlarda işbirliğinin tabanını oluşturmaya yönelik faaliyetler yürütüyor.
Halihazırda bölgesel ölçekte tanınırlığı artan TDT, 15 yılda toplamda 4,25 milyon kilometrekare toprağa ve yaklaşık 160 milyon nüfusa sahip üye ülkeleriyle Türk dünyasının jeopolitik pozisyonunu güçlendiren milletlerarası teşkilat haline geldi.
Yeni bir periyodun başlangıcı
İstanbul’da 12 Kasım 2021’de düzenlenen Devlet Liderleri 8. Doruğu’nda Türk Kurulundan “Türk Devletleri Teşkilatı” olarak ismini değiştirme kararı, milletlerarası arenada Türk dünyasındaki entegrasyon sürecinde yeni bir devrin başlangıcı halinde yorumlandı.
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkiye ve Özbekistan üzere 5 tam üyeden oluşan TDT’de Türkmenistan, Macaristan ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) “gözlemci” olarak yer alıyor.
Merkezi İstanbul’da bulunan TDT, Devlet Liderleri Kurulu, Dışişleri Bakanları Kurulu, her ülkeden gelen akil insanlardan oluşan Aksakallar Kurulu, Kıdemli Memurlar Komitesi ve Sekretaryadan oluşuyor.
Bunun yanı sıra TDT, Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA), Türk Akademisi ve Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY), Türk Yatırım Fonu, Türk Kültür ve Miras Vakfı üzere mevcut işbirliği düzenekleri için çatı kuruluş görevi görüyor.
TDT, Birleşmiş Milletler (BM) başta olmak üzere Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) ve Dünya Gümrük Örgütü (WCO) üzere çok sayıda kıymetli milletlerarası örgütle de paydaşlık yürütüyor.
Macaristan’ın başşehri Budapeşte’de temsilciliğini açan TDT, bu kararıyla gözlemci üyesi Macaristan’ın yanı sıra AB ile AGİT, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Vişegrad Kümesi üzere öteki kurumlarla bağlarını güçlendirmeyi ve teşkilatın Avrupa’daki görünürlüğünü artırmayı hedefliyor.
“Türk Dünyası-2040 Vizyonu Belgesi” ile geleceğe yönelik stratejik perspektiflerini belirleyen TDT, Türk dünyasında karşılıklı inanç ortamının pekiştirilmesini, siyasi dayanışmanın güçlendirilmesini, ekonomik ve teknik işbirliği imkanlarına ivme kazandırılmasını, beşeri münasebetlerin sağlıklı yapılara kavuşturulmasını, Türk dünyasının tarihi ve kültürel birikimlerinin en geniş formda kayıt altına alınmasını amaçlıyor.
TDT devlet liderlerinden “Türk Devri” sloganı
TDT Devlet Liderleri 10. Yıl Dönümü Doruğu vesilesiyle en son Kazakistan’da “Türk Devri” sloganıyla toplanan önderler, TDT bünyesinde, güvenlik alanında yakın eş güdüm ve işbirliğinin sağlanması için savunma endüstrisi ve askeri mevzularda daha yakın işbirliğini sürdürme kararı aldı.
TDT, 15 yılda yalnızca üye ülkelerin devlet kurumları ortasında değil birebir vakitte kardeş toplumlar ortasında da kaynaşmayı sağlamayı başardı.
Ortak kuruluşların yaptığı faaliyetlerle halkların ortak tarihi ve kültürel bedellere olan ilgisi artarken en son Türk Akademisinin Türk Dünyası Ortak Alfabe Komitesinin 34 harften oluşan Ortak Türk Alfabesi üzerinde uzlaştığına dair haberi ise Türk dünyasında büyük sevinçle karşılandı.
Kuruluşundan bu yana devlet liderleri seviyesinde 10 tepeye konut sahipliği yapan TDT, 11’inci doruğunu 6 Kasım’da Kırgızistan’da düzenlemeye hazırlanıyor.