Milli Eğitim Bakanlığınca (MEB), yeni eğitim-öğretim periyodunda her kademenin birinci sınıfında uygulanacak “Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli” kapsamındaki yeni müfredat doğrultusunda hazırlanan “beceri örgüsü temelli” yeni ders kitaplarının yazım süreci tamamlandı. Yeni kitaplar, 9 Eylül’den itibaren sınıflarda olacak.
“Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli” kapsamında Ortaöğretim Genel Müdürlüğünce 9 dersin müfredatı ile Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Ortak Metni, Temel Eğitim Genel Müdürlüğünce 10 dersin müfredatı, Din Öğretimi Genel Müdürlüğünce 7 dersin müfredatı 26 Nisan’da kamuoyunun görüş ve teklifine sunulmuş, ilgili kurullar gerekli tasnif ve değerlendirmeleri yaptıktan sonra yeni müfredat, Talim ve Terbiye Şurasının onayından geçmişti.
Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin’in onayının akabinde 26 dersin yeni müfredatı, 9 Eylül’de başlayacak 2024-2025 eğitim öğretim yılından itibaren okul öncesi (anasınıfı), ilkokul 1. sınıf, ortaokul 5. sınıf, ortaöğretim hazırlık ve 9. sınıflarda başlamak üzere kademeli halde uygulanacak.
Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli doğrultusunda hazırlanan yeni kitaplarda, öğrenciyi zihinsel, toplumsal, duygusal, duyuşsal, fizikî ve ahlaki açıdan bir bütün olarak gören “bütüncül eğitim yaklaşımı” odağa alındı.
Müfredatın temel yaklaşımı olan, “geldiği medeniyetin özelliklerini taşıyan, aklıselim, kalbiselim ve zevkiselim gençler yetiştirme hedefi” doğrultusunda, ders kitaplarında bilgi, maharet ve bedeller birbiri ile örüntülü formda yer aldı.
Ders kitaplarındaki içerikler, teorik bilgilerin yanı sıra günlük hayatla da köprü kuracak nitelikte hazırlandı. Bilgi, marifet, eğilim ve bedellerin öğrencilere günlük ömründe karşılaşabileceği durumlara uygun olarak ferdi ve işbirlikli çalışma, eğitsel oyunlar, araştırma ve proje çalışmaları üzere ders içi-ders dışı etkinlikler ile kazandırılması hedeflendi.
Erdem-değer-eylem çerçevesinde öğrencilerin pahaları kendi hareketleri ile içselleştirmelerini hedefleyen etkinliklere kitaplarda yer verildi.
Eğitim-öğretim süreçlerinde öğrencilerin faal formda iştiraklerini sağlayacak öğrenme yaşantılarının tasarlandığı yeni müfredat kapsamındaki kitaplar, ferdi farklılıkları da merkeze alan bir anlayışla hazırlandı, uygulama yüklü ve sadeleştirilmiş içerik ile öğrencilerin derinlemesine öğrenmesine imkan sağlayacak yeni yaklaşımlara yer verildi.
Yeni müfredatta belirlenen bilgi okuryazarlığı, dijital okuryazarlık, finansal okuryazarlık, görsel okuryazarlık, kültür okuryazarlığı, vatandaşlık okuryazarlığı, bilgi okuryazarlığı, sürdürülebilirlik okuryazarlığı, sanat okuryazarlığı olarak sıralanan 9 okuryazarlık tipinin, ders kitaplarında da okul öncesinden başlanarak sarmal bir yapı içinde mevzularla ilişkilendirilerek öğrenciye kazandırılması hedeflendi.
Programda “öğrenme kanıtları” olarak tabir edilen ölçme-değerlendirme uygulamaları ile okul dışı öğrenme ortamlarının kullanımı kitaplarda yer aldı.
Temel eğitim kademesinde 1. ve 5. sınıflar için hazırlanan ders kitapları, öğrencinin kolay kolay kullanım ve taşıması maksadıyla periyotluk olarak iki kitap formunda tasarlandı.
