İstanbul’da kent merkezinden uzak ve pak bir havaya sahip olan Heybeliada üzerinde kurulan sanatoryum yıllardır atıl bir durumda. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ve edebiyatçı müellif Rıfat Ilgaz üzere ünlü isimlerin de tedavi gördüğü Heybeliada Sanatoryumu’na 1980 darbesi periyodunda devlet tarafından bütçe takviyesi kesildi. Hastane en büyük darbeyi o yıllarda aldı. 1999 yılına kadar kısıtlı bütçe ile yapılan bakımlarla ayakta tutulmaya çalışılan hastanede 17 Ağustos 1999 sarsıntısında büyük hasarlar meydana geldi. Hastanenin bir kısmının çatısı o yıl büsbütün yıkıldı. 1 Ağustos 2005 tarihinde Sıhhat Bakanlığı’nın verdiği onayla Heybeliada Sanatoryumu’nun takım ve tıbbi donanımıyla Süreyyapaşa Göğüs Kalp ve Damar Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ne nakledilmesine karar verildi.
Araştırmacı Arkeolog Ömer Faruk Yavaşçay, “Sanatoryum, uzun periyot hastalıkların tedavileri için kullanılan hastaneye deniyor. Ülkemizde birinci sanatoryumun açılışı Mustafa Kemal Atatürk’ün buyruğuyla 1924 yılında yapılıyor. Verem hastalıklarının tedavisine başlanıyor. Uzun periyot verem hastalıkları tedavi ediliyor. Birinci kurulduğunda 16 yatak kapasitesine sahipti, daha sonra 1940’lı yıllarda hastane genişletiliyor. Ek binalar yapılıyor ve daha büyüyor. 1980’li yıllarda ise hastaneye darbeden sonra devlet takviyesi kesiliyor. 1980’li yıllara kadar Sağlık Bakanlığı tarafından desteklenen bir hastanedir. Darbe olması ile hastaneye verilen dayanak kesiliyor. Bu süreçten sonra hastane kendi muhtaçlıklarını karşılamaya çalışıyor. 1999 sarsıntısında hastane ağır hasar alıyor. Birtakım bankaların yardımı ile tekrar toparlanmaya çalışıyor. 2005 yılında ise hastanenin gereksinimleri karşılanamayacak bir düzeye geliyor” dedi.
“Bu yıl hastanenin kuruluşunun 100. yılı”
Hastane adalarda olduğu için çok fazla hasta gelemediğinin altını çizen Yavaşçay, “Daha sonra Sağlık Bakanlığı tarafından hastane kapatılıyor. 2009 yılında ise ufak çaplı bir yangın oluyor. Ada itfaiyesi tarafından söndürülüyor. Bu hastanede verem başta olmak üzere göğüs hastalıkları tedavi ediliyordu. Sonraki yıllarda öteki hastalıklar tedavi edilse bile başlangıcı verem ve göğüs hastalıklarıydı. Hastanenin adalara yapılmasının nedeni İstanbul’dan uzak, havası pak, Heybelida’nın güney kısmında Çam Limanı mevkiinde bulunuyor. Bu yer havanın çok pak olduğu bir bölgedir. Bu nedenle hastanenin bu bölgeye yapılması tercih edildi. Bu yıl hastanenin kuruluşunun 100. yılı. Bu nedenle orasının bir müzeye dönüştürülmesi gerekiyor” diye konuştu.