Detaylar/Değerlendirmeler:
5510 sayılı Kanunun “Kontrol muayenesi” başlıklı 94 üncü hususunda denetim muayenesinin kapsamı belirlenmiştir. Bu husus kararı birinci kere 5510 sayılı Kanunla memurlar için birinci kere getirilen bir uygulama olmaktadır.
Madde 94 kararı şu haldedir:
“Kurum yürütülen soruşturma kapsamıyla sonlu olmak üzere;
a) Sıhhat hizmeti alan genel sıhhat sigortalısından yahut bunların bakmakla yükümlü olduğu şahıslardan, sıhhat hizmetinin hakikaten alınıp alınmadığını,
b) Sigortalının, isteğe bağlı sigortalının yahut bunların hak sahiplerinin malullük, iş göremezlik raporlarında belirtilen rahatsızlıklarının mevcut olup olmadığını,
tespit gayesiyle denetim muayenesi ve tetkik yaptırılmasını talep edebilir.
Malüllük, görev malullüğü aylığı yahut daima iş göremezlik geliri bağlanmış sigortalılar, malullük durumlarında artma yahut diğer birinin daima bakımına muhtaç olduğunu ileri sürerek aylık ve gelirlerinde değişiklik yapılmasını isteyebilecekleri üzere; Kurum da harp malullüğü, görev malullüğü, malullük aylığı yahut daima iş göremezlik geliri bağlanmış sigortalılar ile aylık yahut gelir bağlanan ve çalışma gücünün en az %60’ını yitiren malül çocukların denetim muayenesine tabi tutulmasını talep edebilir.
..”
HÜKMÜN YORUMU:
Denetim muayenesi, özetle malullük durumlarında artma, azalma üzere durumların takip edilmesi sürecidir.
Maluliyet ve Çalışma Gücü Kaybı Tespiti Süreçleri Yönetmeliği kararlarına nazaran de 5434 sayılı Kanuna tabi memurlardan vazifeye girdikten sonra çalışma gücü kaybı oranları dikkate alınarak aylık bağlananlar hakkında da denetim muayenesi yapılmaktadır.
Maluliyet ve Çalışma Gücü Kaybı Tespiti Süreçleri Yönetmeliğinin 15 inci hususuna nazaran 5434 sayılı Kanuna tabi olmakla birlikte 5510 sayılı Kanunun süreksiz 4 üncü hususunun altıncı fıkrasına nazaran çalışma gücü kaybı oranı tespiti sonucu süreç yapılanlarda denetim muayenesine tabi tutulmaktadırlar. Yani, vazifeye girdikten sonra çalışma gücü kaybı oranlarına nazaran yaşlılık aylığı bağlananlar için de bu süreç geçerli olmaktadır.
Bu bağlamda, 5510 sayılı Kanunun süreksiz 4 üncü hususunun 6 ncı fıkrasında yer alan; “Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten evvel 5434 sayılı Kanun kararlarına tabi olarak çalışmaya başlamış olup, çalışmaya başlamadan evvel ilgili mevzuatına nazaran alınmış ve en az % 40 oranında engelli olduklarını gösterir sağlık kurulu raporu bulunanlar ile en az % 40 oranında doğuştan engelli olduklarını belgeleyenlerden aylık talep tarihinde bu Kanunun 4 üncü unsurunun birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı olanlara; en az 5400 gün uzun vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş ya da emekli keseneği ödenmiş olması kaydıyla, istekleri halinde bu husus kararları temel alınarak yaşlılık aylığı bağlanır. Fakat çalışmaya başladıktan sonra, Kurumca yetkilendirilen sıhhat hizmet sunucularının sıhhat heyetlerince yoluna uygun düzenlenecek raporlar ve desteği tıbbi evrakların incelenmesi sonucu, Kurum Sıhhat Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranının;
a) % 50 ila % 59 ortasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 5760,
b) % 40 ila % 49 ortasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 6480,
gün uzun vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olması kaydıyla, haklarında bu fıkra kararları uygulanır.” kararı uygulanmak suretiyle yaşlılık aylığı bağlananlar için de denetim muayenesi geçerli olmaktadır.
Toplumsal Güvenlik Kurumunca hazırlanan ve 28/09/2021 tarihli ve 31612 sayılı Resmi Gazete yayımlanan Maluliyet ve Çalışma Gücü Kaybı Tespiti Süreçleri Yönetmeliğinin 15 inci unsurunda;
“Kontrol muayenesi ve değerlendirme
UNSUR 15 – (1) Kanunun; 25 inci hususunun birinci fıkrasına nazaran malul sayılanlar ile 28 inci hususunun beşinci yahut süreksiz 4 üncü hususunun altıncı fıkralarına nazaran çalışma gücü kaybı oranı ve 28 inci hususun sekizinci fıkrasına nazaran ağır engellilik tespiti yapılanlar;
a) Kurumca yürütülen soruşturma nedeniyle,
b) Maluliyete ait Kurumca verilen karar gereği,
c) Malullük, görev malullüğü aylığı bağlanmış sigortalıların, malullük durumlarında artma yahut diğer birinin daima bakımına muhtaç olduklarına ait talepleri halinde,
ç) İhbar ve şikayet halinde,
denetim muayenesine tabi tutulabilir.
(2) Denetim muayenesine ait kıymetlendirme Kurum Sıhhat Kurulunca yapılır.
(3) Denetim muayenesine istinaden yapılan kıymetlendirme sonucu gerekli görülen hallerde tekrar denetim muayenesi istenebilir.
(4) Denetim muayenesi değerlendirmeleri birinci maluliyet kararına temel mevzuat kararları çerçevesinde yapılır.
(5) Toplumsal Sigorta Yüksek Sıhhat Kurulunca denetim muayenesi kararı verilmesi halinde bu denetim muayenesine ait kıymetlendirme Kurum Sıhhat Kurulunca yapılır.”
Hükmü gereği, 5434 e tabi yanı 5510 sayılı Kanunun Süreksiz 4 üncü unsuruna tabi olup, çalışma gücü kaybı oranları temel alınarak yaşlılık aylığı bağlanmış olanlar da denetim muayenesine tabi tutulmaktadırlar.
Sonuç kıymetlendirmemiz:
5434 sayılı Kanun Unsur 39/j kararı, misyona engellilik mevzuatına uygun olarak misyona girenlerin 15 tam hizmet yılları olduğunda engelliliklerinden ötürü emekli aylığı bağlanması biçimini belirler. Bu karar ve 5434 sayılı Kanunun öbür kararlarında (engellilikten nedeniyle emekliliklerinden dolayı) denetim muayenesi yapılmasına dair karar bulunmamaktadır.
Bu nedenle, 5434 sayılı Kanun Husus 39/j kararından yararlanılarak engellilik mevzuatına tabi olarak en az % 40 oranında raporla birlikte misyona başlayıp, bu karardan yararlanmak suretiyle emekli olanlar için denetim muayenesi sürecinin yapılmaması gerektiğini,
Ancak, memurlardan 5434’e tabi olmakla birlikte, tekrar 5434’e tabi memurlar için de uygulanan çalışma gücü kaybı oranlarının temel alınarak yaşlılık aylığı bağlanması halinde üstte belirttiğimiz Yönetmelik gereği denetim muayenesi sürecinin SGK tarafından istenilmesi halinde yapılabileceğini, değerlendirmekteyiz.