– Yazım sürecine akademisyenler, öğretmenler ve öğrenciler faal katıldı
Okul öncesi (anasınıfı), ilkokul 1, ortaokul 5, ortaöğretim hazırlık ve 9. sınıflarda yeni müfredat doğrultusunda hazırlanan ders kitaplarına ilişkin içerik tasarımı ve geliştirme sürecinde alanında uzman akademisyenler ve öğretmenlerden oluşan editör ve müellif takımı birlikte çalıştı.
Kitap yazım sürecinde ders kitaplarında kullanılan görsellere kadar öğrencilerden görüşleri alındı. İlgi alımlı görsellerin kullanılması, metinlerin anlaşılırlığı, e-içeriklerin kullanımına kadar alınan birçok görüş, muharrir takımına iletildi.
– Türkçenin yanlışsız ve tesirli kullanımına değer verildi
Ders kitaplarında öğrencilerin söz hazinesini geliştirecek biçimde Türkçenin hakikat ve tesirli kullanımına dikkat edildi.
Öğrencilerin öğretme ve öğrenme süreçlerine etkin iştiraki ile gerçekleştirilen ölçme ve kıymetlendirme faaliyetleri ile de öğrencilere ilgi cazibeli, günlük hayatta karşılaşabilecekleri sorunlar ve vazifeler verilerek faal öğrenme süreçleri desteklendi.
– Artırılmış gerçeklik ve yapay zeka dayanaklı uygulamalar
Kitaplarda, basılı içeriklerin yanı sıra karekodlar ile öğrenmeyi destekleyecek çok fazla dijital içeriğe de yer verildi.
Karekodlar aracılığıyla öğrenciler animasyonlar, simülasyonlar, dijital tarih, artırılmış gerçeklik ve yapay zeka ile desteklenmiş uygulamalara yönlendiriliyor. Bu sayede öğrencilerin rastgele bir yardımcı kaynağa gereksinim duymadan öğrenmeleri hedefleniyor.
Kitaplarda ayrıyeten ulusal kalkınmaya yönelik yerli ve ulusal teknolojiler ile birlikte ülkenin gelişimine ve kalkınmasına katkı sağlayan bireylere, projelerine, ülkenin ulusal ve manevi kıymetlerine yer verildi.
– Özgün dizaynlar kullanıldı
Bakanlığın hazırladığı kitaplarda özgün dizaynlar da bulunuyor. Kitaplar, öğretmen kılavuz kitabı, öğrenci çalışma kitabı ve ders defterinin birlikte kullanılabildiği fonksiyonel bir yapıda hazırlandı. Kitaplarda öğrencilerin yazma ve çizme üzere aktiflikleri gerçekleştirebilmeleri için boş alanlar bırakıldı. Bununla birlikte kitaplarda ferdî ve kümeyle çalışma sistemleri önemsendi, eğitsel oyunlar da dahil olmak üzere ders içi ve ders dışı etkinlikler uygulama adımları doğrultusunda yapılandırıldı.
5E öğrenme modeline (giriş-katılım, keşif, açıklama, genişletme-derinleştirme ve değerlendirme), kitapların uygun etaplarında yer verildi.
– Okul öncesi çocuklar için aktiflik kitapları hazırlandı
Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Okul Öncesi Eğitim Programı doğrultusunda 3, 4 ve 5 yaş kümesi için farklı ayrı çocuk etkinlik kitabı “Çekirdek” hazırlandı.
Çekirdek serisinde, Türkçe, matematik, fen, toplumsal, müzik, sanat, hareket ve sıhhat ile toplumsal duygusal maharetler ve kıymetler alanlarının tamamına yönelik aktiflik örneklerine yer verildi.
Etkinliklerin tamamı yaş kümesinin gelişim özelliklerine uygun, oyun temelli ve çocuk merkezli tasarlandı.
