Emeklilik hayali kuran binlerce kişi 2025’te hak kaybına uğramamak için kurumları dilekçe yağmuruna tuttu. 2024’te emeklilik dilekçesi verenlerin 2025’te verenlere nazaran yüzde 30 daha fazla maaş alacak olmasına ait tartışmalar hükümeti harekete geçirdi.
Hükümet, kamuoyunda tartışılan 2024 yılı ile 2025 yılı ortasında birinci kez emekli olacak çalışanlara bağlanacak emekli aylıkları ortasındaki oluşan yüzde 30 farkın giderilmesi konusunda çalışma başlattı.
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik ile Hazine ve Maliye Bakanlığı arasındaki yapılan görüşmelerin ekim ayı içinde somutlaştırılması, hazırlanacak düzenlemenin de Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulması bekleniyor.
ALTERNATİFLİ ÇALIŞMA MASADA
Sabah Gazetesi’nde yer alan habere nazaran emekli olacaklar ortasındaki maaş farkını ortadan kaldırmak için alternatifli çalışma yürütüldüğü öğrenildi. Masadaki formüllerden birinin de “güncelleme katsayısını muhakkak oranda sabitleme” olduğu belirtildi.
Sorunun temeli; güncelleme katsayısı hesabının aslını oluşturan TÜFE oranı ile emekli aylıklarına yapılan artış oranları ortasındaki farktan kaynaklanıyor. Bu fark her yıl ortaya çıkmıyor. Lakin enflasyonun yüksek olduğu yıllarda emekli aylıklarında önemli farklılıklar yaşanmasına yol açıyor.
KATSAYI 1.42 OLACAK
Yılın birinci yarısında emeklilik başvurusu yapıldığında bir evvelki yılın TÜFE ve büyüme oranları bilindiği için güncelleme sürecinin çarçabuk yapılabiliyor. Yılın ikinci yarısında emeklilik başvurusu yapıldığında TÜFE belirli olmadığı için bilhassa yüksek enflasyonun olduğu periyotlarda durum daha kıymetli hale geliyor.
5510 Sayılı Kanun’un 29. unsurunun son fıkrasında “Kanuna nazaran hesaplanan aylığın başlangıç tarihinin yılın birinci altı aylık periyoduna rastlaması halinde ocak ödeme periyodu için gelir ve aylıklara uygulanan artış oranı kadar artırılarak, yılın ikinci altı aylık periyoduna rastlaması halinde ise öncelikle ocak ödeme devri, daha sonra temmuz ödeme devri için gelir ve aylıklara uygulanan artış oranları kadar artırılarak sigortalının aylık başlangıç tarihindeki aylığı hesaplanır” sözü yer alıyor.
Eğer çalışan yılın birinci 6 ayında emekli olduysa bir evvelki yılın güncelleme katsayısı muhakkak olduğu için güncelleme süreci yapılacak ve akabinde emekli aylıklarına yapılan artış oranı kadar tartısı artırılacak ve ele geçecek emekli aylığı hesaplanacak.
Örneğin sigortalı 2025 yılı birinci yarısı içinde emekli aylığı başvurusu yaptı. TÜFE 2025-2027 OVP’de iddia edildiği üzere yüzde 41.5 ve büyüme de yüzde 3.5 olarak gerçekleşirse (41.5+1.05-yüzde 3.5’in yüzde 30’u) 2024 yılında uygulanacak güncelleme katsayısı 1.4255 olacak.
YÜZDE 86.1 ZAM
Eğer çalışan Aralık 2024’te emeklilik başvurusu yaparsa ne olacak? Şimdi 2024 yılı TÜFE oranı belirli olmadığı için hesaplanan aylığa 2024 yılı güncelleme katsayısı yerine emekli aylıklarına 2024 Ocak ve Temmuz periyodunda yapılan artış oranları başka ayrı uygulanacak ve müracaat tarihindeki aylık bulunacak. 2024 yılında emekli aylıklarına ocak ve temmuz periyodu olmak üzere iki kere artış yapıldı.
YÜZDE 30 FARK OLUŞUYOR
Farkın nedeni 2024 yılının güncelleme katsayısının 1.42 civarında olacak olması lakin emekli aylık artışlarının yüzde 86 civarında olmasından kaynaklanıyor. Emekli aylıklarında fark 1.8616 ile (yaklaşık) 1.42 ortasında kadar farklı olacak. Bu da yaklaşık yüzde 30 oranında bir fark manasına geliyor.
BİR ÖRNEK
Örneğin; Temmuz 1999 yılında işe girmiş bir çalışan 9180 prim günü var. 2024 yılı sonu TÜFE oranının yüzde 45 oranında gerçekleşmesi dikkate alındığında bağlanacak maaş 33 bin 518 TL’yi buluyor.
Aynı kişi 2025’te emekli olacaksa alacağı maaş güncelleme katsayısı ile çarpıldığında 25 bin 890’a düşecek. Ortada 8 bin TL üzere yüzde 30’u geçen bir fark oluşacak. Bu farkın kapanması lakin beş yıl sonra mümkün olabilecek.
ÇÖZÜM NE OLACAK?
Sorun lakin bir yasa değişikliği ile çözülebiliyor. Prim ve gün sayılarındaki değişiklik, seyyanen artırım ve güncelleme katsayısındaki değişiklik üzere formüller masada yer alıyor.
Üzerinden durulan formüllerden biri 2024 yılı güncelleme katsayısının tekrar 2024 yılında emeklilere uygulanan toplam artırım oranında (yüzde 86.16) formunda.
Bu formül; 2024 güncelleme katsayısının 1.4255 yerine, 1.8616 olarak değiştirilmesi manasına geliyor. Yapılacak değişikliğin bütçeye getirecek ek maliyet uzmanlar tarafından tek tek hesaplanıyor.
BAKAN IŞIKHAN: FARKLA İLGİLİ ÇALIŞIYORUZ
Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’ndeki Kabine Toplantısı sonrası basın mensuplarının sorularını yanıtlayan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, “2024’te emekli olacaklarla 2025’te emekli olacakların aylıkları ortasında oluşacak farkla ilgili bir çalışmanız var mı? Kamuoyunda konuşulan kimi formüller var, bunlarla ilgili bir netlik var mı?” sorusunu “Bir netlik yok, gruplarımız çalışıyor, Hazine ve Maliye Bakanlığımız ile çalışıyoruz.Sayın Cumhurbaşkanı Yardımcımız ile bir ortaya gelip görüşeceğiz” diye yanıtladı.