Türkiye’de çalışanlar için en büyük toplu mukavele manası taşıyan Taban Fiyat Tespit Komitesi toplantıları başladı. Birinci toplantıda sayı söylem edilmese de yeni taban fiyatla ilgili birçok kestirim de bulunuyor.Yapılacak ikinci ve üçüncü toplantılarla birlikte masaya gelecek teklifler üzerinden pazarlıklar yapılarak 2025 yılında uygulanacak minimum fiyat belirlenmiş olacak.
Sabah’tan Faruk Erdem’in haberine nazaran; asgari fiyat yalnızca çalışanları değil, işsizinden esnafına, konut hanımından rapor parası alanlara kadar herkesi ilgilendiriyor. Zira birçok hususun hesaplamasında minimum fiyatın brüt sayısı kullanılıyor. Ödenek ve borçlanmaların yanı sıra engelli aylığı, 65 yaş aylığı, meskende bakım parası üzere toplumsal ödemeleri alma kriterleri de taban fiyata nazaran belirleniyor. Bu toplumsal ödemeler her yıl ocak ve temmuzda memur maaş artırımları kadar artıyor. Lakin alabilmek için haneye giren gelir brüt minimum fiyata nazaran hesaplanıyor.
ENFLASYON BELİRLEYECEK
Asgari fiyat belirlenirken en kıymetli kriter yeniden enflasyon olacak. Geçtiğimiz yıllarda olduğu üzere yeniden emekçilerin alacağı en düşük fiyat enflasyon oranlarına nazaran artırılacak, pazarlıklar da enflasyon oranları üzerinden yapılacak.
Böylece çalışanların alım gücünün korunması temel olacak. Yeniden masanın başka tarafında bulunan patron temsilcileri de maliyetler, rekabet kaideleri üzere bahisleri kurula getirecek.
EMEKLİLER İÇİN DURUM NE?
Enflasyon yalnızca minimum fiyatı değil emekli ve memurların ocak ayı artışlarını da belirleyecek. Bakıldığında 5 aylık enflasyon yüzde 14.57 çıkmıştı. Bunun üzerine aralık ayı enflasyonu gelecek ve 6 aylık oran ortaya çıkacak.
6 aylık oran SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin enflasyon artışını belirlerken, memurlar ve memur emeklileri için ise enflasyon farkını ortaya koyacak. Yıl sonu enflasyon beklentilerine nazaran yapılan hesaplamalarda 6 aylık enflasyonun yüzde 15-17 ortasında bir sayı olacağı kestirim ediliyor.
Bu durumda SSK konut Bağ-Kur emeklisinin enflasyon artışı yüzde 15-17 ortasında olacak. Memurlar ve memur emeklileri için ise toplu mukavele ve enflasyon farkı ile birlikte yüzde 12-14 ortasında bir artış oranı bekleniyor.
Burada merak edilen ise bu oranların eşitlenip eşitlenmeyeceği, ya da her iki kesite bir refah hissesinin verilip verilmeyeceği. Burada ise taban fiyat artışı devreye giriyor.
BİRBİRİNE YAKIN ORANLAR
Asgari fiyata yapılacak yıllık bir artış emekliler için de kıymetli bir referans haline geliyor. Her ne kadar emekliler ve memurlar 6 ayda bir artış alsa da burada yapılacak artırımların birbirine yakın olduğunu görüyoruz.
Asgari fiyata yüzde 35-40 bandında bir artış yapılacağı konuşuluyor. Bu orana bakıldığında SSK ve Bağ-Kur emeklileri için 6 aylık artışın üzerinde olduğu görülüyor.
Emeklilerin ve memurların temmuzda da ikinci bir artış alacağı da göz önüne alındığında yüzde 15-17 bandındaki enflasyon artışının bir ölçü daha artırılması gündeme gelebilir. Zira önümüzdeki yıl için yüzde 20’ler civarında gelmesi beklenen bir enflasyon buradaki hesabı da değiştiriyor.
İŞTE TABAN FİYATIN BELİRLENDİĞİ HUSUSLAR
ÖDENEKLER
– Minimum fiyat tüm maaşları değiştirecek.
– Vergi dışı çıkar fiyatı artacak.
– Tazminatlar değişecek.
– En düşük rapor parası yükselecek.
– Annenin iş görmezlik ödeneği artacak.
– Yarı vakitli anneye ödenek artacak.
– Stajyer fiyatı yenilenecek.
– İşsizlik maaşı hesabı değişecek.
– BES devlet katkısı limiti yükselecek.
BORÇLAR
– Doğum borçlanması artacak.
– Askerlik, yurtdışı borçlanması değişecek.
– İsteğe bağlı sigorta primi artacak.
– GSS primleri yükselecek.
– Bağ-Kur ve SSK primleri artacak.
GEÇMİŞ YILLARDA NE OLDU?
Asgari fiyat ve emekli artışlarının son beş yıllık oranlarına bakıldığında biribirine yakın olduğu görülüyor. Yıllık artışlar karşılaştırıldığında çoklukla minimum fiyat artışları 5 puan kadar yüksek oluyor.
2022 ve 2023 yıllarında minimum fiyata orta artırım yapılması hasebiyle fark biraz yükselse de 2024 yılında tam zıddı bir durum ortaya çıkıyor ve emekli artışları taban fiyatın üzerinde gerçekleşiyor.
BU YIL NE OLUR?
Bu yıl ortaya çıkacak minimum fiyat artışı kıymetli bir bilgi olacak. Emeklilerin 2025 yılının birinci yarısında ve enflasyon beklentileri doğrusunda yılın ikinci yarısında alacağı artırım oranları düşünüldüğünde bir refah hissesi eklenmesi de kelam konusu olabiliyor.
Bunun için öncelikle açıklanacak minimum fiyat artışını görmek gerekiyor. Daha sonra 3 Ocak’ta açıklanacak 2024 yılı enflasyonu sonrasında karar verilmiş olacak.
Şayet enflasyon artışı üzerine bir ekleme kararı çıkarsa bu TBMM’ye yasal düzenleme olarak gönderiliyor ve ortadaki fark emeklilerin hesabına yatırılıyor.