Ankara Etlik Şehir Hastanesi Psikiyatri Kliniği Eğitim Sorumlusu Prof. Dr. Kadir Özdel, gereksinim olmayan bir durumun kişi için muhtaçlık haline dönüşmesinin, tek bir alanın ömrün öbür alanlarını da işgal etmesinin “bağımlılık” formunda tanımlandığını söyledi.
İnternetin de bağımlılık olabildiğini anlatan Özdel, “İnternet bağımlılığı da kişinin internette, internete bağlı aygıtlarla geçirdiği vaktin hem olağandan daha fazla muhtaçlık haline gelmesi hem de bunun başka hayat alanlarını, fonksiyonlarını kısıtlayarak işgal etmesidir.” bilgisini verdi.
Herkesin ömründe aile, eğitim, iş hayatı, arkadaşlık münasebetleri üzere faal olduğu alanların bulunduğunu lisana getiren Özdel, bir kişinin arkadaşlarıyla yüz yüze görüşmemeye başlaması, ailesiyle irtibatının berbatlaşması, okul muvaffakiyetinin düşmesi ve bu alanlardan çaldığı vakti internette çevrim içi olmak için harcamasının, bir şeylerin yolunda gitmediğine işaret ettiğini belirtti.
“İnternete ulaşamadığında gerilime girme üzere davranış durumları ortaya çıkıyor”
Prof. Dr. Özdel, bağımlılığa yönelik davranış ve bağlantı bozukluklarının gençlerde daha erken periyotta görü76ldüğünü, yetişkinlerde ise sürecin biraz daha sinsi ilerlediğini söyledi.
Mahrumluk hissinin, internet bağımlılığının ana göstergelerinden olduğuna işaret eden Özdel, “İnternete ulaşamadığında gerilime girme, ona ağır bir ulaşma dileği yaşama, bunun için ömründe başka yapması gerekenleri feda etme üzere davranış durumları ortaya çıkıyor.” diye konuştu.
“Kolay ulaşabilmek daha fazla bağımlılığa yol açıyor”
Bütün ruhsal sorunlarının biyolojik, ruhsal ve toplumsal bağlamda ele alınması gerektiğini lisana getiren Özdel, şöyle devam etti:
“Hepimiz insan olarak birtakım bağımlılıklar geliştirmeye adayız, bu üniversal bir şey. Burada bunu kolaylaştıran birtakım faktörler olabilir. Örneğin, kişinin külfete tahammül edemeyen bir yapısının olması, sorun çözme hünerlerinin düzgün gelişmemesi, bir şeye kolaylıkla ulaşması ve bunun âlâ denetlenmemesi, o davranışın, unsurun, uygulamanın kolay ulaşılan bir öge olarak popülerlik kazanmasına ve daha fazla bağımlılığa yol açmasına neden olabilir.”
Özdel, bilhassa son 10 yıldır internet bağımlılığında önemli artış olduğuna dikkati çekerek, şunları kaydetti:
“Bu bahiste psikiyatri kliniğimize de müracaatların arttığını gözlemliyoruz. Bilhassa 18-24 yaş ortası genç erişkinlere hizmet sunan, psikoterapi uygulamalarının yapıldığı ünitemiz var, buraya da müracaat eden birçok kişinin olduğunu görüyoruz. Ayrıyeten internet üzerinden kumar oynama davranışı, bu bağımlılıkla ilgili de başka bir tedavi ünitemiz var.
İnternet bağımlılığı çok boyutlu bir öge. Şahıslar, çevrim içi oynanan oyunlarla ilgili bağımlılık davranışı geliştirebiliyor. Bunun dışında kumar, cinsellik, toplumsal medya uygulamaları yahut kümeler üzerinden bağımlılık davranışı ortaya çıkabiliyor. Yani aslında internet tek başına sorunun kendisi olmaktan fazla, sorun olan öbür durumların, davranışların ortaya çıkışı için bir araç vazifesini görüyor. Örneğin, kumar bağımlılığı daima vardı fakat bu bireyler için internet üzerinden daha kolay ulaşılabilir hale gelince sorunun büyümesine de yol açıyor.”
“Sosyal medya, pazar yerleri gibi”
Prof. Dr. Özdel, gençlerin internette, toplumsal medyada zorbalığa maruz kalabildiğini, kumar, istismar, birtakım oluşumlara, kümelere dahil olarak suça sürüklenme üzere risklerle karşılaşabildiğini vurguladı.