Çocuk aktiflik kitaplarında, alışılagelmiş anlayışın dışında çocuğun birden fazla duyu organına hitap eden, Türk milletinin ulusal, manevi, ahlaki ve kültürel kıymetlerini içeren, üst seviye düşünme marifetlerini desteklemeye yönelik, doğal, tarihi ve kültürel zenginliklere vurgu yapan, okul dışı öğrenme ortamını teşvik eden, çocukların çeşitli sanat uygulamalarını deneyimleyebileceği, toplumsal farkındalık gerektiren, sürdürülebilirlik, trafik kuralları, çocuk hakları üzere mevzulara dikkat çekmeyi hedefleyen etkinliklere yer verildi.
– Birinci okuma yazma “ana” ve “anne” sözleriyle başlayacak
Türkçe birinci okuma-yazma öğretimi, manalı öğrenmeyi maksat alarak kurgulandı. Öğrencinin en yakın yaşantısı dikkate alınarak birinci “ana” ve “anne” sözlerine ulaşması, okuması ve yazması sağlandı. Ayrıyeten öğrencileri tanımayı kolaylaştırmak için “sınıfına beğenilen geldin” yaka kartları ve bağımsız okur-yazarlığa ulaşan öğrenciler için birinci defa “okuma belgesi” hazırlandı.
İlkokul 1. sınıf Türkçe birinci okuma-yazma ders kitabında, öğrencilerin yazma sürecine geçmeden evvel kas marifetlerini desteklemek için birinci okuma-yazma hazırlık çalışmalarına kapsamlı formda odaklanıldı. Kitapta evvelki yıllardan farklı olarak yeni harf kümeleri ve yeni satır dizgesi kullanıldı.
İlkokul birinci sınıf hayat bilgisi kitabında “bilim, teknoloji ve sanat” öğrenme alanına birinci kere yer verildi. Kitapta, disiplinler ortası alakalara değer verildi.
– Matematik ve algoritma-bilişim ilişkisi
Yeni müfredat kapsamında hazırlanan matematik ders kitapları matematik ve algoritma-bilişim alakası, matematik öğrenme ve öğretme süreçlerine hizmet edecek formda kurgulandı.
Kitaplar, yeni müfredatta yer verilen 5 matematik alan hüneri, “matematiksel muhakeme”, “matematiksel sorun çözme”, “matematiksel temsil”, “veri ile çalışma” ve “veriye dayalı karar verme”, “matematiksel araç ve teknoloji ile çalışma” olarak planlandı.
Matematik ders kitaplarında matematiksel boyutu olan eser yahut süreç tasarlama, formül belirleme, araştırma-inceleme üzere faaliyetler disiplinler ortası ve bağlam temelli yaklaşımla işletildi. Bilgi ve maharetlerin ölçülmesi ve değerlendirilmesinde günlük hayata ait, ilgi alımlı, uzak ya da yakın etrafta karşılaşılabilecek sorunlara yer verildi. Bununla bir arada matematiğin gelişimine katkı sağlamış bilim beşerlerine ilişkin eserler programın hedeflediği bilgi, maharet ve pahaları takviyeler biçimde ele alındı. Marifet temelli aktifliklerin yoğunluğu hasebiyle kitap sayfa sayısı artırılarak tek kitap yerine periyotluk 2 başka kitap olarak tasarlandı.
5. ve 9. sınıf matematik ders kitapları, birinci devir ve ikinci periyot temaları olmak üzere ikiye ayrıldı.
– Fen bilimleri derslerinde bilimsel keşiflere odaklanıldı
Fen bilimlerinde bilimsel müşahede, sınıflandırma, bilimsel gözleme dayalı kestirim, bilimsel bilgiye dayalı kestirim, operasyonel tanımlama, hipotez oluşturma, deney yapma, bilimsel çıkarım yapma, bilimsel model oluşturma, tümevarıma dayalı akıl yürütme, tümdengelime dayalı akıl yürütme, ispat kullanma ve bilimsel sorgulama olarak sıralanan alan marifetleri kitaplarda da yer aldı. Yeni müfredat doğrultusunda öğrencilerin ilkokuldan itibaren lise son sınıf seviyesine kadar “bilimsel keşif” sürecine dahil olabilmesi hedeflendi.
