Ekonimim’den Şebnem Turhan’ın haberine nazaran Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, vergi kayıp ve kaçağına sebebiyet vererek haksız çıkar sağlayanların ve haksız rekabet oluşturanların takipçisi olduklarını sık sık vurguluyor. En son IBAN ile ödeme alarak haksız kar sağlayanlara ceza kesildi lakin esnafın kaçış yolları tükenmiyor. Son günlerde küçük büyük tüm esnaflardan duyulan söz nakit ödeme. Her ne kadar yükselen enflasyon ve düşen alım gücü nakit ödeme için büyük çantalar gerektirse de neredeyse 100 bin lirayı bile nakit almak isteyen esnaflara sık rastlanıyor. Minimum ücretlilerin ise karının yüzde 29’u vergiye gidiyor.
Gelir Yönetimi Başkanlığı 7 bin lirayı aşan ödemelere banka ve kredi kartı mecburiliği getiren taslağını tartışmaya açtı, Bakan Şimşek de her açıklamasında kayıt dışı iktisat ile çabaya dikkat çekiyor. Lakin çalışanların fiyatlarından peşin peşin kesilen vergiyi esnaf vermeye çok niyetli değil üzere görünüyor.
Öyle çok örnek var ki nakit ödeme almak isteyen her gün yeni bir meslek kümesine yönelik bilgi geliyor. Bir devir yaşandığı üzere nakitte indirim de yok şu ortalar. Bilgi veren bir veli özel bale kursunun 65 bin liralık ödemesini kursun nakit istediğini belirtti.
ATM’lerden 20 bin lira çekim limiti böylesi ödemeleri epeyce zorluyor. Ya günler evvelden para çekmeye başlamalısınız ya da velinin yaptığı üzere her banka hesabınızın olduğu ATM’leri bir bir dolaşmalısınız. 65 bin lira nakit epeyce tartı da yapıyor elbette. En büyük banknot olan 200 TL ile ödemeye kalksanız 65 bin lira için 325 adet 200 TL’lik banknotu taşımanız gerekiyor. Bu tek bir örnek değil çocuklar için bale kursları kadar spor aktivitelerinde de peşin ödeme isteniyor. Spor aktivitelerinin de aylık ödemeleri 8-15 bin lira ortası değişim gösteriyor.
Doktor, dişçi, emlakçı tüm mesleklerde yaygın
Bir öteki nakit ödemede dikkat çeken meslek kümesi ise emlakçılar. Emlakçılar kiralık ve satılık meskenlerde aldıkları komitesi nakit istiyor. Satılık konut kurulunda aşikâr bir ölçüsü nakit almaya çalışan emlakçılar kiralıklarda ise tüm komitesi nakit ediniyor. Tekrar bilgi veren bir kiracı yeni tuttuğu meskenin 45 bin liralık emlakçı kurulunu nakit ödemek zorunda kaldığına işaret etti.
Nakliyeciler de nakit çalışanlardan. 30 bin liralık taşıma fiyatını ödeyebilmek için yeniden ATM dolaşmak zorunda kalınıyor. Hekimler ve dişçiler de nakit furyasına teslim olmuş.
Dişçi muayene fiyatı, klinik psikolog seans ücreti, uzman doktor randevu ücreti nakit ödenmesi istenenlerin başında geliyor. O denli ki IBAN ile bile ödemeniz güzel karşılanmıyor. Gerçekten Maliye daha yeni IBAN ile ödeme alarak vergi kaçıran 250 mükellefe 250 milyon lira vergi cezası uyguladı. O yüzden hesaba IBAN da seçenek dışı. 1500 liradan 8000 liraya kadar varan ödemeler nakit olarak veriliyor.
Oto tamircileri, kuaförler, inhisar bayileri, tuhafiyeciler, bakkallar. Dünya yalnızca kartlı ödemeye geçerken direniyor ve hatta birtakımı POS aygıtı bile bulundurmuyor. Bilgi veren bir dükkan sahibi kartla çekilen her sürecin otomatikman vergi kaydına girmiş olduğunu belirtti.
Esnaf şunları söyledi: “Devletin her ay vergi aldığı üzere, 3 ayda bir ve yılda bir süreksiz vergi ismi altında karımıza ortak oluyor. Aslında küçük çaplı bir vergi kaçakçılığı üzere düşünebiliriz. Zira vergileri toplam olarak düşünürsek karttan geçen her şeye toplamda yüzde 40 oranında devlet el koyuyor. Fakat elden aldığın para kayıt dışı para oluyor.”