İnternetin günlük hayattakinden çok daha kontrolsüz bir ortam olduğunun altını çizen Özdel, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Sosyal medyayı, Orta Çağ’ı anlatan sinemalardaki pazar yerlerine benzetiyorum. Tıpkı ortamda hastalıktan, vebadan ölmek üzere olan bireyler, bir tarafta kahkaha atanlar, bir tarafta bağırıp çağıran, bir tarafta da bir şeyler satmaya çalışanlar… Rastgele bir standart, denetleme yok, herkes kendi hukukunu işletmeye çalışıyor, bu türlü bir kaos var. Aslında çağdaş toplum muhakkak bir denetleme sistemine ulaşmışken, toplumsal medyayla yine denetlenmeyen, çağdaş toplum öncesi toplumsal durumlara gerçek bir geri gidiş olduğunu düşünüyorum. Bu da birçok toplumsal alan açısından riskler barındırıyor.”
“Tüm ayrıntıların paylaşılması onun propagandasına da sebep oluyor”
Toplumsal medyada şiddet, vahşet içerikli imajların paylaşılmasının, bir cinayetin, şiddet olayının tüm ayrıntılarıyla verilmesinin toplum üzerinde olumsuz tesirler yarattığına dikkati çeken Özdel, şöyle konuştu:
“Toplumun büyük kısmının acı, keder içinde gözlediği bir olayın ayrıntılarının anlatılması, muhakkak bir noktada aslında onun propagandası üzere bir fonksiyon görüyor. Örneğin, bir cinayetin, intiharın detaylı biçimde anlatılması, buna hassasiyeti olan bir küme kişinin bunu yapma ihtimalini artırabilir. Birtakım şeylerin, yapılabilir olabilir, kabul edilebilir bir şeymiş üzere algılanmasına yol açabilir. Bu yüzden de internet, toplumsal medya açısından denetlenme sıkıntısı değerli.”
Sorumlu internet kullanımı konusunda ailelere, topluma ve bu alandaki yöneticilere vazife düştüğünü belirten Özdel, “Sosyal medya ve internet üzerinden ulaşılabilen mecralardaki kontrolün artırılması gerekiyor. Bu yalnızca kanunlarla olabilecek bir şey değil, bizlerin de şuurlu olması kıymetli.” dedi.
Özdel, ailelere internet kullanımı konusunda şu ihtarlarda bulundu:
“Aileler, bilhassa yaş küçüldükçe riskin büyüdüğünü akılda tutmalı, çocuğun yaşına uyumlu içeriklerle karşı karşıya kalması konusunda hassas olmalı. Örneğin, bir ebeveyn 10 yaşındaki çocuğunun pazar yerinde istediği üzere gezip tozmasına müsaade verir mi? Hayır. Toplumsal medyayı da bir pazar yeri üzere düşünerek, çocuğun istediği üzere hareket etmesine müsaade verilmemeli, elinden tutarak ya da nerede olduğunu gözlemleyeceğiniz bir ortamda buna müsaade vermelisiniz. Yaş ilerledikçe bununla ilgili kontrol gevşer elbette lakin 17 yaşında da olsa çocuğunuza bir konuta giriş saati koyar, dışarda kimlerle birlikte olduğunu bilmek istersiniz. Tıpkı şey toplumsal medya için de geçerli.”
İnternet bağımlılığının tedavisi var
Etlik Şehir Hastanesinde hem çocuk-ergen hem de erişkin psikiyatri kliniklerinin bulunduğunu anlatan Özdel, ailelerin, erken çocukluk yaşlarından itibaren erişkin periyoda kadar, internet kullanım bozukluğu, bağımlılığına yönelik sıkıntılarda da kendilerine başvurabileceğini söyledi. Özdel, “Bu badirelerle bize başvuran bireylere detaylı bir kıymetlendirme yapıyoruz ve psikoterapi müdahalelerinde bulunuyoruz.” diye konuştu.
Çocuk, ergen ve genç erişkinlerde ailelerin de yardımını alarak ilerlediklerini, tekliflerde bulunduklarını belirten Özdel, internet kullanım bozukluğu bulunan şahıslara, başka hayat alanlarında daha fonksiyonel olabilmeleri ve sorun çözme marifetlerini geliştirebilmeleri için dayanak verdiklerini kaydetti.