Lise 9. sınıf fizik ders kitabında, hedeflenen öğrenci profili ve temel öğrenme yaklaşımları ile uyumlu öğrenme-öğretme yaşantılarının hayata geçirildiği uygulamaları içeren öğrenme-öğretme uygulamaları ile ilgili etkinlikler yer aldı.
Kimya ders kitabında da “beceri temelli” aktifliklerin yoğunluğu artırılarak, kimyayı günlük hayatın bir kesimi haline getirmek için dikkat alımlı, etkileşimli, birey ve toplum gereksinimlerine yanıt veren etkinlikler oluşturuldu. Kitapta deney içeren, ferdî ve kümeyle çalışmaya yönelik etkinliklere yer verildi.
Biyoloji ders kitabında, dersin özel gayeleri ile her bir öğrenme çıktısına ait maharet, paha ve eğilimlerin kazandırılmasına odaklanıldı.
– Okuma, yorumlama ve çıkarım maksatlı dizaynlar yapıldı
Ortaöğretim 9. sınıf Türk lisanı ve edebiyatı kitabında “sözün inceliği”, “anlam arayışı”, “anlamın yapı taşları” ve “dilin zenginliği” başlıkları altında 4 tema yer aldı.
Lise 9. sınıf tarih ders kitabında yer alan “düşünelim, keşfedelim, öğrenelim, uygulayalım ve değerlendirelim” kısımlarında, öğrenci merkezli etkinlikler, farklı öğretim araç ve gereçlerinin kullanımı ile ölçme-değerlendirmedeki yeni anlayışa yer verildi. Kitapta dijital tarih, artırılmış gerçeklik ve yapay zeka ile ilgili uygulamalar da yer aldı.
Coğrafya ders kitabında ise işbirlikli öğrenme, yaşantısal öğrenme, sorun temelli öğrenme, proje temelli öğrenme, öyküleme ve farklılaştırılmış öğretim üzere çok çeşitli öğretim sistem ve tekniklerine yer verildi.
Bununla birlikte yaşanan doğal ve beşeri olayların sebep ve sonuçlarını mekansal düşünme ve coğrafik bakış açısıyla yorumlayabilme, gerçek datalardan yola çıkarak grafik ve tablo okuma, yorumlama ve çıkarım yapabilme hedefiyle tasarlanan birçok uygulama kitapta yer buldu.
– Ortaokullarda üst seviye marifetler geliştirilecek
Ortaokul 5. sınıflarda okutulacak toplumsal bilgiler ders kitabında bilgiyi direkt vermekten ya da kavratmaktan çok görseller, haritalar ve infografikler kullanarak etkinliklerle ve performans vazifeleriyle öğrencilerde üst seviye maharetlerinin geliştirilmesi hedeflendi.
Aynı kademedeki Türkçe ders kitabında da aktüel eğitim anlayışını temel alarak öğrencilerin lisan marifetlerini bütüncül bir halde geliştirmek hedeflendi. Kitapta ayrıyeten dijital içerikler, üretim atölyeleri, dijital dinleme-izleme ortamları, alan marifetlerinin uygulanmasına hizmet edecek formda tasarlandı. Marifet temelli yaklaşımla öğrencilerin derse etkin iştiraki hedeflendi.
Dinleme/izleme, okuma, konuşma, yazma aktiflikleri bedelleri kazandırmaya ve sosyal-duygusal maharetleri geliştirmeye yönelik tasarlanan kitapta, öğrenme çıktılarıyla ilişkilendirilen bedellerle öğrencilerin sorumluluk, empati, dürüstlük, hürmet ve adalet üzere temel pahaları içselleştirmesi amaçlandı.