Çalışan yüzde 29 vergiyi peşin ödüyor
Nakit aldığı sürece kayıtdışı olduğunun ve vergi kaçırdığının esnaf da farkında. Ancak yüksek enflasyon, düşen alım gücü, artan kiralar, yükselen maliyetler, finansmana erişimin zorlaşması nedeniyle esnaf bu yolu tercih ettiğini lisana getiriyor. Lakin çalışanların ise eli kolu bağlı. Bilindiği üzere devlet çalışanlardan vergiyi peşin kesiyor. DİSK AR raporunda taban ücretlinin toplam yararının yaklaşık yüzde 29’unun vergi ve kesintiye gittiğine dikkat çekti.
Raporda minimum fiyatlı bir personelin, 2024 yılında 39.484 TL’si gelir vergisi olmak üzere yaklaşık 104 bin TL vergi ve kesinti (SGK primi, gelir vergisi, işsizlik sigortası primi ve damga vergisi) ödediği belirtildi. Rapora nazaran Türkiye’de emekçiler, şirketlerden fazla vergi veriyor. 2014-2023 ortasında toplam vergi gelirlerinin yüzde 16’sı emekçilerin fiyatlarından kesilirken şirket vergilerinin (kurumlar) hissesi yüzde 15,6 seviyesinde kaldı.
BAKAN ŞİMŞEK KARTLA ÖDEME KABUL ETMEYENİ UYARDI
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, tüm esnaf ve işletmelerin yeni kuşak ödeme kaydedici aygıt kullanması ve kesinlikle banka kartı ya da kredi kartıyla ödeme imkanı sunması gerektiğini belirterek, “İşletmelerin bir kısmının, bankaların kurul oranlarının yüksekliğini münasebet göstererek nakit ödemeye nazaran daha yüksek fiyat talep ettiğini görüyoruz. Mükelleflerimizin, bu münasebetle komite farkını vatandaştan talep etme yoluna gitmemesi ehemmiyet taşıyor” dedi.
Şimşek, “GİB tarafından yapılan kontrollerde yeni jenerasyon ödeme kaydedici aygıt almayan ya da tahsilatlarında banka kartı yahut kredi kartıyla ödeme imkanı sunmayan mükelleflere özel usulsüzlük cezaları kesiliyor. Kimi işletmelerin, bankaların komite oranlarının yüksekliğini münasebet göstererek nakit ödemeye nazaran daha yüksek meblağ talep ettiğini görüyoruz. Mükelleflerimizin, bu münasebetle kurul farkını vatandaştan talep etme yoluna gitmemesi kıymet taşıyor.”
Ancak bu noktada talep edilen farkın banka kurul oranlarının çok üzerinde olabildiğine dikkati çeken Şimşek, kurul oranlarının bankalar ortasında farklı olabildiğini, tahsil edilen meblağın bankadan alınma müddetinin de bu oranı etkileyebildiğini söyledi.
Banka kurulları yüzde 2’nin altına indi
Şimşek, kimi bankaların oranlarının son devirde düştüğü ve yüzde 2’nin altına indiğini aktararak, “Bu kapsamda, kendisine banka kartı ya da kredi kartı ile ödeme imkanı sunulmayan ya da yüksek dengeli fark istenen vatandaşların bunu Gelir Yönetimimize ihbar etmesi durumunda, kontrol yapılarak gerekli cezai süreçler uygulanıyor. Vatandaşlar, Dijital Vergi Dairesi, GİB Taşınabilir uygulaması, BİP ya da Whatsapp üzere farklı kanallardan ihbarda bulunabilir” sözünü kullandı.
GİB’in, yeni jenerasyon ödeme kaydedici aygıt almak zorunda olmasına karşın kendilerine banka ve ödeme kuruluşları tarafından yalnızca POS aygıtı verilen mükelleflerle bu banka ve ödeme kuruluşlarına da her bir tespit için başka ayrı ceza kestiğine işaret eden Şimşek, şunları kaydetti: “Son kanun değişikliğiyle kelam konusu ceza meblağı 200 bin liraya yükseltildi. Bu fiyat her yıl yine değerleme oranıyla artırılacak. Başkanlık, tüm banka ve ödeme kuruluşlarına resmi yazılar yazarak bu formda kusurlu POS aygıtlarının kullanımına son verilmesini, mükelleflerden bu aygıtların alınmasını ve bunlar yerine yeni kuşak ödeme kaydedici aygıtların verilmesini istedi. Verilen müddette bu değişimi yapmayan banka ve ödeme kuruluşlarına tekrar her bir tespit için ceza kesilecek.”